لذت از زندگی بدون الکل و مواد
رویایی که می‌تواند به حقیقت تبدیل شود
تحریریه اعتیاد
آیا میتوان بدون الکل و مواد از زندگی لذت برد؟ ترک الکل در هر صورت چیز خوبی است؛ منتها ممکن است هر کسی نخواهد آن را امتحان کند.
پانزده سال پیش من در روستایی در آلمان با جمعیت ۶۵۹ نفر به علاوه یک دائم‌الخمر به نام هرمن زندگی می‌کردم. هرمن، با اینکه روستای ما حتی نزدیک به کوه‌های آلپ نبود، هر روز یک کلاه سنتی به سر می‌گذاشت. او همیشه لبخند به لب داشت و توجه را به بینی صورتی و گونه‌های سرخ شده‌اش از الکل جلب می‌کرد. یک روز دیگر خبری از هرمن نشد. خانواده‌ام از این اتفاق ناراحت شدند؛ اما دیگر تمام شده بود. هرمن دائم‌الخمر روستای ما بود و وقتی که مرد، دیگر هیچ‌چیز نبود.
از بسیاری جهات، ترکیبی از ناآگاهی، بی‌رحمی و فرهنگ عامه، مرا وا داشته بود که هرمن را نمادی از تصویر واقعی یک فرد الکلی و به تبع آن یک معتاد ببینم: کاریکاتوری از یک مرد.
همان‌طور که سیمون فینچ، سازنده سریال دختر مجرد مست Single Drunk Female می‌گوید: «کلیشه مرد سفیدپوست میانسال معتاد تا به حال بارها و بارها مورد استفاده قرار گرفته است.» در این سریال، تماشای یک دختر که در انتهای یک روز شلوغ و خسته‌کننده در گوشه‌ای تنها می‌نشیند و چندین گیلاس مشروب مینوشد. می‌تواند آرامش‌بخش باشد. اما واقعیت پیچیده‌تر از اینهاست. مردها به احتمال بیشتری نسبت به زن‌ها الکل یا مواد مخدر مصرف می‌کنند. با این حال، احتمال ابتلای هر دو گروه به اختلال سوءمصرف مواد برابر است. در دهه اخیر، زنان بیشتری نسبت به گذشته به اختلال سوءمصرف الکل دچار شدند. یک مطالعه نشان داد که در دوران پاندمی کرونا، مصرف الکل زنانی که فرزند خردسال داشتند بیش از سیصد درصد افزایش داشته است.
در عین حال، اخیراً در جامعه، زنان در گفت‌وگوهای حول بازپروری، توجه زیادی را از آن خود کرده‌اند. پس از انتشار کتاب «فراموشی پس از مستی: یادآوری چیزهایی که می‌خواستم با الکل به فراموشی بسپارم»Blackout: Remembering the Things I Drank to Forget نوشته سارا هپولا در سال 2015، بسیاری از کتاب‌های شرح حال دیگری که در این باره نوشته شدند نیز به قلم زنان بودند.
لذت از زندگی بدون الکل
کتاب‌هایی مثل «بازی با الکل: یک شرح‌حال» (Drinking Games:A Memoir) از سارا لوی، «بی‌اراده: شرح‌حالی از زندگی با مشروب، لغزش و بازپروری» Quitter: A Memoirof Drinking, Relapse, and Recovery از اریکا سی. بارنت و کتاب «خاطرات پس از ترک» The Sober Diaries از کلر پولی.
هپولا به من گفت: «زنان جوان معمولاً بیشتر به مرکز بازپروری می‌روند. امروز زنان بیشتر از هر زمان در طول تاریخ نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنند. به همین دلیل هم موجی از کتاب‌های مختلف درباره مصرف بیش‌ازحد الکل و رابطه جنسی با مردان نامناسب به راه افتاده است.»
در نتیجه، میتوان گفت سریال «دختر مجرد مست» اولین سریال تلویزیونی امریکایی است که ترک الکل را به این شکل برای زنان به تصویر می‌کشد. داستان این سریال به‌گونه‌ای در تضاد با مبارزه «رو بنت» با اعتیاد، در درام دبیرستانی سیاه و پر از مواد «سرخوشی» Euphoria است که در آن شخصیت‌ها دائماً در مستی به سر می‌برند.
