تعریف اسپانسر یا راهنما در فرایند بهبودی اعتیاد چیست؟
چگونه راهنمای مناسب خودتان را انتخاب کنید
تحریریه اعتیاد
چطور راهنما بگیرم؟ احتمالاً در ادبیات مربوط به ترک اعتیاد با واژه اسپانسر یا راهنما در فرایند بهبودی زیاد مواجه شده‌اید. معمولاً روال این است که اگر خودتان عضوی از خانواده الکلی‌های گمنام یا معتادان گمنام بوده باشید، معنای این واژه را می‌دانید یا اگر عزیز و آشنایی در خانواده و اطرافیان‌تان در فرایند ترک اعتیاد بر اساس برنامه دوازده قدمی الکلی‌ها یا معتادان گمنام داشته باشید، با معنای آن آشنا هستید. اما اساساً معنای این واژه چییست؟
اسپانسر یا راهنما به چه کسی گفته می‌شود؟
اسپانسر sponsor یا راهنما مرد یا زن هوشیاری که دوازده قدم انجمن الکلی‌های گمنام یا انجمن ان‌ای را پشت سر گذاشته است و حالا دیگران را در این مسیر راهنمایی می‌کند. راهنما در واقع ترکیبی از یک سیستم حمایتی نهادینه و یک الگوی الهام‌بخش در انجمن الکلی‌های گمنام (AA) یا انجمن معتادان گمنام (NA) است. راهنما در فرایند بهبودی، کسی است که بنا به دلیلی او را تحسین می‌کنید، و یا آن‌قدر به او اعتماد دارید که می‌توانید کاملاً بی‌پرده با او صحبت کنید. انجمن‌های ترک اعتیاد برنامه‌ای است که مبنایش حمایت افراد از یکدیگر است. برای اینکه پاک شوید و هوشیار باقی بمانید باید یاد بگیرید که افکار و احساسات‌تان را به شیوه‌ای سالم و ثمربخش به دیگران منتقل کنید. اسپانسر نه تنها به عنوان یک مشاور و راهنما عمل می‌کند و نمونه درخشانی از موهبت‌های هوشیاری است، بلکه به شما یاد می‌دهد چطور با دیگران یک رابطه معنادار برقرار کرده و آن را تقویت کنید.
در ادامه به سوال «چطور راهنما بگیرم؟» پاسخ خواهیم داد.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
چگونه راهنما مناسب انتخاب کنید
بسیاری افراد می‌گویند درخواست راهنما شدن از دیگران مثل زمانی است که می‌خواهید برای اولین بار کسی را به یک قرار عاشقانه دعوت کنید. می‌تواند تجربه اضطراب‌آوری باشد؛ در واقع شما دارید به سراغ کسی که تا به‌حال ندیده‌اید یا خیلی خوب نمیشناسید، می‌روید و از او می‌پرسید که آیا می‌توانید بارها و بارها با او درد دل کنید یا خیر. در نگاه اول شاید کمی معذب‌کننده باشد. ممکن است احساس راحتی نکنید اما خیال‌تان راحت باشد که این احساسات کاملاً طبیعی است. به محض اینکه روبه‌روی راهنمای خودتان بنشینید و یک فنجان قهوه یا چای بنوشید احساس ناراحتی و معذب بودن از بین می‌رود. کم‌کم متوجه می‌شوید که ایجاد رابطه انسانی معنادار چقدر مهم است.
بعد از سپری کردن چند جلسه اول با اسپانسر باید احساس راحتی پیدا کنید. یادتان باشد که اگر احساس راحتی نداشتید، یا حس کردید که اسپانسر شما ویژگی‌های باب طبع شما را ندارد می‌توانید او را عوض کنید. با این حال، اگر قبل از انتخاب راهنما درباره موارد زیر فکر کنید، به احتمال زیاد دیگر نیازی به عوض کردن اسپانسر نخواهید داشت.
