چگونه عصب‌شناسان می‌توانند به جلوگیری از لغزش هروئین کمک کنند
دقیقاً چطور این کار را انجام می‌دهند؟
عصب‌شناسان دانشگاه علوم پزشکی کارولینای جنوبی (MUSC) در نشریه Science Advances گزارش کردند که سلول‌های ستاره‌ای شکل مغز که با عنوان استروسیت astrocyte شناخته می‌شوند می‌توانند نورون‌هایی را که در لغزش از ترک هروئین دخالت دارند «خاموش کنند».
نشانه‌های محیطی مرتبط با مواد می‌توانند میل به مصرف مواد را تشدید کنند و منجر به لغزش شوند. در این مقاله، گروهی به سرپرستی دکتر پیتر کالیواس و دکتر آنا کرویر از دپارتمان عصب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی کارولینای جنوبی بررسی کرده‌اند که استروسایت‌ها چطور با نورون‌ها تعامل دارند و آیا نقش مهمی در تنظیم پاسخ به نشانه‌های مرتبط با مواد دارند یا خیر.
وقتی یاد می‌گیریم چطور دوچرخه سوار شویم یا یک مسئله ریاضی را حل کنیم، سلول‌های پیام‌رسان در مغز ما، که به آنها نورون می‌گوییم، اتصالاتی برقرار می‌کنند که به آنها اجازه می‌دهد بهتر پیام‌ها را منتقل کنند تا ما بتوانیم دفعه بعد همان کار را راحت‌تر انجام دهیم. وقتی یاد می‌گیریم لذت را به مواد مضری مثل مواد مخدر ارتباط بدهیم همین اتفاق رخ می‌دهد. نورون‌ها پیام‌های قوی برای یکدیگر ارسال می‌کنند و به ما انگیزه می‌دهند دوباره به سراغ مواد برویم.
ارتباط بین نورون‌ها به وسیله سلول‌های مختلف، به‌ویژه گروهی از سلول‌های ستاره‌ای شکل با عنوان استروسیت کنترل می‌شود. استروسیت‌ها نورون‌های ما را احاطه کرده‌اند، نقش چراغ راهنمایی را دارند و ارتباط بین سلول‌ها را به‌ویژه هنگام رفتارهای اعتیادآور تنظیم می‌کنند.
یکی از عوامل مهم دیگر در اعتیاد و لغزش، پیام‌رسان شیمیایی گلوتامات است. گلوتامات نورون‌ها را برمی‌انگیزد و باعث می‌شود آنها برای ارتباط با هم سیگنال‌های الکتریکی بفرستند. آزمایشگاه کالیواس نقش مهمی در اثبات اهمیت گلوتامات داشته است. کرویر می‌گوید آزمایشگاه کالیواس با چندین دهه پژوهش «فرضیه اعتیاد گلوتامات» را مطرح کرده است.
بر اساس این فرضیه، ازدیاد گلوتامات می‌تواند باعث شود نورون‌های ما دائماً در پاسخ به نشانه‌های محیطی مرتبط با مواد برانگیخته شوند. این برانگیختگی دائمی باعث تشدید ارتباط بین سلول‌ها می‌شود و میل به مواد و امکان لغزش را افزایش می‌دهد.
کالیواس و کرویر متوجه شدند که استروسیت‌ها می‌توانند شدت این ارتباط را کم کنند.
کرویر می‌گوید: «استروسیت‌ها مثل ترمز خودرو هستند و برای متوقف کردن سیگنال گلوتامات باید آن را فشار دهید.»
چگونه با واقعیت لغزش مقابله کنیم
دقیقاً چطور این کار را انجام می‌دهند؟
پژوهشگران برای پاسخ به این پرسش از یک مدل معتبر لغزش هروئین استفاده کردند. در این مدل، ابتدا موش‌ها یاد می‌گیرند با فشار دادن یک اهرم، هروئین دریافت کنند. موش‌ها به دنبال فشردن اهرم، مواد را همراه با سرنخ‌های نوری و صوتی دریافت می‌کنند که به آنها اجازه می‌دهد بین سرنخ‌ها و مواد ارتباط برقرار کنند. سپس سرنخ و مواد حذف می‌شود تا خماری ایجاد شود. در نهایت دوباره سرنخ‌ها در دسترس حیوانات قرار می‌گیرد و فشردن اهرم می‌تواند نشان‌دهنده میل به مواد و لغزش باشد.
