برای جلوگیری از لغزش، برنامه پیشگیری لازم است
پیش از لغزش معمولاً علائم هشداردهنده‌ای مشاهده می‌شود
یکی از خطراتی که همیشه معتادان به هر مواد یا چیزی را تهدید می‌کند، لغزش است. لغزش یا ریلپس همچون مرگ آدمی همیشه در کمین فرد مبتلا به اختلال مصرف مواد است. از زمانی که معتاد تصمیم به ترک می‌گیرد و وارد فرایند بهبودی می‌شود، احتمال لغزش همیشه وجود دارد. بنابراین توصیه اکید به پیروی از یک برنامه برای ترک و جلوگیری از لغزش می‌شود.
هدف از برنامه پیشگیری از لغزش این است که به افراد کمک کنیم بعد از اینکه تصمیم گرفتند مواد را ترک کنند دوباره به سراغ آن نروند. این برنامه یکی از ابزارهایی است که افراد در حال بهبودی از اختلال مصرف مواد از آن استفاده می‌کنند.
برنامه پیشگیری از لغزش شامل استراتژی‌ها و تکنیک‌های مختلفی مثل شناسایی رفتارهای فردی است که به کاهش خطر لغزش بعد از درمان اختلال مصرف مواد کمک می‌کنند.
لغزش چیست؟
لغزش relapse زمانی رخ می‌دهد که فرد بعد از یک دوره پرهیز از مواد، دوباره شروع به مصرف می‌کند. پیش از اینکه لغزش اتفاق بیفتد معمولاً علائم هشداردهنده‌ای در فرد مشاهده می‌شود. این فرایند اغلب با احساسات و افکار آغاز می‌شود و می‌تواند با ولع همراه باشد. سه مرحله لغزش عبارتند از:
مرحله عاطفی
مرحله ذهنی
مرحله جسمی
بریت گاتلیک، روانشناس بالینی Fifth Avenue Psychiatry، می‌گوید: «لغزش به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. گاهی رویدادها یا شرایط محرکی مثل استرس یا اتفاقات مهم در زندگی باعث لغزش می‌شوند. گاهی نیز به این خاطر که افراد بهبودشان را جدی نمی‌گیرند و در درمان مناسب شرکت نمی‌کنند لغزش اتفاق می‌افتد.»
برای پیشگیری از لغزش باید محرک‌هایی مثل مکان‌ها، افراد یا خریدهایی که ممکن است میل به مصرف دوباره را در شما ایجاد کنند از بین ببرید. به گفته گاتلیک، علائم هشداردهنده لغزش می‌تواند شامل پنهان‌کاری، شرکت نکردن در درمان و غرور زیاد به خاطر هوشیاری باشد.
درباره لغزش در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
چگونه با واقعیت لغزش مقابله کنیم
رفتار صحیح با معتادی که بعد از هوشیاری لغزش می‌کند، چیست؟
چه چیزهایی در برنامه پیشگیری از لغزش گنجانده شده
برنامه پیشگیری از لغزش باید برای هر فرد و بسته به نیازها، ترجیحات، منابع موجود و سیستم حمایتی پیرامون او سفارشی‌سازی شود.
در برنامه خودتان باید به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
بیشتر از همه نگران چه موادی هستید؟
چرا مصرف این مواد را کنار گذاشتید و چرا می‌خواهید از لغزش اجتناب کنید؟ علت این «چرا» را همیشه در ذهن داشته باشید.
اهداف کوتاه و بلندمدتتان چیست؟ این اهداف می‌تواند شخصی، شغلی، یا مرتبط با بهبودی‌تان باشد.