این سؤال‌ها را بپرسید
♠ این شخص چقدر وقت آزاد دارد؟
♠ آیا این شخص خصلت‌ها و ویژگی‌هایی دارد که مورد پسند من باشد؟ (یادتان باشد که منظور ما ویژگی‌هایی مثل اعتماد به نفس، وقت آزاد فراوان، زندگی خانوادگی شاد یا توانایی به وجد آوردن بقیه است… ماشین اسپورت و کمربند گران‌قیمت «ویژگی» نیست، این‌ها دارایی هستند.)
♠ تا به حال شنیده‌اید که این شخص بیش از یک بار در جلسات ای‌ای یا ان‌ای از خودش صحبت کرده باشد؟
♠ با چیزهایی که می‌گوید ارتباط برقرار می‌کنید؟
♠ وقتی گرداننده جلسه می‌پرسد آیا کسی می‌تواند رهجو جدید بگیرد، این فرد دستش را بالا می‌برد؟
♠ آیا این شخص افراد زیادی را به عنوان رهجو قبول کرده و دائماً دارد افراد بیشتری را می‌پذیرد؟ یکی از نکاتی که باید به آن توجه کنید این است که بعضی افراد هر وقت از آنها خواسته شود تعداد بیشتری را برای حمایت قبول می‌کنند. بهتر است اسپانسری پیدا کنید که افراد تحت حمایت او زیاد نباشند، و زمان کافی برای برگزار کردن جلسات منظم با شما را داشته باشد.
♠ آیا خود این فرد هم راهنما دارد؟ راهنماهایی که خودشان اسپانسر قدیمی و باتجربه دارند، می‌توانند در بهبود اولیه بسیار کمک‌کننده باشند و حس تعلق ایجاد کنند.
♠ آیا این فرد در انجمن شغل خدماتی دارد؟ آیا منظم در جلسات بهبودی شرکت می‌کند؟
صحبت‌های یک مادر درباره ترک اعتیاد به کوکائین
من اعتیاد را شکست دادم اما الکلیسم پسرم را کشت
نکاتی که باید از آنها اجتناب کنید
هنگام انتخاب راهنما سعی کنید از جنس مخالف انتخاب نکنید. معمولاً مردها با مردها و زن‌ها با زن‌ها بهتر ارتباط برقرار می‌کنند.
از انتخاب کسی که نتوانسته است برای مدت طولانی هوشیار بماند خودداری کنید. مثلاً افرادی که زیاد لغزش کرده‌اند (chronic relapser). حتی اگر به حرف‌هایی که می‌زنند علاقه دارید، یادتان باشد که همیشه «کنار برنده‌ها بمانید» (یعنی افرادی که مدت پاک بودن‌شان طولانی و پیوسته بوده است.)
از انتخاب کسی که به انجام رفتارهای ناشایست مشهور است یا نگرش منفی دارد خودداری کنید.
صرفاً به خاطر اینکه فکر می‌کنید یک راهنما در فرایند بهبودی به شما سخت‌گیری نمی‌کند او را انتخاب نکنید. رویکرد «سخت‌گیری با عشق» معمولاً انتخاب بهتری است.
چطور راهنما بگیرم؟
وقتی اسپانسر مناسب خودتان را پیدا کردید، بروید و از او بپرسید که کسی را می‌پذیرد یا خیر. اگر خجالت می‌کشید که در جلسه از او بپرسید، هیچ اشکالی ندارد که شماره تلفن او را بگیرید یا از او بخواهید بعد از جلسه با شما یک فنجان قهوه بنوشد تا بتوانید با هم آشنا شوید. کافی است به او بگویید که دنبال راهنما هستید. بیشتر افراد استقبال می‌کنند و دوست دارند بیشتر با شما آشنا شوند. اگر کسی به شما گفت که فرد جدیدی را نمی‌پذیرد، برداشت شخصی نکنید. کسی که ممکن است وقت کافی برای ارتباط با شما نداشته باشد بهتر است درخواستتان را رد کند. این مسئله ربطی به شخص شما ندارد. او را فراموش کنید و از نفر بعدی درخواست کنید. و یادتان باشد، لازم نیست زندگی آن فرد دقیقاً همان چیزی باشد که شما می‌خواهید؛ نکته مهم این است که او۱۲قدم برنامه را با راهنمای خود کار کرده باشد و بتواند شما را هم از همین مسیر عبور دهد. اگر حس می‌کنید می‌تواند این کار را انجام دهد، دیگر نگران تفاوت‌هایی که با او دارید نباشید. می‌توانید از کسی که تفاوت‌های زیادی با شما دارد چیزهای زیادی یاد بگیرید.
راهنما در فرایند بهبودی چه کار می‌کند؟
وظایف راهنما چیست؟ راهنما دقیقاً چه کار می‌کند؟ بدیهی‌ترین وظیفه اسپانسر این است که در طی کردن دوازده مرحله الکلی‌های گمنام به افراد کمک می‌کند. در واقع تنها شرط لازم برای راهنما بودن همین است. اما بیشتر مردها و زن‌هایی که اسپانسر می‌شوند کارهای زیر را هم بر عهده می‌گیرند:
راهنما همیشه جواب تلفن شما را می‌دهد؛ وقتی از نظر عاطفی به هم ریخته‌اید یا در زندگی با مشکلی مواجه می‌شوید، راهنما باید اولین نفری باشد که با او تماس می‌گیرید. او به شما کمک می‌کند که در آرامش به دنبال راه‌حل باشید. البته که هیچ‌کس به صورت شبانه‌روزی در دسترس نیست، راهنمای شما هم زندگی شخصی خودش را دارد، ممکن است هر بار که با او تماس می‌گیرید در دسترس نباشد. اما اگر پیغام بگذارید و توضیح دهید که چرا تماس گرفته‌اید و برای چه موضوعی نیاز به کمک دارید، او در اولین فرصت با شما تماس خواهد گرفت. یادتان باشد که هوشیار بودن شما وظیفه راهنما نیست، و اگر به هر دلیلی او در دسترس نباشد شما می‌توانید و باید با فرد دیگری در ای‌ای یا ان‌ای تماس بگیرید. داشتن مجموعه‌ای از افراد هوشیار که بتوانید در چنین شرایطی با آنها تماس بگیرید بسیار خوب است.
راهنما به شما کمک می‌کند که خودتان مسئولیت را بر عهده بگیرید. به همین خاطر است که راهنما معمولاً از شما می‌خواهد یک بار در روز با او تماس بگیرید و گپی بزنید، و به همین خاطر است که به شما یاد می‌دهد هر روز حداقل یک جلسه دوازده قدمی را تشکیل دهید. در اوایل بهبودی خیلی سخت است که بفهمیم چه چیزی برایمان بهتر است. شاید فکر کنیم شرکت نکردن در جلسات روزانه و وقت گذراندن با دوستانمان ایده فوق‌العاده‌ای است، یا وارد رابطه شدن با فلان فرد جذاب در دوره‌های درمان هیچ اشکالی ندارد. اسپانسر برای این است که ما را زیر نظر بگیرد و به ما یادآوری کند که همین فکرها امروز ما را به اینجا رسانده است.
راهنما در فرایند بهبودی به ما یادآوری می‌کند که اگر در مسیر درست باقی بمانیم به کجا می‌رسیم؛ به همین خاطر باید کسی را انتخاب کنید که برای او احترام قائل هستید و او را تحسین می‌کنید. اگر احساس کردید دلسرد و بی‌رمق شده‌اید، یا حس کردید که هوشیار ماندن ارزش ندارد، به مسیری که اسپانسرتان طی کرده و به اینجا رسیده است نگاه کنید.