اخیراً سوپرمدل و بازیگر، کارا دلوین، پس از انتشار عکس‌هایش در فرودگاه که به‌طرز نگران‌کننده‌ای آشفته به نظر می‌رسید، اعلام کرد، چهار ماه است که دیگر الکل نمی‌نوشد. درو بریمور هم در برنامه تاک‌شو خود با بی‌پروایی درباره بازپروری و ترک اعتیادش با مهمانانش صحبت می‌کند. لذت زندگی بدون الکل!
زنان دیگر مصرف الکل خود را پنهان نمی‌کنند. برای آنها مصرف الکل دیگر مثل دوران سریال «مردان دیوانه» (Mad Men) تلاشی برای تقلید از قدرت مردان نیست. همچنین دیگر شکلی از مبارزه فمینیستی محسوب نمی‌شود. در دهه‌ی 1970 وقتی بارهای فروش مشروب، به زنان بدون همراه، اجازه سفارش نوشیدنی دادند و در دهه 2010 وقتی شعار «فقط دیگر مشروب نخور» به‌عنوان یک توصیه جنسیت‌زده برای جلوگیری از تجاوز جنسی استفاده شد. آنها می‌پذیرند که دیگر نیاز نیست مثل سریال «سکس و سیتی» (Sex and the City) الکل مرکز تمام فعالیت‌های اجتماعی باشد. همچنین دریافته‌اند که برای به تصویر کشیدن عمق و تاریکی یک شخصیت لزوماً نیاز نیست مثل جسیکا جونز یا هر شخصیت زن کله‌خری در تلویزیون یا حتی فلیبگ (Fleabag) یک لیوان ویسکی در دست داشته باشند. آنها می‌خواهند به این ماجرا پایان دهند یا حداقل میتوان گفت گفت‌وگو در این زمینه آغاز شده است.
با وجود این، در دورانی که الکل و مواد مدت‌هاست نُقل مجالس شده‌اند، «تعادل» باید سعی کند با نسل‌ها «باحال» بودن رقابت کند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
۲۴ بازیگری که در کودکی کارشان به مرکز بازپروری کشید
آشنایی با مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد
آیا میتوان سرنوشتی مشابه سرنوشت سیگار را برای آنها پیش‌بینی کرد یا اینکه ترک الکل و مواد از نظر اکثر مردم کسل‌کننده و حوصله‌سربر است؟
میگساری افراطی
در قسمت اول سریال «دختر مجرد مست»، قهرمان داستان، سامانتا فینک که با بازی بسیار خوب سوفیا بلک دلیا به تصویر کشیده شده است. او مست در محل کار خود حاضر می‌شود. با وجود آنکه محل کار او شرکت بازفید BuzzFeed نیست اما وبسایتی که سامانتا برای آن می‌نویسد بززز Bzzz نام دارد. همین شباهت کافی است تا در ذهن‌مان نتیجه‌گیری کنیم؛ چرا که روزنامه‌نگاری و الکل همواره همزیستی دیرپایی با یکدیگر داشته‌اند. در یک سکانس بسیار رقت‌انگیز، سامانتا، در حالی که رئیسش می‌خواهد با نگهبانی تماس بگیرد تا او را از شرکت بیرون کنند، تلاش می‌کند تلفن را از دست او بگیرد و پس از کمی کشمکش به سر رئیسش می‌کوبد. در نتیجه این اتفاق سامانتا کارش را از دست می‌دهد، به بازپروری می‌رود، به دستور دادگاه به انجام کارهای خدماتی محکوم می‌شود. به خانه مادرش برمی‌گردد تا با او زندگی کند و متأسفانه پیش از آنکه کاملاً ترک کند، دوباره لغزش می‌کند. زمانی که پخش این سریال در ژانویه 2022 شروع شد، قسمت اول آن بیشترین بازدید را در میان سریال‌های کمدی شبکه هولو Hulu داشت؛ به طوری که بیش از 2.4 میلیون بازدیدکننده و امتیاز عالی 100 درصد را از سوی وبسایت راتن تومیتوز Rotten Tomatoes از آن خود کرد. داستان‌های میگساری افراطی جوانان می‌تواند توجه زیادی را که به این سریال شد، توجیه کند.