چه مکان‌ها یا افرادی برایتان تداعی‌گر مصرف مواد هستند؟ در نظر داشته باشید که اجتناب از آنها چقدر ساده یا دشوار است. آیا در شرایطی هستید که دیدن یک شخص یا مکان برایتان غیر قابل اجتناب است؟ اگر بله، چطور می‌خواهید این وضعیت را کنترل کنید؟
چه احساسات یا افکاری می‌توانند منجر به لغزش شما شوند؟ پرداختن به کدام یک برایتان سخت‌تر است؟ این احساسات می‌تواند شامل خشم، استیصال و ترس باشد. توجه داشته باشید که کدام احساسات باعث برانگیختن ولع یا میل به مصرف در شما می‌شوند.
کدام استراتژی‌های سالم برای مقابله را مفیدتر می‌دانید؟ این استراتژی‌ها می‌تواند شامل پیاده‌روی صبحگاهی، مراقبه، حرکات کششی، تماس تلفنی منظم با یکی از دوستان، یا حمام طولانی باشد. باید فهرست جامعی از چیزهایی که می‌توانید انجام دهید تهیه کنید.
چطور از بی‌حوصلگی، تنهایی یا رفتارهای تکانه‌ای اجتناب می‌کنید؟ چطور می‌توانید با ولع مقابله کنید؟
سیستم حمایتی شما به چه صورت است؟ افراد معتمدی که به شما کمک کنند افکار یا احساسات دشوارتان را پشت سر بگذارید چه کسانی هستند؟ چطور می‌خواهید با دوستان، خانواده یا جامعه ارتباطات محکمی برقرار کنید؟
پیامدهای مرتبط با لغزش چه چیزهایی هستند؟
کدام درمان‌ها یا برنامه‌های بهبودی را ترجیح می‌دهید؟
اگر بخواهید برای افکار یا احساساتتان اقدامی کنید با چه کسی می‌توانید تماس بگیرید؟ این شخص می‌تواند یک دوست و یا یک خط مشاوره تلفنی باشد.
گاتلیک می‌گوید: «همیشه باید برنامه و مهارت‌ها را از قبل آماده داشته باشید.» وقتی برنامه پیشگیری از لغزش را مشخص کردید، آن را با دوستان، خانواده و افرادی که با آنها زندگی می‌کنید به اشتراک بگذارید تا آنها بتوانند علاوه بر حمایت از شما، محرک‌های موجود در خانه را هم از بین ببرند. آن را با افرادی که زیاد با آنها وقت می‌گذرانید، از جمله کسانی که قبلاً با آنها مواد مصرف می‌کردید هم به اشتراک بگذارید تا از آن اطلاع داشته باشند.
نامزدم لغزش کرده است؛ آیا باید نامزدی را به‌هم بزنم؟
چگونه عصب‌شناسان می‌توانند به جلوگیری از لغزش هروئین کمک کنند
کارهای دیگری که باید انجام دهید
به گفته گاتلیک افرادی که اختلال مصرف مواد دارند باید علاوه بر برنامه پیشگیری از لغزش، یک برنامه درمانی هم داشته باشند. درمان می‌تواند شامل درمان فردی، درمان گروهی، مثل جلسات ای‌ای و/یا روان‌درمانی باشد.
گاتلیک می‌گوید: «یکی از بخش‌های مهم درمان سوءمصرف مواد، مسئولیت‌پذیر بودن است، و به همین خاطر است که درمان بسیار اهمیت دارد. سوءمصرف مواد یک بیماری مادام‌العمر است. سخت‌ترین قسمت آن چند ماه تا یک سال اول است، اما در طول زمان ساده‌تر می‌شود.»
ممکن است برنامه‌ای برای لغزش نداشته باشید اما این به این معنا نیست که مستعد لغزش نیستید. اگر در حال بهبودی از اختلال مصرف مواد هستید باید یک برنامه مکتوب داشته باشید و آن را با دوستان، اعضای خانواده یا اعضای تیم مراقبتی خودتان به اشتراک بگذارید.
ترجمه مجله اعتیاد: ازاده اتحاد
https://www.verywellmind.com/what-is-a-relapse-prevention-plan