کرویر و کالیواس با استفاده از این روش متوجه شدند که استروسیت‌ها به دو شیوه تغییر می‌کنند تا در دوران خماری میل به مواد را کاهش دهند. خانواده‌ای از استروسیت‌ها به نورون‌ها نزدیک‌تر می‌شوند و گلوتامات را از سیناپس دور می‌کنند و از این طریق ارتباط بین نورون‌ها را کاهش می‌دهند. خانواده دیگری از آنها بیان ژن انتقال‌دهنده گلوتامات GLT-1 را افزایش می‌دهند که گلوتامات اضافی را از بین می‌برد. در هر دو مورد، استروسیت‌ها در دوران خماری به عنوان ترمزی برای ارتباطات نورونی عمل می‌کنند.
با این حال در مرحله لغزش، استروسیت‌های کمتری برای انجام این کار وجود دارند، و فاصله آنها از نورون‌ها بسیار زیاد است. کرویر و کالیواس با استفاده از یک تکنولوژی شیمیایی ویژه توانستند استروسیت‌ها را فعال یا غیر فعال کنند و باعث تغییر رفتار شوند، که این نشان می‌دهد این سلول‌های ستاره‌ای شکل نقش مهمی را بر عهده دارند.
کرویر توضیح می‌دهد که «اساساً وقتی استروسیت‌ها نورون‌ها را احاطه می‌کنند گلوتامات را پاکسازی و سیناپس را قطع می‌کنند. با این حال، وقتی از نورون‌ها عقب می‌کشند مثل این است که کنترل ترمز را از دست بدهید.»
این یافته‌ها می‌توانند نگرش جدیدی برای پیشگیری از لغزش در اختیار ما قرار دهند.
کرویر می‌گوید: «از آنجا که در یک مغز عادی استروسیت‌ها برای سرکوب لغزش به دو شکل تغییر می‌کنند، می‌توانند یک هدف سلولی ارزشمند برای توسعه روش‌های درمانی به منظور جلوگیری از لغزش در اختلال مصرف مواد باشند.»
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
باید نگاه به مفهوم «لغزش» را عوض کرد
آزمایش‌های بالینی پیشین نشان داده‌اند که برای پیشگیری از لغزش در انسان‌ها کاهش گلوتامات به تنهایی کافی نیستند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که یک رژیم ترکیبی که علاوه بر کاهش سطح گلوتامات، اثر بازدارنده استروسیت‌ها را هم افزایش دهد می‌تواند مؤثرتر باشد و باید مطالعات بیشتری روی آن انجام شود.
کرویر می‌گوید: «قبلاً در بحث آسیب‌شناسی رفتاری تمام توجه‌ها به نورون‌ها معطوف بود. یافته‌های ما نشان می‌دهد که باید یک نگرش کلی‌تر نسبت به سیستم عصبی داشته باشیم و به این نکته توجه کنیم که سلول‌هایی غیر از نورون‌ها هم می‌توانند روی رفتار تأثیر بگذارند و ممکن است درمان لغزش از طریق آنها امکان‌پذیر باشد.»
برای فراهم کردن درمان‌های جدید بر پایه استروسیت، آزمایشگاه کالیواس سعی دارد ژن‌های هدف احتمالی را شناسایی کند.
کالیواس می‌گوید: «بسیاری از ژن‌هایی که در استروسیت‌ها بیان می‌شوند در سایر سلول‌های مغزی از جمله نورون‌ها بیان نمی‌شوند. درک اینکه کدام یک از این ژن‌ها برای کنترل لغزش حیاتی هستند به ما اجازه می‌دهد داروهایی طراحی کنیم که به صورت انتخابی، قابلیت استروسیت‌ها برای جلوگیری از لغزش را افزایش دهند. در آزمایشگاه ما پژوهش‌های زیادی روی این موضوع در حال انجام است، و چند محصول ژنی انتخاب‌گر استروسیت را شناسایی کرده‌ایم که می‌توان در درمان اختلالات مصرف مواد آنها را هدف قرار داد.»
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد