چگونه بعد از قطع مصرف داروهای افسردگی از بازگشت این اختلال جلوگیری کنیم؟
تجویز و مصرف داروهای ضد افسردگی عادی شده است
عارضه یا اختلال افسردگی این روزها بیش از پیش به گوش‌مان می‌خورد. بسیاری از مسائلی که در زندگی روزمره و حال حاضر جهان رخ می‌دهد ما را به سمت افسردگی سوق می‌دهد. البته افسردگی یک اختلال بالینی است که لزوماً شامل حال هر گونه احساس غم و اندوه در زندگی نمی‌شود. باید از سوی پزشک یا درمانگر متخصص تشخیص داده شود. اما این عارضه عصر مدرن گویا امروز به افراد زیادی اطلاق می‌شود؛ بنابراین تجویز و مصرف داروهای ضد افسردگی دیگر تبدیل به امری عادی شده است.
خیلی ساده به هر طرف که نگاه کنیم نام این داروها را می‌شنویم که البته انواع مختلفی دارند؛ از داروهای «مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین» یا SSRIها مثل سیتالوپرام، سرترالین و فلوکستین که بیشتر تجویز می‌شوند و شناخته‌شده‌ترند گرفته تا داروهای «مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین–نوراپی‌نفرین» یا SNRIها مثل دولوکستین و ونلافاکسین، و همین‌طور داروهای «نورآدرنرژیک و اختضاصی سروتونرژیک» یا NASSAها مثل میرتازاپین.
این داروها را علاوه بر افسردگی می‌توان برای درمان اختلالاتی مثل پراشتهایی عصبی، وحشت‌زدگی، اضطراب فراگیر، وسواس فکری عملی، استرس پس از سانحه و فوبیاهای شدید هم تجویز کرد.
این داروها اعتیادآور است و حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شود. در صورت وابستگی، ترک داروهای مسکن آسان نیست.
طبق آخرین آمار «سرویس سلامت ملی بریتانیا» NHS بین ماه‌های آوریل تا ژوئن 2022 در انگلیس برای حدود 6.53 میلیون نفر از جمعیت داروی ضد افسردگی تجویز شده است. این رقم نسبت به سال گذشته 3.34 درصد افزایش داشته است. آمار و ارقام نشان می‌دهند که احتمال تجویز داروی ضد افسردگی برای زنان دو برابر بیشتر از مردان است.
داروهای ضد افسردگی می‌توانند ابزارهای مفیدی برای مدیریت سلامت روان ما باشند، اما در عین حال می‌توانند عوارض جانبی ناخوشایندی در حین مصرف و همین‌طور در صورت قطع مصرف ایجاد کنند.
نویسنده این مقاله می‌گوید: «پس از گذشت شش ماه از شروع مصرف میرتازاپین برای اضطرابم، اوایل امسال دیگر اثرش را از دست داد؛ اما عوارض جانبی آن یعنی بی‌حالی شدید و افزایش وزن همچنان برقرار بود. بنابراین تصمیم گرفتم آن را قطع کنم. از آنجا که خارج از کشور بودم و نمی‌توانستم با پزشک عمومی‌ام صحبت کنم، خودم درباره نحوه قطع تدریجی و ایمن این دارو تحقیق کردم و موفق شدم آن را ظرف فرایندی چند ماهه کنار بگذارم.»
در ماه ژوئن وقتی دارو را به‌کل قطع کردم، بیشتر از هر وقت دیگر احساس خوبی داشتم؛ بسیار سرخوش و شاد شده بودم و بیشتر اوقات هم از شرّ اضطراب خلاص بودم.
با این حال، بعد از یک ماه یا کمی بیشتر، اضطراب قوی‌تر از همیشه برگشت. چند ماه پس از آن هم افسردگی و افکار خودکشی به درونم رخنه کرد و تا یک هفته ماند.
خیلی وقت بود که چنین چیزی را تجربه نکرده بودم، برای همین این تجربه برایم فوق‌العاده ترسناک بود. من خودم را برای علائم ترک آماده کرده بودم، اما فکر نمی‌کردم که این علائم ماه‌ها بعد بازگردند.
