بهبودی مستلزم ذهنی باز است
مزایای روشن بینی در فرایند ترک اعتیاد در مقابل معایب کوتهبینی
روشن بینی در بهبودی ابزاری حیاتی است. رویکرد روشن بینی برای افرادی است که در حال ترکِ اعتیاد و در مرحله بهبودی هستند، اهمیت خاصی دارد. در انجمن الکلیهای گمنام و معتادان گمنام، بین اعضا پذیرش این حقیقت که بهترین طرز فکر من، مرا به مستی و اعتیاد کشاند، مرسوم است. نکته این اعتراف این است که الکلی یا معتادِ متکبر و خودرأی پیش خودش فکر میکند همه چیز را میداند. با اینکه، بهترین طرز فکرش هم هیچگاه نه او را به جایی رساند، نه دستاوردی برایش داشت. در بهبودی، نیاز به طرز فکری تازه است.
مزایای روشن بینی در بهبودی
از جمله مزایای روشن بینی در بهبودی و داشتن ذهنی باز میتوان به این موارد اشاره کرد:
- توانایی صادقانه زیستن. حتی متکبرترین افراد هم، آن زمان که پر از تردید و عدم قطعیت میشوند، لحظاتی با خودشان صادق میشوند. فردی که قادر است بپذیرد چیزی را نمیداند، تنها تا زمانی که پاسخ را پیدا کند، نادان و در جهل خواهد بود. اما آنها که جهل و نادانی خود را نمیپذیرند، جهل و نادانیشان را پایانی نیست.
- فرصت لذت بردن از زندگی و کشف چیزهای هیجانانگیز و جدید. کوتهبینی فرصتهای زندگی را محدود میکند.
- سهولت بیشتر در برقراری روابط دوستانه. رویکرد ستیزهجوی فرد کوتهبین بیشتر منجر به دشمنتراشی میشود تا دوستیابی.
- آزادی. بیشترِ باورهایی که افراد سفت و سخت به آنها میچسبند، همانهاست که در سالهای شکلگیری شخصیت از دیگران یاد میگیرند. روشنبینی به معنای پذیرش آنچه دیگران میگویند، نیست. در واقع، یعنی زیر سؤال بردن آنچه گفته میشود، با این درک که ممکن است این دیدگاهِ متفاوت درست باشد.
- توانایی پیشرفت سریعتر در تلاشهای فردی. انسان روشنفکر و روشنبین بیشتر [از دیگران] خارج از چارچوب میاندیشد. حتی وقتی از مسیر خود خارج و ناامید میشود هم خودش را زیاد اذیت و سرزنش نمیکند. چنین فردی تمایل دارد در زندگی بیشتر از روش آزمون و خطا بهره ببرد.
- توانایی رنگی دیدن دنیا. آدمهای کوتهبین جهان را سیاه و سفید میبینند. از نگاهشان همه چیز یا غلط است یا درست. متأسفانه، جهان اینقدر ساده نیست، و چه بسیار نقاط خاکستری که در زندگی وجود دارد. اگر افراد دنیا را سخت بگیرند و بر این موضع پافشاری کنند، مسیر برایشان ناهموار خواهد بود.
- ایجاد حس آزادی در فرد که از پس روحیه انتقادپذیری میآید و باعث میشود او بپذیرد همه چیز را نمیداند. نه تنها به محدودیتهای انسانیاش اذعان دارد، بلکه میپذیرد ایرادی به فقدان چنین آگاهی و دانشی وارد نیست. هیچکس همه چیز را نمیداند. اغلب میگویند خرد واقعی آن زمان در افراد شکل میگیرد که میفهمند چقدر کم میدانند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
با دلایل روانی اعتیاد آشنا شوید
خطرات ذهن بسته: کوتهبینی
اگر افراد با ذهنی بسته و کوتهفکری وارد فرایند هوشیاری شوند، این احتمال وجود دارد که بهبودیشان را به خطر بیندازند. از جمله خطرات این رویکرد میتوان به این موارد اشاره کرد:
- افراد کوتهبین به سادگی میتوانند در فرایند بهبودی گیر کنند. آنها با چالشی روبهرو میشوند که تدبیر و راهحلی برای غلبه بر آن ندارند. این قبیل افراد همچنین تمایل ندارند بپذیرند به کمک نیاز دارند. در چنین حالتی، در فرایند رسیدن به هوشیاری هیچ پیشرفتی حاصل نمیشود و احتمال لغزش دوباره به چاه اعتیاد بسیار زیاد است.
