آشنایی با مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد
بررسی چهار مرحله اصلی
تحریریه اعتیاد
درمان سوء‌‌مصرف یا اعتیاد فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است. بسیاری از افراد در این فرآیند دچار لغزش می‌شوند و عدهای شاید بتوانند آن را خیلی زودتر از آنچه که باید، به پایان برسانند. افرادی که تصمیم می‌گیرند برای درمان اعتیاد به مرکز ترک اعتیاد استاندارد مراجعه کنند، باید چهار مرحله را پشت سر بگذارند تا بتوانند به زندگی سالم و هوشیارانه بازگردند. اگرچه چنانچه گفته می‌شود، شکل و مدت زمان ترک و درمان اعتیاد و همچنین تجربه‌ی افراد در این فرآیند متفاوت و منحصربه‌فرد است، اما به طور کلی مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد عبارتند از: پذیرش، سم‌زدایی، بازپروری و حفظ بهبودی.
مرحله‌ی پذیرش مرحله‌ی ارزیابی وضعیت بیمار است که در مراکز حرفه‌ای ترک اعتیاد از سوی روانشناس صورت می‌گیرد. یک ارزیابی جامع که در آن نوع درمان مختص بیمار مشخص می‌شود. سم‌زدایی با یک سری علائم ناخوشایند ناشی از قطع مصرف همراه است. در کلینیک ترک اعتیاد این مرحله با روان‌درمانی گسترده انجام می‌شود که هدفش تشخیص و از بین بردن رفتارهای اعتیادگونه، آموزش مکانیسم‌های مقابله و مهارت‌های جلوگیری از لغزش است. آخرین قدم از مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد، حفظ و مراقب از بهبودی است که با یک سری مراقبت‌های ویژه طولانی‌مدت از سوی متخصصانی همراه است که حامی بیماران هستند و به جهات مختلف به آنها کمک می‌کنند تا دچار لغزش احتمالی نشوند.
مرکز بتی فورد در کالیفرنیا مشهورترین کلینیک ترک اعتیاد در دنیا است که در سال ۱۹۸۲ توسط بتی فورد همسر رئیس جمهور وقت آمریکا تاسیس شد. این مرکز ترک اعتیاد، در باغ زیبایی با مساحت ۸۰،۰۰۰متر مربع با بهترین امکانات در نزدیکی شهر لس آنجلس واقع شده و این فیلم درباره مراحل ترک اعتیاد در این کلینک نمونه است.
درک مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد
عبور از مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد نیاز به تعهد طولانی‌مدت و سخت‌کوشی دارد. اما باید این را دانست که این جاده‌ی به سوی پاکی و هوشیاری شاید سخت باشد، اما درمان حرفه‌ای در مراکز درمانی حرفه‌ای می‌تواند به افراد کمک کند تا قدرت و شهامت قدم گذاشتن به این مسیر دشوار و ترسناک را پیدا کنند. مراحل ترک در کمپ ترک اعتیاد می‌تواند در افراد سردرگمی و اضطراب به وجود بیاورد. در این مقاله سعی می‌کنیم این مراحل را با جزئیات و به زبان ساده بیان کنیم تا هم قدم به قدم با شما همراهی کنیم و هم پاسخ پرسش‌هایتان را در اختیارتان بگذاریم.
مرحله‌ی اول: پذیرش؛ ایجاد یک برنامه‌ی درمانی و مراقبتی ویژه
پذیرش و ارزیابی
بدیهی است که هر یک از مراکز ترک و درمان اعتیاد رویکردهای خودشان را دارند. اما به طور کلی در مرحله‌ی اول ترک در جلسه‌ای با یک متخصص، گزینه‌های درمانی مختلف برای مراجعه‌کننده بررسی می‌شود تا برنامه‌ی مخصوص او، آنچه برایش بهترین است، مشخص شود. این برنامه بر اساس ارزیابی وضعیت سلامت جسمی و روانی، عاطفی و اجتماعی فرد تعیین می‌شود. در این مرحله از مراحل ترک در کلینیک ترک اعتیاد علاوه بر سابقه‌ی مصرف فرد، سابقه‌ی اعتیاد در خانواده‌ی او و نیز وضعیت مالی‌اش مورد بررسی قرار می‌گیرد تا بهترین برنامه برای او و بر اساس نیازهایش شکل بگیرد.
همایندی مرضی Comorbidity و تشخیص دوگانه
از آنجا که ممکن است فرد مراجعه‌کننده علاوه بر سوء مصرف به یک سری مشکلات یا اختلالات دیگر نیز مبتلا باشد، نیاز است که در این مرحله گزینه‌های درمانی دیگری هم با متخصص مربوطه مورد بحث قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که فرد از حمایت و مراقبت لازم و مناسب وضعیتش برخوردار خواهد شد. تشخیص دوگانه به طور عمده درباره‌ی افرادی صدق می‌کند که علاوه بر سوء مصرف مواد به یک مشکل روحی نیز مبتلا هستند.