اسپانسر شدن در الکلی‌های گمنام
راهنما در فرایند بهبودی غیر از همراهی با شما چه کارهایی انجام می‌دهد؟ او هر مرحله را به صورت مجزا به شما آموزش می‌دهد؛ اینکه هر مرحله چه معنایی دارد، چرا نتیجه‌بخش و با چه اصولی عجین است. راهنما اصول برنامه بهبودی و دعاهای مربوط به این ۱۲ قدم را به شما یاد می‌دهد، و وقتی قدم چهارم را پشت سر می‌گذارید به داستان گذشته شما گوش می‌سپارد. این مورد اهمیت زیادی دارد، چون قدم چهارم بسیار جامع است و اصل ماجرا از آنجا آغاز می‌شود. باید آن‌قدر به اسپانسرتان اعتماد داشته باشید که بتوانید رازهای خودتان را بی‌پرده با او مطرح کنید. راهنما اهمیت دعا و مراقبه را به شما یاد می‌دهد و شما را آماده می‌کند تا در آینده بتوانید برای گذراندن این مراحل به دیگران کمک کنید.
تاریخچه راهنما شدن
وقتی بیل ویلسون، بنیانگذار الکلی‌های گمنام، برای اولین بار برنامه ای‌ای را راه‌اندازی کرد کلمه «اسپانسر» وجود نداشت، اما مفهوم مشاوره وارشاد یا مربی‌گری (mentorship) وجود داشت. اگر با ماجرای بیل ویلسون آشنا نیستید؛ او یک الکلی سرسخت بود که مرگ خودش به خاطر الکل را به چشم دید. وقتی در بیمارستان بود، مرگ را از نزدیک تجربه کرد که همین باعث شد اعتیادش به الکل درمان و هوشیار از آنجا مرخص شود. تا مدتی هوشیار بود و خوب زندگی می‌کرد، اما یک شب میل شدیدی به نوشیدن الکل را در خودش احساس کرد. ماجرا از این قرار است که بیل در لابی یک هتل ایستاده بود. نگاهی به مشروب‌فروشی پر زرق و برق آن انداخت؛ مردم با خوشی می‌نوشیدند، شاد بودند و مشروب‌ها بسیار جذاب به نظر می‌رسیدند. او می‌دانست که نمی‌خواهد بنوشد ولی کشش شدیدی را احساس می‌کرد.
آنجا بود که فکری مثل یک وحی به ذهنش خطور کرد: «تو باید با یک الکلی دیگر صحبت کنی. همان‌قدر که تو به یک الکلی دیگر نیاز داری، او هم به تو نیاز دارد.»
به جای اینکه به سمت مشروب‌فروشی برود به سراغ باجه تلفن رفت. با بیمارستان تماس گرفت و از آنها خواست که با یک الکلی دیگر صحبت کند. وقتی بالاخره توانست پذیرش بیمارستان را قانع کند که چرا می‌خواهد با یکی از بیماران صحبت کند بلافاصله از هتل بیرون زد. به او اجازه دادند با مردی که مثل خود بیل با اعتیاد به الکل دست و پنجه نرم می‌کرد صحبت کند. آن مرد دکتر باب بود.
بیل ویلسون و دکتر باب که به خاطر مشکل مشترکشان ارتباط خوبی با هم برقرار کردند اولین اعضای الکلی‌های گمنام را تشکیل دادند. آن زمان از کلمه «اسپانسر» استفاده نمی‌شد اما بیل مفهوم آن را به دکتر باب، که با مشاوره دادن به بقیه الکلی‌ها هوشیاری خودش را حفظ کرده بود، انتقال داد. هم‌بنیانگذاران الکلی‌های گمنام بعد از صحبت با هم متوجه شدند که هوشیاری آنها به کمک کردن به دیگران وابسته است. و متوجه شدند که با کمک به دیگران، زندگی هوشیارانه خودشان هم بسیار پربارتر شده است.
