از 200 میلیون لیتر مصرف تا الکلی‌های گمنام
ایران از سرانه بالایی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی برخوردار است
یک پزشک متخصص در بیمارستان بهمن گفت «هیچ تردید نکنید که ترک الکل قطعا باید زیر نظر پزشک انجام شود. در امریکا هنگام ترک الکل، الکلی‌ها حتما به بیمارستان یا کلینیک‌های خصوصی می‌روند. اگر بیمار یکباره داروهایش را ترک کند و کنترل‌های پزشکی در کار نباشد ، احتمال هر خطری در دوران ترک الکل وجود دارد. اگر سر سوزنی درایت وجود داشته باشد، هزاران کلینیک بالینی ترک الکل در کشور باید تاسیس شود.»
یک گزارش رسمی خبر داده که سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون لیتر انواع مشروبات الکل، در ایران مصرف می‌شود. بخش عمده‌ای از نیاز این بازار مصرف گسترده را قاچاق تامین می‌کند ولی تبدیل الکل‌های صنعتی ساخت داخل ایران به مشروبات قابل مصرف هم پر رونق بوده است. تولیدکنندگان الکل در نامه‌ای به مجلس شورای اسلامی توضیح داده‌اند بخش زیادی از تولیدات‌شان با تبدیل شدن به مشروبات الکلی در ایران، مصرف می‌شود.
ماجرای منع مصرف مشروبات الکلی در آمریکا
صد سال پیش دولت آمریکا تولید، حمل و نقل و فروش نوشیدنی‌های الکلی را در سراسر کشور ممنوع اعلام کرد که از آن با نام ‘دوران ممنوعیت’ یاد می‌شود. این دوران ۱۳ سال طول کشید. امروزه اما هنوز شاهد برملا شدن رازهای کسانی هستیم که سعی کردند ممنوعیت را زیرپا بگذارند یا از آن سود ببرند.
مجلس سنای آمریکا در سال ۱۹۱۹ اصلاحیه‌ای به قانون اساسی آمریکا افزود که توليد و فروش مشروبات الكلی را ممنوع می‌کرد. پس از تصویب این قانون، کارمندان اداره‌ای که تازه تأسیس شده بود، جمع‌آوری مشروبات الکلی در سراسر آمریکا را آغاز کردند. منع مشروبات الکلی سالن‌ها، کافه‌ها و رستوران‌های بسیاری را ورشکسته کرد و ده‌ها هزار فرصت شغلی در صنعت نوشیدنی آمریکا را از بین برد.
اما نوشیدن مشروب در آمریکا تعطیل نشد. با وضع قانون منع مصرف مشروبات الکلی، بازار سیاه الکل و کافه‌های زیرزمینی که در آنها همه جور نوشیدنی پیدا می‌شد، رونق گرفت. تفاوت، حال در قیمت بود که چند برابر شده بود.
این بازار به سرعت به دست باندهای تبهکار افتاد و چهره‌های سرشناس مافیا مانند آل‌کاپون را به ثروتی افسانه‌ای رساند. فعالیت این تبهکاران که بدون همکاری پلیس و سیاستمداران محلی رشوه‌خوار ممکن نبود، عرضه غیرقانونی الکل را تا پایان دهه ۲۰ میلادی به سومین صنعت سودآور ایالات متحده آمریکا پس از فولاد و نفت تبدیل کرد.
تا سال ۱۹۳۲ که اصلاحیه منع مصرف مشروبات الکلی با تصویب یک اصلاحیه دیگر در قانون اساسی آمریکا لغو شد، مصرف نوشیدنی‌های الکلی در جامعه آمریکا به بالاترین سطح خود رسیده بود.
سال‌ها است که کلینک‌های ترک الکل در ایران راه اندازی شده است. رونق این کلینیک ها و دایر شدن برنامه ترک الکل در برخی از بیمارستان‌های کشور با وجود سابقه طولانی سازمان‌های دولتی در انکار مصرف بالای الکل در ایران قابل توجه بوده است. در درون جامعه ایران با به رسمیت شناخته شدن این پدیده، کوشش‌هایی برای حل پیامدهای منفی مصرف بیش از حد الکل در جریان است.
