کنار آمدن با ترس در بهبودی
چگونه ترس را در بهبودی مدیریت کنیم
ریشه ترس چیست؟ ترس یکی از احساسات بنیادی انسان است که نقش مهمی در بقا و تطابق با محیط ایفا میکند. ریشه ترس را میتوان در تجربیات گذشته، عوامل ژنتیکی و محیطی جستجو کرد. نقطه مقابل ترس، شجاعت و ایمان است که به ما اجازه میدهد بر چالشها و موانع غلبه کنیم.
انواع ترس: ترسها به انواع مختلفی تقسیم میشوند، از جمله ترسهای طبیعی مانند ترس از ارتفاع یا حیوانات خطرناک، و ترسهای غیرمنطقی یا فوبیاها که ممکن است زندگی روزمره را مختل کنند. برای غلبه بر ترسها، روشهای مختلفی وجود دارد، از جمله مواجهه تدریجی، تکنیکهای آرامسازی، و تمرینهای ذهنی.
درمان ترسها میتواند شامل مشاوره روانشناختی، دارو درمانی، تکنیکهای رفتاری و دوازده قدم برنامههای بهبودی باشد. فوبیاها نوع خاصی از ترسهای غیرمنطقی هستند که نیاز به مداخلات تخصصیتر دارند.
ترس نیز نقش مهمی در زندگی افرادی که با اعتیاد مبارزه میکنند، دارد. در انجمن معتادان گمنام، ترس از لغزش و شکست از جمله مواردی است که به طور مکرر با آن مواجه میشوند. این انجمن با ارائه حمایت و منابع لازم، به اعضا کمک میکند تا بر ترسهای خود غلبه کرده و در مسیر بهبودی باقی بمانند.
این مقاله در مجله اعتیاد به بررسی عمیقتر هر یک از این موضوعات میپردازد و راهکارهایی برای مدیریت و درمان ترس ارائه میدهد. ما به بررسی ترس در معتادان گمنام و راهکارهای انجمن NA برای مقابله با ترس خواهیم پرداخت. همچنین به این سوال پاسخ خواهیم داد که چگونه میتوان بر ترس خود غلبه کرد.
⇔ ⇔ ⇔
تعریف ترس
ترس چیست؟ ترس را میتوان احساسی پریشانکننده از احتمال وقوع درد یا خطری تهدیدآمیز تعریف کرد. محرک این احساس میتواند واقعی یا خیالی باشد و شاید منطقی یا غیرمنطقی باشد. وقتی آدمها میترسند، ممکن است دچار هراس، سرآسیمگی و دستپاچگی شوند. این یعنی قادر نخواهند بود درست فکر کنند یا درست تصمیم بگیرند. طبیعی است که ترس را احساسی منفی بدانیم، اما از سویی، میتواند بسیار سودمند هم باشد، چرا که باعث میشود انسان از خطر دور بماند.
ترس یکی از احساساتی است که معمولا در ذهن پرورش پیدا میکند و در اکثر موارد رخ نمیدهد، اما میتواند تمام زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد.
ترس و اعتیاد
ترس میتواند عامل گرفتار آمدن افراد در دام اعتیاد باشد. شاید حتی او بتواند به وضوح ببیند که سوءمصرف مواد تا چه اندازه دارد زندگیاش را ویران میکند، اما فکر ترک این مصیبت، او را میترساند. این به این خاطر است که در عادت، آنچه آدمی با آن آشناست، آسایش وجود دارد، حتی اگر آن عادت با ایدهآل فرسنگها فاصله داشته باشد. آنها که در دام اعتیاد گرفتار میشوند، ممکن است چنین بیندیشند که با ترک اعتیاد زندگیشان بهتر، از آنچه هست، نمیشود. یا بر این باور باشند که زندگی در هوشیاری کسلکننده و ناخوشایند است. آنها از تصور مواجهه با زندگی بدون الکل و مواد مخدر وحشت دارند. پیش خودشان میگویند چرا باید این همه سختی زندگی را متحمل شد و هیچ جایزه یا پاداشی هم نگرفت.
مدیریت ترس بعد از ترک اعتیاد
وقتی افراد از سوءمصرف الکل و مواد مخدر دست میکشند و وارد برنامه بهبودی میشوند، به این معنی نیست که مصیبت و دشواریهای آنها در زندگی به پایان رسیده است. آنها هنوز هم مانند دیگران باید با فراز و نشیبهای زندگی دست و پنجه نرم کنند. تنها تفاوت این است که دیگر از واقعیت پنهان نمیشوند یا از طریق سوءمصرف مواد اوضاع را بدتر نمیکنند.