سندروم ترک داروی ضد افسردگی چیست؟
سندروم ترک داروهای ضد افسردگی بسیار رایج است و علائم آن عبارتند از اضطراب، نوسانات خلقی، سرگیجه، تحریک‌پذیری، مشکلات گوارشی، زاپ‌های مغزی یا حس شوک الکتریکی در مغز، علائم شبیه آنفولانزا و بازگشت خلق افسرده.
«سرویس سلامت ملی بریتانیا» اعلام کرده است که علائم ترک داروهای ضد افسردگی معمولاً در عرض پنج روز پس از قطع کامل دارو بروز کرده و ظرف یک یا دو هفته هم از بین می‌روند، اگرچه علائم شدید ترک ممکن است برای چندین ماه ادامه پیدا کنند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
تفاوت بین اضطراب و افسردگی چیست؟
احتمال اعتیاد به داروهای افسردگی بالاست
چگونه تغذیه مناسب به سلامت روان شما کمک می‌کند
یک تحقیق در سال 2019 نشان داد که چهل درصد از افراد علائم ترک را به مدت شش هفته تجربه می‌کنند، در حالی که بیست و پنج درصد از آنها این علائم را به مدت دوازده هفته و یا بیشتر احساس می‌کنند.
دکتر تام پنی بکر، مشاور روانپزشک و روان‌درمانگر و یکی از بنیانگذاران کلینیک روانشناسی چلسی، در این باره توضیح می‌دهد: «علائم ترک شایع‌تر از علائم بازگشت اختلال هستند. اگرچه باید خاطرنشان کنیم که بیشتر افراد آن را تجربه نمی‌کنند.»
او در ادامه می‌گوید: «علائم ترک نتیجه سازگاری بدن با توقف دریافت دارو است، نه نتیجهی تغییری در وضعیت روانی فرد. بنابراین این فریند کاملاً متفاوت است.»
با اینکه ممکن است بدن شما از نظر فیزیکی به یک دارو وابسته شود، اما به این معنی نیست که شما معتاد شده‌اید. پزشکان باور دارند که داروهای ضد افسردگی، به معنای سنتی آن، اعتیادآور نیستند.
اعتیاد عبارت است از مصرف از روی اجبار و میل شدید به یک ماده مثل هروئین، الکل یا داروهای تجویزی که باعث ایجاد نوعی احساس نشئگی در شما شود، مثل بعضی از مسکن‌ها یا بنزودیازپین‌هایی مثل آلپرازولام.
بازگشت اختلال پس از قطع مصرف داروی ضد افسردگی
بازگشت اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلی که بیمار برای آن دارو مصرف کرده است با موفقیت درمان شده باشد، اما پس از گذشت چند ماه از بهبودی، علائم برگشته باشند.
مطالعه‌ای که سال گذشته منتشر شد نشان داد پنجاه و شش درصد از افرادی که بیش از دو سال داروی ضد افسردگی مصرف کرده بودند، در عرض دوازده ماه پس از ترک، علائم بازگشت اختلال را تجربه کردند. البته توجه به این نکته هم مهم است که سی و نه درصد از کسانی که به مصرف دارو ادامه دادند هم علائم بازگشت اختلال را نشان دادند.
تحقیقات بیشتر نشان داد که وقتی داروهای ضد افسردگی برای درمان اضطراب، وسواس فکری عملی یا اختلال استرس پس از سانحه مصرف شوند، میزان بازگشت علائم پس از قطع دارو در مقایسه با ادامه مصرف آن، بیشتر و سریع‌تر از این میزان در افسردگی است.
چگونه از بازگشت اختلال جلوگیری کنیم؟
اولین اشتباه من این بود که تصمیمم را با پزشکم در میان نگذاشتم. پزشک شما می‌تواند شرایط فردی شما را بررسی کرده و از بروز هر گونه مشکل احتمالی در هنگام کاهش مصرف دارو جلوگیری کند.
