تاثیر ژنتیک بر اعتیاد به مشروبات الکلی

تا آنجا که به علم مربوط است، ساختار ژنتیکی ما، ویژگی‌های انسانی ما را تعیین می‌کند. منشأ ویژگی‌های فیزیکی (مثلاً رنگ چشم) و ویژگی‌های رفتاری (مثلاً عصبانیت) ما در دی‌ان‌اِی ماست. و این ژن از والدین به ‌ما منتقل می‌شود. تحقیقات علمی نشان می‌دهد که اعتیاد نیز از این قاعده مستثنا نیست. یکی از دلایل ابتلا به اعتیاد و داشتن شخصیت معتاد به ژنتیک ما برمی‌گردد. از میان افرادی که به سوء مصرف الکل دچارند، آنها که به لحاظ ژنتیک مستعد اعتیاد به مشروبات الکلی هستند، احتمال بروز چنین رفتار اعتیادآوری در آنها بالاست. البته درست است که اعتیاد به مشروب می‌تواند دلایل ژنتیکی داشته باشد، به عوامل اجتماعی و محیطی نیز بستگی دارد. افرادی که ژن اعتیاد به مشروبات الکلی و از این رو، استعداد سوء مصرف الکل را دارند، یا حواس‌‌شان به مصرف الکل هست یا هرگز در زندگی‌شان لب به آن نمی‌زنند.

یکی از ویژگی‌های رفتاری که از والدین به فرزند به ارث می‌رسد، گرایش به سوء مصرف و اعتیاد الکل است.

تحقیقات نشان می‌دهد که نیمی از خطر بروز اختلال مصرف الکل به ژن‌ها مربوط است. بنابراین ژن‌ها نمی‌توانند به تنهایی مشخص کنند که آیا اختلال مصرف الکل در فردی به وجود می‌آید یا نه. عوامل محیطی، ژن و تعامل‌های محیطی نیز می‌توانند این میان نقش داشته باشند.

ژن الکلی

تنها یک ژن منجر اعتیاد به مشروب نمی‌شود. صدها ژن در دی‌ان‌ای افراد وجود دارد که می‌تواند خطر بروز اختلال مصرف الکل را بالا ببرد. شناسایی این ژن‌ها سخت است، چرا که هر یک نقش بسیار کوچکی را در انگاره‌ای بسیار بزرگ‌تر ایفا می‌کنند. با وجود این، تحقیقات نشان داده‌ است که ترکیب یک سری ژن‌ها با اعتیاد به مشروبات الکلی رابطه‌ای قوی دارد.

از سویی، یک سری ژن رفتاری هم هست که می‌تواند بر گرایش فرد به سوء مصرف الکل تأثیر داشته باشد. افرادی که به بیماری‌های روحی مثل افسردگی و اسکیزوفرنی مبتلا هستند، معمولاً در خانواده‌شان سابقه چنین اختلالاتی وجود دارد. احتمال اینکه اینها برای کنار آمدن با اختلالات روحی خود به سوء مصرف مواد مخدر روی بیاورند، بسیار زیاد است. اختلالات روحی ممکن است موروثی (و تحت تأثیر محیط) باشند که همین تا حد زیادی رابطه پیچیده میان ژنتیک و اعتیاد را روشن می‌کند.

محیط در برابر دی‌ان‌ای

رفتارهای موروثی ما در تعامل با محیط ما، اساس تصمیم‌گیری‌های ما را تشکیل می‌دهد. عده‌ای نسبت به استرس حساس‌تر هستند، مواجهه و کنار آمدن با یک رابطه ناسالم یا شغلی پرسرعت برایشان سخت‌تر است. عده‌ای با اتفاقاتی مواجه می‌شوند که به روان‌شان آسیب می‌رساند و برای خوددرمانی به الکل روی می‌آورند. الکل از میزان اضطراب یا استرس می‌کاهد.

با این حال، حتی آنها که با خطر ژنتیکی سوء مصرف مواد مواجهند، حتماً اول تحت تأثیر عاملی غیرموروثی به آن روی آورده‌اند. سوء مصرف الکل به طور معمول بر اثر عاملی محیطی، مثل استرس مربوط به کار، در فرد به وجود می‌آید.

به طور کلی، هر چه عوامل خطر در فردی بیشتر باشد، احتمال بروز سوء مصرف یا اعتیاد مشروب در او بیشتر است. یک سری عوامل حفاظتی هم وجود دارد که خطر ابتلا به چنین اختلالی را کاهش می‌‌دهد. عوامل خطر و حفاظتی یا محیطی هستند یا بیولوژیکی.