مرحله‌ی دوم: سم‌زدایی؛ زدودن مواد اعتیادزا از بدن
این مرحله از مراحل ترک در کلینیک ترک اعتیاد خطرناک‌ترین و ناخوشایندترین مرحله است. فرد معتاد بعد از قطع مصرف به‌سرعت با علائم و دردی در بدن خود مواجه می‌شود که ممکن است از تحملش خارج باشد. این به نوع مواد، میزان و مدت‌زمان مصرف بستگی دارد. افرادی که با علائم خطرناک قطع مصرف مواجه می‌شوند، بدون شک به نظارت، کنترل و به احتمال زیاد مصرف دارو نیازمند هستند. به همین خاطر توصیه می‌شود این مرحله، به‌خصوص این مرحله، در مراکز ترک حرفه‌ای و استاندارد و نه در خانه انجام شود. چرا که هم احتمال لغزش و پشیمانی از ترک بالاست، هم تبعات مرگبار.
سم‌زدایی همراه با مصرف دارو
نوع شیوه‌ی درمانی‌ای که در مرحله‌ی سم‌زدایی مشخص می‌شود، چه با مصرف دارو همراه باشد چه نه، به نوع موادی بستگی دارد که بیمار به آن اعتیاد دارد. البته گفته می‌شود که در سم‌زدایی از موادی چون هروئین و داروهای اپپوئیدی بدون شک مصرف دارو لازم است. خطرات قطع مصرف، احتمال قطع مصرف دشوار و همچنین داروهایی که ممکن است در این مرحله برای کاهش درد نیاز به مصرف‌شان باشد، پیش از سم‌زدایی در همان جلسه‌ای به بحث گذاشته می‌شود که با حضور متخصص در مرحله‌ی اول از مراحل ترک اعتیاد در مرکز ترک اعتیاد برگزار می‌شود. شدت علائم قطع مصرف هم در نوع و میزان داروی تجویزی از سوی پزشک متخصص مؤثر است.
مرحله‌ی سوم: بازپروری؛ پایه‌گذاری درمان درازمدت
مدیریت کارآمد قطع مصرف و تکمیل موفقیت‌آمیز مرحله‌ی سم‌زدایی فرد معتاد را به بهبودی درازمدت نزدیک‌تر می‌کند و اینجاست که نوبت سومین مرحله از مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد، یعنی بازپروری فرا می‌رسد. این مرحله با مشاوره‌های سنگین همراه است که قرار است بنای درمان درازمدت باشد. رفتار درمانی، خانواده‌درمانی، گروه‌درمانی و …همه اینها انجام می‌شود تا مشکلات پنهانی و تحتانی اعتیاد بیمار مورد بررسی قرار گیرد و معالجه شود. در این مرحله از مراحل ترک در کلینیک ترک اعتیاد است که فرد معتاد دلیل اصلی اعتیاد خود را می‌فهمد. پرده از حقایق برداشته می‌شود تا فرد بتواند بعد از این بدون مواد، الکل و یا سایر رفتارهای اعتیادگونه به زندگی سالم، پاک و هوشیارانه ادامه دهد. اگر این اقدامات صورت نگیرد، احتمال بازگشت به اعتیاد زیاد است.
در رفتار درمانی فردی
- بیماران با یادآوری زمان شروع مصرف و دلیل شروع سوء مصرف خود را تحلیل می‌کنند.
- استراتژی‌های را یاد می‌گیرند تا بتوانند دوباره کنترل زمان را به دست بگیرند.
- مهارت‌های مدیریت زمان را یاد می‌گیرند تا بتوانند از زمان خود استفاده‌ی بهینه کنند.
- یاد می‌گیرند که عوامل محرک مصرف مواد را شناسایی کنند و اینکه چطور با این عوامل و موقعیت‌های تحریک‌کننده کنار بیایند تا از لغزش جلوگیری کنند.
این شکل از رفتار درمانی به افراد اجازه می‌دهد الگوهای فکری خود را اصلاح و در رفتار خود تغییر ایجاد کنند تا بهتر بتوانند به سوی زندگی سالم و هوشیارانه حرکت کنند.