دکتر هانا پاتل، پزشک عمومی و مربی سلامت روان، در این باره توضیح می‌دهد: «وقتی بیماران به من مراجعه می‌کنند و می‌خواهند داروهای ضد افسردگی خود را کنار بگذارند، با هم درباره اینکه آیا قبلاً این کار را انجام داده‌اند و اینکه آیا تا به حال سابقه بازگشت اختلال داشته‌اند یا نه، صحبت می‌کنیم.»
دلیل این کار این است که بعضی افراد مبتلا به این بیماری، به احتمال بیشتری دچار بازگشت اختلال می‌شوند؛ مثل کسانی که مشکلات سلامتی یا سلامت روان مزمن داشته یا کسانی که سابقه افسردگی شدید داشته‌اند و موارد دیگری که پزشک شما آنها را بررسی خواهد کرد.
معمولاً در شرایطی که مثلاً اتفاقی در زندگی یا دلایل شخصی پشت مشکلات سلامت روان فرد بوده باشد و حالا نیاز او به درمان با داروی ضد افسردگی برطرف شده باشد، پزشک درباره نحوه کاهش دوز مصرفی دارو طی مراحل مختلف و با گذشت زمان مورد نیاز با او صحبت خواهد کرد. این کار باید با هماهنگی پزشک انجام شود تا احتمال بروز علائم ترک کاهش یابد.
معمولاً افراد پیش از اینکه تصمیم به ترک داروی ضد افسردگی خود بگیرند، حداقل به مدت شش ماه تا یک سال آن را مصرف کرده‌اند. اکثر آنها هم می‌توانند داروهایشان را با موفقیت قطع کنند.
از آنجا که شرایط سلامت روان هر فرد متفاوت است و همه ما به شکل‌های متفاوتی به داروها پاسخ می‌دهیم، داشتن یک برنامه هماهنگ‌شده با پزشک برای ترک دارو، ایده خوبی است.
دکتر تام همچنین توصیه می‌کند که زمان‌بندی کاهش دوز خود را عاقلانه تعیین کنید: «بهتر است زمانی که قرار است تغییرات زیادی در زندگی‌تان تجربه کنید یا دوره استرس‌زای خاصی را پشت سر بگذارید، ترک داروی ضد افسردگی خود را به تعویق بیندازید چرا که این کار ممکن است خطر بازگشت را افزایش دهد.»
تحقیقات نشان داده است که کاربرد درمان شناختی رفتاری یا شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی همزمان با ترک داروها می‌تواند احتمال بازگشت را به حداقل برساند. همچنین هنگام کاهش دوز مصرفی دارو یک دفترچه برای ثبت خلق‌وخوی خود تهیه کنید تا بتوانید احساس و وضعیت روانی خود را ردیابی کنید. به این شکل می‌توانید ارزیابی کنید که آیا در حال تجربه علائم ترک هستید یا اینکه اختلال برگشته است. علاوه بر آن، وقایع زندگی‌تان را که ممکن است بر وضعیت خلق‌وخوی شما تأثیر بگذارند هم در جایی ثبت کنید؛ چرا که اگر اتفاق بدی برای ما بیفتد، طبیعی است که احساس ناراحتی کنیم و لزوماً به این معنی نیست که در حال تجربه بازگشت اختلال هستیم.
اگر اختلال بازگشت چه کنیم؟
اگر پیش از قطع داروهای خود با پزشک‌تان صحبت کرده‌اید، با بروز این مشکل دوباره با او تماس بگیرید.
اگر دارو را کنار گذاشته بودید و در نهایت مجبور شدید دوباره آن را شروع کنید، دلسرد نشوید.
اگر داروها را به دلیل عوارض جانبی ناخوشایندشان قطع کردید یا اینکه احساس کردید به اندازه کافی اثر نمی‌کنند، می‌توانید درباره امتحان کردن انواع دیگر دارو با پزشک‌تان صحبت کنید.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
https://metro.co.uk/2022/09/25/how-to-avoid-relapse-after-coming-off-antidepressants-17446600
کاربرد و نحوه اثربخشی درمان شناختی رفتاری (CBT)