یکی از چالشهای اصلی که افراد در حال بهبودی با آن مواجه میشوند، ترس است. این ترس ممکن است شامل ترس از شکست، ترس از قضاوت دیگران، ترس از آینده و حتی ترس از خود بهبودی باشد. این احساسات اجتنابناپذیر هستند و باید به آنها توجه شود.
افرادی که از نظر عاطفی هوشیار هستند، دیگر علاقهای به پنهان شدن از ترس ندارند. آنها به جای فرار از ترس، تلاش میکنند تا آن را به صورت موثر مدیریت کنند. تمرکز این افراد بر یادگیری مدیریت موثر ترس است، به گونهای که ترس دیگر نتواند بر تصمیمات و زندگی آنها تسلط یابد. با این روش، آنها میتوانند با اعتماد به نفس بیشتری با چالشهای زندگی مواجه شوند و در مسیر بهبودی خود پایدار بمانند.
ترسهای متداول در بهبودی
عموماً در فرایند بهبودی یک سری ترس متداول گریبان افراد را میگیرد؛ مثل:
- ترس اینکه دیگر هرگز زندگی لذتبخش نباشد (این ترس به ویژه در اوایل بهبودی پررنگ است)
- هوشیار ماندن نیاز به تلاش و زحمت فراوانی دارد
- ترس ورود به قلمرو ناشناخته
- ترس مواجهه با چالشهای زندگی بدون تکیهگاه مواد
- ترس از ناکامی، از یک سو و موفقیت، از سویی دیگر
- دغدغههای مالی
- دغدغههای شغلی
- دغدغههای رابطهمحور
- ترس از مرگ
- ترس از بهمخوردگی مزاج
- ترسِ از دست دادن عزیزان
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
آسیب درازمدت اوردوز بر مغز انسان
ترس از بهتر شدن در بهبودی
افراد حتی از بهتر شدن در بهبودی هم میترسند. این به این خاطر است که بیشتر هویتشان با اعتیاد عجین شده و شکل گرفته است. بنابراین تصور زندگی بدون اولویت و اهمیت مصرف مواد برایشان ممکن نیست. فکر اینکه آدم میتواند هوشیار و در عین حال خوشحال باشد، برایشان کمی ترسناک است. چرا که با شرایط فعلیشان زمین تا آسمان تفاوت دارد. بنابراین میتواند باعث شود پیش خود چنین فکر کنند که با ترک اعتیاد باید هویت فعلیشان را رها کنند تا تبدیل به یک غریبه شوند. بهبودی بدون شک قدمی به سوی دنیایی ناشناخته است و قطعاً حرکت به سوی هوشیاری نیازمند جرئت و شهامت.
خطرات ترس در بهبودی
کمی احساس ترس در زندگی طبیعی است. هم آدم را محتاط میکند و هم منجر به تصمیمگیریهای بهتر میشود. ترس زیادی در بهبودی میتواند عواقبی از این دست داشته باشد:
- ترس زیادی میتواند جلو عملگرایی، اقداماتی را که لازم است انجام شود، بگیرد. این میتواند به آسانی منجر به لغزش شود.
- ترس زیادی مانع فکر روشن است و منجر به تصمیمگیریهای ضعیف میشود.
- ترس با خودش اضطراب میآورد و این میتواند به افراد به لحاظ روحی و جسمی آسیب برساند.
- ترس میتواند بهانه خوبی برای لغزش باشد.
- کسی که پر از ترس است، در بهبودی ناراضی خواهد بود.
- ترس میتواند مانع پرورش هوشیاری عاطفی در فرد شود.