جلسات الکلی‌های گمنام (AA)
«الکلی‌های گمنام» alcoholics anonymous عنوان جلساتی است که از سال‌ها پیش در تهران و سایر شهرستان‌ها برگزار می‌شود. «علی‌رضا» که روزگاری دایم‌الخمر بوده و از 6 سال پیش «پاک» است، تمام این سال‌ها در این جلسه‌ها شرکت کرده است. از حال او پیش از پاکی (هوشیاری) می‌پرسیم: «بدخلق، بی‌تاب و ناراضی بودم. هیچ خوشی در دنیا که برای بقیه، اصل و عرف است مثل پول، شهرت، کار و این چیزها، به اندازه الکل، قدرت ارضا روح یک الکلی را ندارد.»
در حال حاضر در سراسر ایران هزاران جلسه «الکلی‌های گمنام» (AA) و معتادان گمنام (NA) وجود دارد که در آن مصرف کنندگان الکل و موادمخدر مشارکت می‌کنند و پیرامون آن چه بیماری خود می‌خوانند، با یک‌دیگر حرف می‌زنند.
ایران با وجود تمام ممنوعیت‌ها، از سرانه بالایی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی در جهان برخوردار است. ایران از نظر سرانه مصرف الکل (در سطح ملی)، رتبه ۱۶۶ را در جهان دارد. اما افرادی که ۳۵ لیتر مشروب‌های الکلی در ماه مصرف می‌کنند، ایران را در رده نوزدهم پرمصرف‌ترین نوشیدنی الکلی قرار داده‌اند.
بر این اساس، ایران رتبه بسیار قابل توجهی در تعداد مصرف کنندگان دایمی الکل، یا به اصلاح «دائم الخمر» دارد. رتبه ۱۹ در این طبقه بندی در حالی به ایران اختصاص یافته است که روسیه رتبه ۳۰، آلمان ۸۳، بریتانیا ۹۵، امریکا ۱۰۴، ایتالیا ۱۵۰ و عربستان ۱۸۴ قرار دارد.
موضوعی که سال‌ها انکار و یا نادیده گرفته می‌شد، سرانجام وضعیت به گونه‌ای پیش رفت که ۳۶ سال پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، مسوولان دولتی را مجبور کرد مجوز اولین مرکز رسمی ترک الکل را در پایتخت صادر کنند. این مرکز، دولتی است و با مجوز مستقیم وزارت بهداشت در دانشگاه علوم پزشکی تهران راه اندازی شده است.
علی‌رضا که در این مرکز ترک الکل بستری بود، می‌گوید: «اگر خوش شانس باشی و رفیق پزشک با مرامی داشته باشی، او میتواند بالای سرت باشد و بیاید خانه و از تو مراقبت کند و گرنه در بسیاری از موارد، افراد باید به تنهایی و بدون هیچ کمکی، دوره سه هفته ترک اعتیاد را پشت سر بگذارند.» او می‌افزاید: «بر خلاف مواد مخدر که کمپ‌ها و کلینیک‌های بسیاری برای سم زدایی وجود دارد اما برای ترک الکل تا قبل از سال ۱۳۹۳ کلینیکی وجود نداشت که بروی بخوابی و پاک شوی.»