با گذشت زمان، ایده راهنما شدن شکل رسمی‌تری پیدا کرد. حالا پیشنهاد می‌شود هر آنکه می‌خواهد هوشیار شود بهتر است یک راهنما بگیرد تا در طول فرایند بهبودی به او کمک کند.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
https://www.guardianrecoverynetwork.com
یک راهنما چطور می‌تواند برنامه‌ی .A.A را توضیح دهد؟
راهنمایان می‌خواهند برنامه الکلی‌های گمنام را به طبیعی‌ترین شکل ممکن شرح دهند تا برای تازه‌وارد کاملاً شفاف شود.
برخی راهنمایان دَرمی‌یابند یادآوری قدم اول به تازه‌وارد —که آنها در مقابل الکل قدرتی ندارند و زندگی‌شان غیرِقابل اداره شده بود— کلیدی برای یک بهبودیِ موفق است. بسیاری از راهنمایان تأکید می‌کنند که با هم می‌تـوانیم کاری را انجـام دهیم که به تنهایی نمی‌تـوانستیم— یعنی دوری از اولین بارِ نوشیدنِ الکل.
این راهنمایان به تازه‌وارد یادآور می‌شوند که .A.A یک برنامه‌ی عَملی ارائه می‌دهد و اینکه تاکنون به بیش از دو میلیون مرد و زن کمک کرده است. آنها نیاز به فکری باز در مواجهه با الکلیسم به عنوان یک مشکل شخصی را مطرح کرده و بر این واقعیت تأکید دارند که تنها خود تازه‌وارد است که می‌تواند در مورد الکـلی بودنش و اینکه آیا الکلی‌های گمنام می‌تواند به او کمک کند یا نَه، تصمیم‌گیری نماید.
تقریباً تمام اعضایی که با تازه‌واردان کار می‌کنند از نقطه نظر تجربیات خود به برنامه‌ی الکلی‌های گمنام نگاه می‌کنند. آنها به فرد جدید می‌گویند که هیچ کس به جای الکلی‌های گمنام صحبت نمی‌کند و هر عضو کاملاً آزاد است تا به یک درکِ شخصی نسبت به برنامه دست یابد.
بعضی از راهنمایان درباره‌ی برنامه به شیوه‌ای روحانی‌تر از دیگران صحبت می‌کنند. اما تقریباً تمامی آنها توجه را به منبعِ قدرتی جلب می‌کنند که بایستی در ”نیرویی برتر از خودمان“ یافت شود. باز هم راهنما یادآور می‌شود که تصمیم با خودِ تازه‌وارد است که تعیین کُند عبارت الکلی‌های گمنام برایش چه معنایی دارد. این عبارت بیانگَر این ایده است که افراد با مذاهب مختلف —یا بدونِ هیچ ایمانِ خاصی—می‌توانند با هماهنگی کامل آن را بپذیرند و این کار را می‌کنند.
بسیاری از راهنمایان از همان ابتدا بر اهمّیت گمنامی در سطح فردی و عمومی تأکید می‌کنند. گمنامی در سطح فردی از همگیِ اعضاء محافظت می‌کند تا به عنوان یک الکلی، انگشت‌نَما نشوند و این سپری است که غالباً برای یک تازه‌وارد اهمّیتِ ویژه‌ای دارد. در سطح عمومی مثل مطبوعات، رادیو، فیلم و دیگر رسانه‌ها بر پایه‌ی تکنولوژی مثل اینترنت، اصل گمنامی بر برابری تمامی اعضای انجمن تأکید می‌کند و مانع اعضایی می‌شود که می‌خواهند از نامِ الکلی‌های گمنام جهت کسب شُهرت، قدرت یا منفعتِ شخصی سوءاستفاده نمایند. راهنما سریعاً به مزیت گمنامی در این سطح عمومی اشاره می‌کند. راهنمایان ممکن است تجربه‌ی شخصی خود را برای حفظ گمنامی در سطح عمومی به اشتراک بگذارند.
منبع: انجمن الکلی‌های گمنام – برگرفته شده از پمفلت پرسش‌ها و پاسخ‌هایی در باب راهنما رهجویی ص ۱۵-۱۶