همان‌طور که داستان سریال جلو رفت و سامانتا در ترک الکل جدی‌تر شد، تعداد بازدیدکننده‌های آن هم کاهش پیدا کرد. در مقایسه با فصل اول سریال سرخوشی که «رو»، با بازی زندایا، می‌گوید بعد از بازپروری، به هیچ وجه قصد ندارد پاک بماند و در دو فصل بعدی داستان هم پای حرف خود می‌ماند. محبوب‌ترین قسمت‌های سریال آن قسمت‌هایی هستند که شخصیت «رو» بیشترین رنج را می‌کشد. دلایل زیادی را میتوان برای توضیح افت سریال «دختر مجرد مست» نام برد. به‌عنوان مثال، لزوماً همه یک سریال را تا پایان تماشا نمی‌کنند یا شاید عده‌ای (به اشتباه) احساس کرده‌اند که کیفیت سریال افت کرده است؛ اما یک دلیل کلیدی منفی برای کاهش بازدید می‌تواند این باشد که مخاطب، چه الکل مصرف کند و چه نکند، تنها دوست دارد ماجراهای پرهیجان میگساری را تماشا کند.
انگ اعتیاد و ترس از قضاوت، زنان را از مراجعه به مراکز ترک بازمی‌دارد
زندگی با الکل هیجان‌انگیزتر می‌شود؟
فینچ، کارگردان سریال که شخصیت سامانتا فینک بر اساس تجارب خودش از ترک الکل بنا شده است، با این گفته مخالف است. او می‌گوید: «ایده اولیه من این بود که اعتیاد مثل یک داستان یک سریال آبکی در تلویزیون است . اما خب روند آن چرخه‌ای است و می‌تواند بسیار حوصله‌سربر باشد. در اعتیاد، شما یک کار را بارها و بارها تکرار می‌کنید و انتظار نتیجه متفاوتی دارید. اما وقتی آن را کنار می‌گذارید، تحول واقعی رخ می‌دهد. تحول از یک دختر مست و پاتیل و آشفته؛ و در واقع از یک کودک. من در آن زمان بیست و هشت ساله بودم اما به‌گونه‌ای رفتار می‌کردم که انگار تنها پانزده سال دارم. تحولی که بدون آن، همچون نورمن مین در فیلم «ستاره‌ای متولد شده است» A Star Is Born خود را به اعماق اقیانوس خواهید سپرد.»
هپولا با این نظر موافق است. او می‌گوید: «من فریب این حرف را که می‌گویند زندگی با الکل هیجان‌انگیزتر می‌شود، خوردم. حقیقت این است که این حرف برای یک نویسنده مجرد که دهه بیست سالگی زندگی‌اش را در نیویورک سپری می‌کند و در حال غرق شدن در تنهایی و غم خود است، بسیار کلیشه‌ای است.»
فینچ نویسندگی سریال «دختر مجرد مست» را در سال 2012 در حالی شروع کرد که هنوز به طور کامل الکل را کنار نگذاشته بود. رفتن به جلسات الکلی‌های گمنام و دریافت کمک برای مشکلش به او اجازه داد شخصیت فینک را از یک دختر الکلی به دختری شوخ‌طبع، صمیمی و چندبعدی تبدیل کند که تجربیات زندگی‌اش از لحظه‌های زندگی خود فینچ الهام گرفته شده‌اند. لحظه‌هایی مثل فصل اول سریال که سامانتا را در یک بار در حال نوشیدن و رقصیدن با آهنگ شکیرا می‌بینیم؛ یا فصل دوم که کارول نوشته‌های مربوط به قدم گام چهارم سامانتا را می‌خواند و احساس خیانتی که او از این رفتار تجربه می‌کند. (قدم چهارم در برنامه دوازده قدمی الکلی‌های گمنام، ترازنامه اخلاقی نام دارد. در این گام، فردی که در مسیر بهبودی است باید تمام آسیب‌هایی را که در گذشته به خود و دیگران وارد کرده است، بررسی کند و مسئولیت اعمال خود را بر عهده بگیرد.)
به نظر من بازپروری مثل یک غذای مغذی است؛ فقط باید به‌گونه‌ای آن را به مردم بخورانی که فکر نکنند قرار است بشقاب سبزیجات بخورند!
ترک الکل در هر صورت چیز خوبی است؛ منتها ممکن است هر کسی نخواهد آن را امتحان کند. به‌عنوان مثال، دوایت گارنر در نیویورک تایمز در نقدی از کتاب «فراموشی» سارا هپولا نوشته بود: «در اعماق وجود ما، یا حداقل وجود خودم، یک بخش نه‌چندان خوشایند قرار دارد که باعث می‌شود دوستان‌مان را قبل از کاهش وزن، عاشق شدن یا عاقل شدن بیشتر دوست داشته باشیم.»
