شبکه‌ اجتماعی به مثابه‌ ماشین اعتیاد؛ هوشیار باشید

دیگر در نقطه‌ای قرار گرفته‌ایم که کم‌کم زمان آن فرا رسیده است با پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مثل فیسبوک به مثابه دستگاه‌های اعتیادی که واقعاً هستند، رفتار کنیم. حقیقت این است که وضعیت برخورد و تعامل با رسانه‌های اجتماعی به مسیری رفته و به حدی رسیده است که این قابلیت را دارد همچون بسیاری از مواد مخدری که به فرزندان‌مان هشدارشان را می‌دهیم، اعتیادآور و در نهایت مخرب باشند؛ که البته با توجه به اثرات اعتیادآور پدیده‌های مدرن دیگری همچون تلویزیون و در ادامه اینترنت، خبر غافلگیرکننده‌ای نیست و تا حدی قابل پیش‌بینی بوده است. متخصصان امر هم پیش از این بارها و بارها اخطارش را داده بودند.

اما یک پدیده‌ فراگیر تا این اندازه تأثیرگذار در زندگی انفرادی تک‌تک ما چیزی نیست که به همین سادگی با چند اخطار و توصیه بتوان آن را تعدیل و مدیریت کرد.

سرنگ زیرپوستی، مواد مسموم‌کننده را از طریق جریان خون به مغز ما می‌رساند. امروز این مواد مخدر اعتیادآور، محتوای جذاب و سرنگ، آن گوشی هوشمندی است که دیگر در جیب‌های همه پیدا می‌شود. از صداهای خوشایند و رنگ‌های روشن و فریبنده تا عکس‌ها و تصاویر دوست‌داشتنی از جای‌جای جهان یا انسانی زیبا یا خصوصی‌ترین لحظات زندگی اشخاص معروف و غیرمعروف، رسانه‌های اجتماعی این قابلیت را دارند به اندازه مواد مخدری که به فرزندان‌مان هشدارش را می‌دهیم، اعتیادآور و در نهایت مخرب شوند.

نویسنده‌ این متن که سابقاً معلم بوده است می‌گوید که اعتیاد شدید به رسانه‌های اجتماعی را در کلاس درس به‌وضوح دیده و لمس کرده است. نتیجه این اعتیاد کاهش توجه و تمرکز و افزایش افسردگی و اضطراب در بچه‌هاست. ما باید این پلتفرم‌ها را همان چیزی که واقعاً هستند بدانیم؛ ماشین‌ اعتیاد، و باید مثل یک ماشین اعتیاد با آنها رفتار کنیم.

خیلی‌هامان اگر بدانیم روزانه واقعاً چقدر در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذرانیم، از خودمان شرمنده می‌شویم. به گزارش شرکت نظارت بر اپلیکیشن App Annie، افراد به طور متوسط ​​هر روز 4.8 ساعت را با گوشی همراه خود می‌گذرانند که مساوی است با یک‌سوم کل ساعات بیداری ما در یک شبانه‌روز.

ویژگی اعتیادآور ذاتی رسانه‌های اجتماعی در سیلیکون ولی silicon valley از کسی پنهان نیست. حتی چامات پالیهاپیتیا، معاون سابق رشد کاربران فیسبوک و مدیر عامل شرکت سوشال کپیتال، در این‌باره گفته است که «عذاب وجدان زیادی» در خود احساس می‌کند.

او پیش از اینکه اعتراف کند حتی فرزندانش «اجازه استفاده از شبکه‌های اجتماعی را ندارند» گفت: «من فکر می‌کنم ما ابزارهایی را به وجود آورده‌ایم که دارد ساختار اجتماعی نحوه عملکرد جامعه را از هم می‌پاشد.»

همان‌طور که ناتاشا شول، نویسنده کتاب «اعتیاد برنامه‌ریزی‌شده» Addicted by Design، می‌گوید بسیاری از ترفندهایی که در این پلتفرم‌ها برای آنلاین نگه‌داشتن کاربران تا جای ممکن به کار برده شده است، مستقیماً از ماشین‌های بازی و وبسایت‌های قمار کپی‌برداری شده‌اند. به عنوان مثال، «رفرش کردن» که در آن کشیدن صفحه به پایین محتوای تازه را بالا می‌آورد، مستقیماً از کتابچه‌ راهنمای ماشین پولی گرفته شده است. در واقع کاربران در چیزی به نام «حلقه لودیک» Ludic loop گرفتار می‌شوند، که در آن بر اثر تکرار یک عمل پاداش می‌گیرند، پاداش‌ها به اندازه‌ای ما را درگیر می‌کنند که در درازمدت تعامل کلی خود را افزایش دهیم.

مطالب مرتبط در مجله اعتیاد

افسردگی تنها دلیل الکلیسم من نبود

چگونه می‌توان از اضطراب بعد از ترک مواد جلوگیری کرد؟

به طور مشابه، قابلیت «اسکرول بی‌نهایت» در برنامه‌هایی مانند فیس‌بوک و TikTok به این معنی است که محتوای کوتاه‌مدت آزادکننده دوپامین هرگز پایان نمی‌یابد. حداقل سیگار و الکل بالاخره یک‌جا تمام می‌شود. اما محتوای موجود در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی هرگز تمامی ندارد.

اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی مانند وابستگی به مواد عمل می‌کند. مطالعه‌ای از سوی دانشگاه ایالتی میشیگان نشان می‌دهد که بین استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی و تصمیم‌گیری پرخطر که در مصرف‌کنندگان معتاد به مواد وجود دارد، ارتباطی هست.