گروه‌درمانی
فرآیند بازپروری معمولاً با گروه‌درمانی همراه است؛ در واقع بخش جدایی‌ناپذیر مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد است. این گزینه‌ی درمانی به افراد مبتلا به اعتیاد فرصت تعامل با دیگرانی را می‌دهد که دردی مشترک دارند. کمبود اعتماد به نفس یکی از آسیب‌های اعتیاد است و بیماران در گروه‌درمانی متوجه می‌شوند که در این درد تنها نیستند. به اشتراک گذاشتن تجربه‌های شخصی به بیماران اجازه می‌دهد که هم اعتماد به نفس از دست رفته‌ی خود را ترمیم کنند و هم امید به بهبودی بیابند. این شکل حمایت اجتماعی همانطور که در زیست روزمره و عادی گونه‌ی ما واجب است، در فرآیند بهبودی نیز لازم و ضروری است.
خانواده‌درمانی
بسیاری از مراکز بازپروری و درمان اعتیاد خانواده‌درمانی را در برنامه‌های خود می‌گنجانند. روراستی با خانواده در خصوص اعتیاد یکی از ملزومات ترک و درمان اعتیاد است. فرد مبتلا به اعتیاد بیش از هر چیزی به حمایت خانواده احتیاج دارد، چرا که بعد از ترک مرکز درمانی باید به بستر خانواده برگردد و بقیه‌ی فرآیند را آنجا به پایان برساند. بنابراین بسیاری از برنامه‌های بازپروری اعضای خانواده‌ی بیمار را تشویق می‌کنند که به جلسات خانواده‌درمانی بپیوندند. بسیاری از اعتیادها ریشه در مشکلات خانوادگی افراد دارند. بنابراین هم نیاز است که اعضای خانواده از این مشکلات باخبر شوند و هم فرد مبتلا در حضور آنها پرده از مشکلات شخصی خود بردارد. خانواده می‌تواند و باید مهم‌ترین و پررنگ‌ترین حامی فرد مبتلا به اعتیاد در مرحله‌ی نقاهت باشد.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
یک مرکز ترک اعتیاد استاندارد چه ویژگی‌هایی دارد؟
مرحله‌ی چهارم: بهبودی و توجه و مراقبت در مرحله‌ی نقاهت
حتی پس از آنکه افراد مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد را پشت سر می‌گذارند و تکمیل می‌کنند، هنوز فرآیند درمان و بهبودی‌شان به پایان نرسیده است. در واقع، بیماران مبتلا به اعتیاد باید بانند که بهبودی یک فرآیند مادام العمر است. پیش از تکمیل مراحل ترک در کمپ ترک اعتیاد، بیمار یک بار دیگر با مشاوران و متخصصان ملاقات می‌کند تا با هم برنامه‌ی مراقب ویژه در مرحله‌ی نقاهت را مورد بررسی قرار دهند و تعیین کنند. مهم است که این برنامه پایدار باشد. اما شاید جزئیات آن در افراد مختلف متفاوت باشد، درست مثل شیوه‌ی درمانی.
زندگی هوشیارانه، ادامه‌ی درمان و گروه‌های حامی
بسیاری از مراکز بازپروری و درمان اعتیاد خودشان مسئولیت اجرای برنامه‌های مکمل بیماران را بر عهده می‌گیرند تا به آنها کمک کنند به زندگی روزمره‌ی خود بازگردند. در این برنامه‌های مراقبتی بعد از گذراندن مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد که هدف‌شان حفظ بهبودی است، جلسات مشاوره و کلاس‌های گروهی برای بیماران تدارک دیده می‌شود. و یا حتی شاید بیماری مدتی را در یک مرکز مخصوص زندگی هوشیار با افراد دیگری که در حال بهبودی از اعتیاد خود هستند، بگذراند. بسیاری از بیماران بعد از گذراندن این مرحله به صورت منظم در جلسات درمانی شرکت می‌کنند یا حتی آزمایش اعتیاد می‌دهند تا نسبت به هوشیاری خود مسئول و متعهد باقی بمانند. حضور منظم در جلسات گروهی بهترین راه برای داشتن یک سیستم حامی است.
اگرچه بهبودی از اعتیاد به هیچ وجه آسان نیست، اما اکثر افراد مبتلا به بیماری اعتیاد با تکمیل این مراحل قادرند بر خلاف تمام تصورات ترسناکی که در ابتدای مسیر دارند، به زندگی خود ادامه دهند. بهبودی فراتر از غلبه بر اعتیاد به مواد یا الکل است؛ در واقع، دگرگونی ذهن، جسم و روح است. شاید عدهای بتوانند با کمک دوستان و خانواده‌ی خود مرحله‌ی حفظ و مراقبت از بهبودی را پشت سر بگذارند، اما بیشتر افراد به آموزش و مهارت‌های تازه از سوی مراکز درمانی حرفه‌ای نیازمندند.
نویسنده : آزاده اتحاد
www.rehabs.com/addiction/the-rehabilitation-process