در درون خیلی از ما چیزی وجود دارد که آن دوست آشفته سابق‌مان را به تحولات جدیدش ترجیح می‌دهد. به همین دلیل هم هست که داستان ترک و بهبودی داستانی نیست که طرفدار چندانی داشته باشد. تمام آن کتاب‌های شرح حال اعتیاد به الکل، اگر پیش از حرکت شخصیت اصلی در مسیر بهبودی، زشتی‌های اعتیاد را با جزئیات نشان نداده بودند، احتمالاً چندان فروش نمی‌کردند. حتی میتوان گفت اگر به خاطر آن عکس‌های پاپاراتزی در فرودگاه نبود، شاید داستان ترک الکل دلوین هم آن‌قدر پرسروصدا نمی‌شد.
هلوپا می‌گوید: «درست است. به نظر من بازپروری مثل یک غذای مغذی است؛ فقط باید به‌گونه‌ای آن را به مردم بخورانی که فکر نکنند قرار است بشقاب سبزیجات بخورند. هر زمان که شروع به شعار دادن کنید، تبدیل به کلیشه می‌شوید. هیچ‌کس دوست ندارد به جلسات دوازده قدمی برود.»
این جزو اولین چیزهایی بود که او یاد گرفت: «من واقعاً در برابر ترک کردن مقاومت کردم چرا که می‌ترسیدم رفتار دیگران با من عوض شود و دیگر در مهمانی‌ها آدم جالب و دلچسبی نباشم. می‌ترسیدم دیگر کسی نخواهد با من به قرار ملاقات برود یا همکارانم نخواهند خارج از محل کار با من وقت بگذرانند. حقیقت دردناک این است که نگرانی‌هایم درست از آب درآمدند؛ حداقل تا یک مدت.»
دختران مست اهل رقص و پارتی
تصویری که در سال‌های اخیر از زنان معتاد در تلویزیون دیده می‌شود، منعکس‌کننده چیزی است که هپولا آن را «فرهنگ درمان‌بخش» کنونی ما می‌نامد؛ فرهنگی که در آن سعی می‌کنیم برای درک رفتارهای خودتخریب‌مان به دنبال بررسی تروماهای گذشته برویم. این داستان‌ها می‌توانند روایت شسته‌رفته‌ای از اینکه چرا و چگونه قهرمان‌های داستان معتاد شده‌اند، ارائه کنند. در حالی که واقعیت بسیار پیچیده‌تر و به‌خصوص کمتر پرزرق‌وبرق است؛ مجموع عواملی مثل ژنتیک، فرهنگ، تبلیغات، محیط، ویژگی‌های شخصیتی و فراتر از آن می‌توانند منجر به وابستگی یک فرد به الکل و مواد مخدر شوند.
مثل «رو» در سریال «سرخوشی»، سامانتای سریال «دختر مجرد مست» هم پدرش را در سن کم از دست می‌دهد. این اتفاق بیش از آنکه یک عامل پایدار در اعتیاد زنان باشد، یک شباهت تصادفی است؛ چرا که نمی‌توان نتیجه گرفت همه زن‌ها صرفاً به دلیل نداشتن پدر دست به بطری مشروب یا قوطی قرص می‌برند. در سریال «سرخوشی»، مرگ پدر «رو» یک عامل تسهیلگر در شروع اعتیاد او محسوب می‌شود؛ برای بیننده نیز آسان‌تر است که اعتیاد رو را به‌کلی به سوگ پدرش نسبت دهد. اما این نتیجه‌گیری هر گفت‌وگوی دیگر در رابطه با سوءمصرف او را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. با این حال، فینچ معتقد است که خودش و همچنین شخصیت سریالی‌اش، سامانتا، در هر صورت الکلی می‌شدند. او می‌گوید: «اول کدام یک رخ داده است: اعتیاد یا تروما؟ مرگ پدرم قطعاً به اعتیاد من به الکل شتاب بخشید. در واقع به من بهانه داد که مشروب بنوشم. یا همان‌طور که سامانتا در قسمت نهم فصل یک گفت، آن اتفاق به من کمک کرد بتوانم در نقش یک قربانی فرو بروم.»