ترس در معتادان گمنام
برای بررسی ترس پس از ترک اعتیاد، تجربههای یک فرد در حال بهبودی را بازگو میکنیم:
در قدم ششم فهمیدم که هرچه آگاهی من از نواقص اخلاقیام کمتر باشد، ترس در من بیشتر رشد میکند و مرا در زندان پریشانیهای ناشی از اعتیاد محبوس میکند. اما با افزایش شناخت از خود، زودتر میتوانم عوامل ترسهایم را شناسایی کنم و با تمرین اصول روحانی به ویژه اعتماد به خدا، از شر این ترسها رهایی یابم. قدم سوم معتادان گمنام نشان داد که ایمان به خدا در زندگی روزمره و جایگزینی خدا محوری و صداقت به جای اعمال گذشته، میتواند ترسهای گذشته و آینده را از بین ببرد و آرامش حضور نیروی برتر را جایگزین ترس و اغتشاش ناشی از اعتیاد کند. این تغییر حالت در قدم سوم بسیار لذتبخش بود.
این احساس خوب و دوری از ترسها با قدم یازدهم تکمیل شد. در مواقعی که احساس تنگنا میکنم، با نزدیک شدن به خدا و بیان احساساتم، از او میخواهم که ارادهاش را در زندگیام نشان دهد و به من بیاموزد که چگونه قدرت اجراییاش باشم. در نتیجه، ترس برایم معنایی ندارد، زیرا حضورش را حس میکنم و قدرت مییابم. تمرین لازم است، همانطور که کتاب پایه NA میگوید: فرایند بهبودی پیچیده نیست، ساده اما جدی است. سپاسگزار خداوند هستم که به من توان شناخت بیماریام را داد و آن را وسیلهای برای رسیدن به رهایی و آزادی قرار داده است. برای پاکی امروز خود و دیگران دعا میکنم تا هیچ فردی از بیماری اعتیاد در عذاب نباشد.
چگونه بر ترس خود غلبه کنیم؟
همانطور که در کتاب بزرگ الکلی های گمنام یادآوری شده، رنجش، حسادت و ترس بزرگترین دشمن افراد در مسیر بهبودی است. ایمان نقطهی مقابل ترس است. هر چه ارتباط ما با خدا قویتر باشد، احساس بهتری از زندگی خواهیم داشت.
احتمالاً بدون مواجهه گاه و بیگاه با ترس ممکن نیست بتوانیم از پس زندگی بربیاییم. این، عملکرد افراد در مدیریت ترس و واکنش به آن است که میتواند بهتر شود. که از طریق روشهای زیر امکانپذیر است:
- آدمها برای غلبه بر ترس باید با آن مواجه شوند. این یعنی بررسی و کندوکاو موشکافانه آن ترس بخصوص.
- یکی از راههای جلوگیری از تبدیل ترس به هراس و دستپاچگی، استفاده از تکنیکهای تلقین آرامش است. این تکنیکهای کاهش اضطراب همچنین میتواند به افراد کمک کند در مواجهه با آشوبها و ناملایمات فراوان زندگی خود عذاب نکشند.
- مراقبه ذهن/خودآگاه تکنیک بسیار خوبی است که به افراد این امکان را میدهد به صورت عینی، واقعبینانه و بیطرف ترسهای خود را مشاهده کنند. فرد میتواند یاد بگیرید ترس را تنها واکنشی در ذهنش ببیند که قابل کنترل است.
- وقتی پای ترس به میان میآید، این ضربالمثل قدیمیِ با مشورت مشکلات آسانتر میشود، به طور قطع درست است. گاهی، تنها، حرف زدن از این دغدغهها میتواند تأثیر بسزایی داشته باشد.
- نوشتن روزانه به فرد این فرصت را میدهد که ترسهایش را روی کاغذ بیاورد. این کار، تجزیه و تحلیل ترسها و یافتن راهکاری برای برطرف کردنشان را برای فرد آسانتر میکند.
- افرادی که عضو یکی از انجمنهای دوازدهقدمی مانند الکلیهای گمنام یا معتادان گمنام هستند، میتوانند ترسهایشان را با راهنما یا در جلسات مطرح کنند. کارکردن ۱۲قدم بهبودی به برطرف کردن ترسها کمک میکند.
- در مواجهه و کنار آمدن با ترس، داشتن نگاهی مثبتاندیشانهتر به آن میتواند مفید و مؤثر باشد. اگر ترس فرد علائم فوبیا را داشته باشد، مواجهه و برطرف کردنش نیازمند و مستلزم کمک یک حرفهای است.
- اگر ترس کسی در فرایند بهبودی مانع شاد بودنش است، مراجعه به روانشناس پیشنهاد میشود. اوست که میتواند به فرد کمک کند به کُنه و ریشه ترسهایش دسترسی پیدا کند.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
مقالات مرتبط در مجله اعتیاد