در کره جنوبی، مسئله اعتیاد به اینترنت تشدید شده است. مقامات گمان می‌کنند که تا بیست درصد از جمعیت در معرض خطر جدی اعتیاد به اینترنت هستند. در نتیجه، آنها سرمایه‌های عمومی را به برنامه‌های سم‌زدایی دیجیتال، که به شکل مشاوره در مدرسه، بررسی‌های غربالگری، و حتی کمپ‌های ترک اعتیاد است، اختصاص می‌دهند.

ما انسان‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌ایم که مستعد غرق شدن در لذت هستیم؛ البته تا جایی که این لذت تبدیل به آسیب شود و ما بپذیریم که چنین شده است و به آن واکنش نشان دهیم. مثلاً در طول قرن نوزدهم، کوکائین به طور رایگان در داروخانه‌ها در دسترس بود و کوکائین هنوز تا اواخر سال 1903 در کوکاکولا یافت می‌شد.

همین‌طور بین دهه‌های 1930 و 1950، سیگار به طور فعال از سوی پزشکان تبلیغ و تجویز می‌شد، با نسخه‌های بازاریابی که می‌گفت: «به گلوی خود مرخصی بدهید… یک سیگار تازه بکشید.» (همین یک مثال می‌تواند نشان دهد که چگونه سرمایه‌داری و بازار مبتنی بر تبلیغات برای فروش محصول خود حاضر است دروغ‌های بزرگ بگوید و حتی محصولی مضر مثل سیگار را با شعار مثبت‌اندیشانه به مصرف‌کننده بفروشد.)

خوشبختانه همگام با رسانه‌های اجتماعی، علم هم در حال گسترش است و ما دیگر نمی‌توانیم نتایج را نادیده بگیریم. تحقیقی از سوی ژورنال پزشکی لانست در سال ۲۰۱۸ نشان داد کسانی که شب‌ها تا دیروقت فیس‌بوک را چک می‌کنند، بیشتر احساس افسردگی دارند. مطالعه دیگری در سال 2018 نشان داد افرادی که زمان کمتری را در رسانه‌های اجتماعی صرف می‌کنند، علائم افسردگی و تنهایی کمتری در آنها مشاهده می‌شود.

در واقع، تحقیقات داخلی شرکت مارک زاکربرگ نشان داد که اعتیاد به اینستاگرام به سلامت و عملکرد مدرسه بیش از شش درصد از نوجوانان آسیب می‌رساند و باعث افسردگی، اضطراب و بی‌اشتهایی در آنها می‌شود.

درمان اعتیاد به اینترنت با روش درمان شناختی-رفتاری

انواع اعتیاد به فضای مجازی و اینترنت و راه‌های درمان

علامت‌های اعتیاد به تکنولوژی

این را می‌توان در بچه‌مدرسه‌ای‌ها به‌وضوح مشاهده کرد. آنها فقط به یک سایت اعتیاد ندارند، در یک «حلقه» گرفتارند، که در آن از میان هفت تا هشت سایت رسانه اجتماعی که در آن عضویت دارند، رد می‌شوند. و وقتی این فرایند به پایان رسید، زمان کافی برای بالا آمدن یک سری محتوای تازه و بالطبع شروع دوباره کل فرایند سپری شده است.

حقیقت این است که زندگی اجتماعی بسیاری از این کودکان به طور جدایی‌ناپذیری با بستری مرتبط است که ثابت شده است خطر افسردگی، اضطراب و از شکل افتادن بدن را افزایش می‌دهد. و این ترسناک است.

با این حال، آنچه بیش از این ترسناک است، مسیری است که این سایت‌های رسانه‌های اجتماعی دارند طی می‌کنند. متاورس می‌تواند موهبتی برای آموزش باشد. اما این تنها در صورتی است که همان مشکلات مطرح‌شده در رسانه‌های اجتماعی در این دنیای مجازی جدید تکرار نشود.

مقررات و آموزش در نهایت به سیگار و کوکائین رسید. اکنون، زمان آن فرا رسیده است که سایت‌های رسانه‌های اجتماعی در مورد مکانیسم‌های اعتیادآور خود شفاف باشند.

بچه‌ها باید قبل از ایجاد حساب کاربری سن خود را مشخص کنند، و قانون باید ممنوعیت‌های زمانی برای کاربران زیر هجده سال این سایت‌های رسانه‌های اجتماعی تعیین کند. لازم است همان هشدارهایی که نسبت به اعتیادآور بودن سیگار داده می‌شود، درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی که اعتیاد به فناوری را سبب می‌شود، به جهان مخابره شود. 

مدل کسب‌وکار شرکت‌های تولید سیگار برای افزایش فروش دقیقاً به اعتیادآور بودن این محصول  متکی است. وب‌سایت‌های رسانه‌های اجتماعی هم برای جمع‌آوری و فروش هرچه بیشتر داده‌ها به اعتیاد متکی هستند.

زمان آن فرا رسیده است که آسیب اعتیادآور موجود در بافت سایت‌هایی مانند فیسبوک، توییتر، اینستاگرام و اسنپ‌چت را بشناسیم. بعد اگر می‌خواهیم دنیای آنلاین امن‌تر و سالم‌تری برای کودکان‌مان بسازیم، باید تلاش کنیم که اعتیاد را از دل این پلتفرم‌ها بیرون بکشیم.

ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد

https://www.independent.co.uk/voices/social-media-addiction-facebook-instagram-tiktok-b2078967.html