- اگر افراد ذهنِ زیادی بستهای داشته باشند، شاید سندروم الکلی خشک و بیروح را در خود بپرورانند. از الکل و مواد مخدر پرهیز میکنند، اما از بسیاری لحاظ، همانگونه رفتار میکنند که در زمان اعتیاد میکردند. الکلی خشک و بیروح میتواند متکبر و پر از خشم و نفرت باشد، چرا که زندگی به دور از الکل و مواد مخدر آنچه او انتظار داشت، نیست. اینها پرهیز را به مثابه حکم زندان میدانند.
- معمولاً پیش از لغزش، نشانههای هشداردهنده وجود دارد. اگر افراد کوتهبین باشند، شاید از پذیرش اینکه در فرایند بهبودی مسیری غلط را در پیش گرفتهاند، امتناع کنند. بنابراین، نشانههای هشداردهندهی لغزشِ قریب الوقوع را نادیده میگیرند.
- وقتی معتاد اعتیاد را کنار میگذارد، به یکباره با یک عالم وقت آزاد مواجه میشود. ملالت، خود، میتواند محرک لغزش باشد؛ بنابراین باید و حیاتی است که فرد در این دوران خودش را مشغول به کار یا کارهایی نگه دارد. یعنی مایل و مشتاق به تجربه سرگرمیها و علائق تازه باشد. اگر افراد کوتهفکر باشند، هرگز قدم به وادی تجربههای نو نخواهند گذاشت.
چگونه در بهبودی از اعتیاد، ذهنی باز داشته باشیم؟
به علت اهمیت روشن بینی در بهبودی باید به خودمان توجه داشته باشیم و تلاش کنیم.
بیشتر افراد به طور طبیعی روشنبین نیستند. داشتن ذهن باز تلاش و تمرین میخواهد. خبر خوب این است که برای داشتن رابطهای منعطفتر با جهان میشود کارهایی کرد. مثلاً:
- فرد باید عادتِ به طور خودکار رد کردنِ پیشنهادات دیگران را از خود بزداید. حتی عجیبترین پیشنهاد هم شاید بعد از ملاحظات دقیق ارزش داشته باشد.
- خوب است افراد باورها و دیدگاههای خود را زیر سؤال ببرند. در هوشیاری، اغلب وقتی میفهمند بسیاری از باورهای کهنهشان چقدر ناآگاهانه و بر پایه سوءتعبیر بوده، شوکه میشوند. حتی افراد هوشیار در کسب اطلاعات تازه مرتکب خطاهای بسیاری میشوند. درک و فهم یک مست از همه چیز کاملاً میتواند اشتباه باشد. و این معتاد یا الکلی سابق بخش زیادی از تفکر غلطش را با خودش به دوران بهبودی میآورد.
- وقتی افراد ذهنی باز دارند، به دنبال دانش و آگاهیاند، نه امتیاز. این به این معناست که وقتی احساس میکنند بحثی را دارند میبازند، به خود شخص حمله نمیکنند. اگر دیدگاههای یک طرف متقاعدکنندهتر باشد، طرف روشنبین میتواند بی آنکه احساس کند به شخص او حمله شده، آن را بپذیرد.
- روشنبین بودن یعنی اینکه فرد باید بپذیرد گاهی از قلمرو امن خود خارج شود. این یعنی میل به امتحان کردن چیزهای جدید، حتی زمانی که وسوسه زیادی برای نه گفتن وجود دارد.
- اگر افراد عامدانه خودشان را در موقعیتی قرار دهند که باورها و دیدگاههای فعلیشان به چالش کشیده شود، میتواند برایشان مفید باشد. اگر باور فرد درست باشد، آنوقت دیدگاههای طرف مقابل خطر و تهدیدی برایش نخواهد بود. تنها خواندن یک کتاب یا بازدید از یک وبسایت که مخالف باورهای ما باشد، میتواند روشنبینی را در ما تقویت کند. البته، این به این معنا نیست که آدم همیشه به دنبال چالش و جرّ و بحث باشد. بهتر است اول افراد به هوشیاری برسند و بعد چنین پروژههایی را کلید بزنند.
- ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
- صخره را رها کن: قدمهای ششم، هفتم