پس با این تفاصیل، نظر فینچ و هپولا درباره افراد مشهور، نه شخصیت‌های تلویزیونی، و شیوه‌ای که آنها مسیر ترک و بهبودی خود را روایت می‌کنند، چه می‌تواند باشد؟ بعضی‌ها مثل راب لو، با گذشت زمان شروع به صحبت درباره بازپروری خود کردند. بعضی دیگر مثل کریسی تیگن از به‌زیستی و مادر بودن به‌عنوان انگیزه خود یاد می‌کنند؛ و سایر افراد مثل دلوین به دلیل تجربه‌های خصوصی و دردناکی که تحت تأثیر اعتیاد خود در فضای عمومی از سر گذرانده‌اند، از مشکل خود پرده برمی‌دارند.
فینچ می‌گوید: «یکی از دلایلی که باعث شد من این سریال را بنویسم، شیوه‌ای بود که دخترانی مثل لینزی لوهان، بریتنی اسپیرز و پاریس هیلتون به تصویر کشیده می‌شدند؛ دختران مست اهل رقص و پارتی. در حالی که من قصد داشتم دقیقاً عکس آن را نشان دهم. شاید یک سری مشکلات جدی وجود دارد که ما نمی‌بینیم. ترک کردن به معنی تمام شدن لذت و خوش‌گذرانی نیست؛ ما همچنان می‌توانیم از زندگی لذت ببریم؛ فقط بدون الکل.»
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
التون جان سه دهه ترک اعتیاد را جشن گرفت
برد پیت درباره ترک اعتیاد با آنتونی هاپکینز گفتگو می‌کند
ستاره سریال «دوستان» از مبارزه با اعتیاد می‌گوید
هپولا می‌گوید: «بدیهی است که در تغییر روایت فایده زیادی وجود دارد. اما اینکه فقط پس از چهار ماه اعلام کنید ترک کرده‌اید، به نظر مشکوک می‌آید. البته ناگفته نماند خود من تنها بعد از گذشت شش ماه از مسیر بهبودی‌ام یک کتاب نوشتم و در آن به طور عمومی اعلام کردم که ترک کرده‌ام. من آن کار را کردم چون به بیمه احتیاج داشتم؛ اما کارم از اعتماد‌به‌نفس زیادی بود. اعلام به ترک دلوین ممکن است تلاشی برای جمع کردن ماجرای فرودگاه باشد؛ شاید هم می‌خواهد با عمومی کردن این مسئله، خود را به متعهد ماندن در مسیر بهبودی‌اش مجبور کند. ماجرا هرچه باشد، وجهه عمومی او در نهایت تغییر خواهد کرد.»
ریشه کن کردن یک نظام اعتقادی که از سوی بازار و عرف حمایت می‌شود کار سختی است؛ به‌خصوص هنگامی که دست کشیدن از الکل و مواد معادل به چالش کشیدن تصویر «دختر باحال» باشد.
هپولا می‌گوید: «الکل یک ماده عالی برای مصرف تفریحی است. به همین دلیل هم در هر جامعه نسخه‌ای از آن ارائه شده است.»
برای اینکه دیگر از کسل‌کننده شدن نترسید باید چند مسئله را در ذهن داشته باشید. وقتی یک مشکل ایجاد می‌شود، آن را نادیده نگیرید. با تمایل جدید فرهنگ به بازپروری با روی گشاده برخورد کنید. نسبت به کسانی که درگیر سوءمصرف الکل هستند و همین‌طور کسانی که بدون هیچ مشکلی الکل می‌نوشند، بدون قضاوت رفتار کنید. بیشتر این نکات همین حالا در حال وقوع هستند؛ بازار نوشیدنی‌های غیرالکلی در سال 2022، به 11 میلیارد دلار رسید. بارهای نوشیدنی غیرالکلی پس از آنکه جنبش‌هایی مثل «Sober Curious» و «California Sober» به راه افتادند، بیشتر و بیشتر شدند. علاوه بر آن، نسل زد (به افرادی گفته می‌شود که تقریباً بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ متولد شده‌اند) بیست درصد کمتر از نسل دهه 1990 میلادی، در همان سنین، مشروب مینوشد؛ و حاضر نیست زیر بار بازاریابی برندهای نوشیدنی الکلی که «شجاعت ناشی از الکل» را تبلیغ می‌کنند برود.
نسل زد Z همچنین کمتر از نسل‌‌های پیشین مواد مخدر و الکل مصرف می‌کند. آنها از لذت از زندگی بدون الکل، اگاه شده‌اند. این نکته‌ی خوبی است؛ و به‌زودی نماد «باحال بودن» نیز خواهد شد.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
https://jezebel.com/sober-women-pop-culture