عوامل خطر عبارتند از:

• رفتار خشن در بچگی
• فقدان نظارت والدین
• مهارت‌های اجتماعی ضعیف
• تجربه الکل و مواد
• دسترسی به الکل

عوامل حفاظتی عبارتند از:

• خویشتنداری قوی
• نظارت و حمایت والدین
• نمره‌های خوب
• سیاست‌های ضد الکل
• وضعیت محله

بعضی از عوامل محیطی برای افرادی که به‌خصوص به طور ژنتیک مستعد اعتیاد به مشروب هستند، خطر بیشتری دارد. از جمله:

• دسترسی به مواد
• آزار جنسی یا فیزیکی
• فشار هم‌سن و سالان
• شاهد خشونت بودن

بیماری‌های روحی احتمال بروز اعتیاد به مشروبات الکلی را بیست تا پنجاه درصد افزایش می‌دهند.

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید 

درمان اعتیاد به الکل

مراحل اعتیاد به الکل

آیا شما در معرض خطر اعتیاد به مشروب قرار دارید؟

افرادی که سابقه اعتیاد به مشروب را در خانواده خود دارند، خطر ابتلا به اعتیاد الکل در آنها بیشتر است. اگر بیش از یکی از بستگان‌تان به اعتیاد مشروب یا انواع دیگری از سوء مصرف مواد دچار است، شاید ژن‌هایی را به ارث برده باشید که شما را نیز در معرض خطر قرار دهند. هر چه تعداد اعضای دچار اعتیاد یا سوء مصرف الکل در خانواده نَسَبی شما بیشتر باشد، خطر بیشتر است.

البته اینکه استعداد سوء مصرف الکل در فردی قوی باشد، به این معنا نیست که محتوم به این سرنوشت است. هیچ‌کس نمی‌تواند ساختار ژنتیکی‌اش را کنترل کند، اما همه می‌توانند جلو ابتلا به اعتیاد را بگیرند. از جمله بهترین راهکارهای جلوگیری از پیشروی قابلیت ژنتیک به سمت اعتیاد تمام‌عیار الکل عبارتند از:

• آگاهی از سابقه سوء مصرف مواد در خانواده
• حفظ دوستی‌های سالم
• حفظ روابط محکم خانوادگی
• مراجعه به مشاور روابط
• کنترل استرس
• شناخت نشانه‌های اعتیاد

تعریف اعتیاد به مشروبات الکلی

هر که الکل می‌نوشد، الکلی نیست، اما هر که مصرف الکل به طور مداوم بر خودش و زندگی‌اش تأثیر منفی می‌گذارد، به اختلال مصرف الکل دچار است. اعتیاد به مشروبات الکلی یعنی میل شدید به نوشیدن مشروب و ناتوانی در جلوگیری از مصرف، حتی زمانی که به خود و دیگران آسیب جدی می‌رساند. از جمله نشانه‌های اعتیاد مشروب می‌توان به مصرف مکرر و بیش از حد الکل، تمایل به قطع مصرف الکل و ناتوانی در این کار، افزایش ظرفیت در مقابل الکل، فدا کردن مسئولیت‌های فردی و شغلی در راه نوشیدن و وقت زیادی را به یافتن و مصرف الکل اختصاص دادن اشاره کرد. در جامعه امریکا اعتیاد به مشروب در صدر فهرست اعتیادها قرار دارد. در کشورهایی که مصرف الکل قانونی و به طور گسترده از سوی جامعه پذیرفته شده است، تشخیص تفاوت میان مصرف عادی و سوء مصرف دشوار است. به طور کلی، هر شکل مصرف الکل که عواقب منفی به بار بیاورد، سوء مصرف محسوب می‌شود. از جمله عواقب منفی مصرف الکل عبارتند از:

• بیماری یا آسیب جسمانی
• روابط مخدوش
• بروز مشکل در کار
• مشکل اقتصادی

آمارهایی درباره سوء مصرف و اعتیاد مشروب

• بزرگسالانی که اولین بار الکل را پیش از پانزده سالگی تجربه می‌کنند، هفت مرتبه بیشتر با خطر بروز اعتیاد به مشروب مواجهند تا کسانی که اولین بار الکل را در بیست و یک سالگی تجربه می‌کنند.
• بیش از دو میلیون نفر در سال 2011 اعتیاد به مشروبات الکلی را در خود درمان کردند.

نگارنده: آزاده اتحاد

references: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4056340

https://www.addictioncenter.com/alcohol/genetics-of-alcoholism