ترک اعتیاد حتما زیر نظر پزشک انجام شود
یک پزشک متخصص در بیمارستان «بهمن» تهران حرف‌های علی‌رضا را تایید می‌کند: «متاسفانه همه چیز در مملکت ایدئولوژیک شده است و اصلا پروتکل‌های پزشکی انگار اهمیتی ندارند. هیچ تردید نکنید که ترک الکل قطعا باید زیر نظر پزشک انجام شود. هنگام ترک الکل، احتمال بالایی برای تشنج و مرگ بر اثر ایست قلبی وجود دارد، به ویژه برای آن‌هایی که سال‌های زیادی مصرف کرده‌اند. ممکن است در دوران اولیه، حتی فرد افسرده یا متوهم شود. ولی تمامی این عوارض با درمان‌های دارویی و مراقبت نزدیک پزشک قابل درمان هستند. در امریکا، الکلی‌ها حتما به بیمارستان یا کلینیک‌های تخصصی می‌روند. اگر بیمار یکباره داروهایش را ترک کند و کنترل‌های پزشکی در کار نباشد ، احتمال هر خطری در دوران ترک الکل وجود دارد. اگر سر سوزنی درایت وجود داشته باشد، هزاران کلینیک بالینی ترک الکل در کشور ما باید تاسیس شود.»
علی‌رضا به خبرنگار ما می‌گوید دست کم سه نفر را از نزدیک می‌شناخته است که هنگام سم زدایی الکل، جان خود را از دست داده‌اند. مجازات مصرف الکل در ایران بسیار سنگین است. به موجب ماده 265 «قانون مجازات اسلامی جدید»، مجازات حد خوردن مواد الکلی و مست‌کننده برای مرد و يا زن، ۸۰ تازيانه است. با این حال، این مجازات نتوانسته است جوانان ایرانی را از گرایش به الکل منصرف کند.
دکتر «رضا افشاری»، رییس کنگره بین‌المللی سوءمصرف الکل در سمیناری در مشهد گفته بود در سال ۱۳۹۱ «سند ملی الکل» در کشور معرفی شد که به استناد آن، بیش از یک میلیون نفر در کشور الکل مصرف می‌کنند؛ ۷۰ درصد مردان و ۳۰ درصد زنان.
علی‌رضا می‌گوید «جلسه‌های الکلی‌های گمنام در ایران که همان الگوی 1930 امریکا است، آن‌قدر قدرتمند، آزمون پس داده و منسجم است که میتواند به کمک کلینیک‌های مشاوره درمانی بیاید.»
او اضافه می‌کند: «این کار اما اگر به لحاظ تابوشکنی بررسی شود، گام بزرگ و قابل توجهی است و می تواند قدم نخست در پذیرش اعتیاد به الکل از سوی دولت باشد. یعنی انگار رودربایستی را با خودمان کنار گذاشته و قبول کنیم سیاست‌های قدیم دیگر جواب نمی‌دهند. اگر این سیاست‌های منع الکل نبود و مثل آدم می‌شد در این مملکت به جایی رفت و آخر هفته یک گیلاس مشروب نوشید، شاید این چنین دیوانه‌وار به سمت الکلی شدن نمی‌رفتیم. وقتی قیمت یک شیشه ویسکی به دلیل ممنوعیت، قاچاق و هزار کوفت دیگر حداقل ۱/۵ میلیون تومان است، خب بچه‌ها می‌روند سراغ “عرق” دست ساز؛ می‌روند سراغ “اتانول”. این نوع مصرف بیمارگونه و یواشکی، بی شک قابلیت الکلی شدن را چند برابر می‌کند.»
در سال‌های اخیر برخی بیمارستان‌ها و کلینیک‌های ایران، مصرف کنندگان الکل را به شکل قانونی بستری می‌کنند تا بهبود پیدا کنند. تصور این که در ایران مصرف مشروبات الکلی آزاد باشد و در دبیرستان‌ها پیرامون الگوی صحیح نوشیدن آن آموزش داده شود و نشریه‌ها و نهادهای مدنی بتوانند آزادانه پیرامون آن سخن بگویند نیز تقریبا محال است.
این تصورات دشوار و محال این چشم انداز را تقویت می‌کنند که رشد مصرف بی رویه الکل در ایران هم‌چنان با شتاب ادامه خواهد یافت و افراد الکلی که می‌خواهند با آن وداع بگویند نیز در غیاب مراقبت‌های بالینی علمی، با دوران دشواری دست و پنجه نرم خواهند کرد.
درباره اعتیاد به الکل بیشتر بخوانید:
داستان عضو شماره سه الکلی های گمنام