چگونه بر هم‌وابستگی غلبه کنیم

 بعضی افراد در یک رابطه ناسالم، زیان‌بخش و حتی خطرناک باقی می‌مانند چون از تنهایی می‌ترسند یا بیش از اندازه در رابطه احساس مسئولیت می‌کنند. هم‌وابستگی یک بیماری است که فرد «عزت‌نفس» و «اعتماد به نفس» خود را از دست می‌دهد و پذیرفتن واقعیت جدایی برایش سخت می‌شود.

در این گزارش مجله اعتیاد هم‌وابستگی و نشانه‌های آن را بررسی خواهیم کرد، علائم این نابسامانی را شناسایی کرده و در پایان راهکارهای غلبه بر این نوع اختلال عاطفی را شرح خواهیم داد.

افراد هم‌وابسته، در زندگی خود به قدری اشتغال ذهنی در مورد ديگران دارند كه نيازهای سالم مربوط به خودشان را ناديده می‌گیرند. هم‌وابستگی زیر پا گذاشتن حد و مرزها و تمرکز شدید بر خشنود کردن دیگری به بهای انکار کردن نیازها و خواسته‌های خود است.

هم وابستگي codependency يعني عقيده داشته باشيم كه چيزي بيرون از خودمان می‌تواند به ما خوشبختي و كمال اِعطا كند.

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید

اعتیاد به رابطه؛ حقیقت یا افسانه؟

هوشیار زیستن کسالت‌بار نیست

شخصیت معتاد چیست و چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

تفاوت مهربانی و هم‌وابستگی چیست؟

 مرز باریکی میان مهربانی و هم‌وابستگی وجود دارد. افراد هم وابسته با داشتن ترس‌هایی نظیر ترس از دست دادن محبوب و ترس دوست داشتنی نبودن، فشارهای روحی زیادی را تحمل می‌کنند و تصور می‌کنند برای اینکه دیگران دوستشان داشته باشند و آن‌ها را ترک نکنند مجبورند به همه تحت هر شرایطی سرویس دهند.

افراد مهربان ابتدا باید اولویت‌ها، اهداف و شرایط زندگی خود را در نظر بگیرند و نسبت به خود، نقش‌های خود و حد و مرزهای خود مهربان باشند.

بیشتر افراد‌ی که درگیر هم وابستگی هستند، همیشه به جدایی فکر می‌کنند و همیشه درباره قطع رابطه حرف می‌زنند، اما هرگز ترک نمیکنند. یا جدا می‌شوند اما دوباره در یک رابطه مشابه فرسایشی و خود‌تخریبی قرار می‌گیرند. به نظر می‌آید این نوع رابطه برای آن‌ها خاصیت اعتیادآور دارد. دلیل پنهان این اندازه اعتماد به دیگری ناشی از هم‌وابستگی است. هم‌وابستگی، تمایل به اولویت دادن به نیازهای دیگری است.

انواع متنوع هم وابستگی

وابستگی می‌تواند انواع و اندازه‌های متفاوتی داشته باشد. دکتر مارک میفیلد، می‌گوید: “از نظر بنیادی، علت این هم وابستگی به دلیل ضعف در خودباوری و مرزهای شخصیتی است، از جمله عدم توانایی در ابراز نظر خود یا نه گفتن است.” وی افزوده است که هم وابستگی می‌تواند در انواع روابط مانند رابطه والدین و فرزند، روابط بین زن و شوهر و حتی رئیس و کارمند ایجاد شود.

معتادان موادمخدر خود تنها قربانیان اعتیاد نیستند. به نظر می‌رسد هم‌وابستگان نزدیک آنها که اشتغال ذهنی فراوانی با مصرف الکل یا مواد مخدر در عزیزان خود دارند نیز به نوعی دچار آسیب‌های روانی می‌شوند.

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید

اعتیاد به عشق و روابط جنسی
بهترین روش ترک اعتیاد
معجزه معتادان گمنام

انجمن هم‌وابستگان گمنام

رابطه اعتیاد و هم‌وابستگی

واژه هم‌وابسته برای اولین بار برای توصیف عضوی از خانواده یا عزیزِ کسی که از اعتیاد رنج می‌برد، به کار برده شد؛ اما مطالعات نشان می‌دهد که هم‌وابستگی خودش یک جور اعتیاد است. برخی روانشناسان به آن اعتیاد به رابطه میگویند.

طرف مقابل هم‌وابسته،فردی کنترل‌گر است که او را بازیچه قرار می‌دهد و معمولاً دچار اعتیاد است یا شخصیت ناپایداری دارد. هم‌وابستگی می‌تواند درگیری عاطفی شدید به همسر باشد، همسری که معمولاً با سوءمصرف مواد مخدر یا ناراحتی‌های روحی روانی به حمایت نیاز دارد.

قربانی هم وابستگی، جذب الکلی‌ها، معتادان به مواد مخدر یا اشخاص دیگری می‌شوند که منزوی و سردرگم هستند و برای ادامه زندگی نیاز به مراقبت دارند. افراد هم‌وابسته برای آن که احساس باارزش بودن کنند، وارد رابطه‌ای معیوب می‌شوند و نمی‌توانند رابطه را علی‌رغم آگاهی از ناسالم بودن آن تمام کنند. این افراد برای جلب رضایت و خشنودی دیگران تلاش می‌کنند، برای خود وقت نمی‌گذارند و فراموش می‌کنند که باید از خودشان هم مراقبت کنند.

غیرقابل اعتماد بودن معتادان هرج و مرج ایجاد می‌کند، خانواده را دچار آشوب می‌کند و سردرگمی عاطفی به وجود می‌آورد. رفتارهای ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی معتادان، اضطراب مزمن، ناآرامی و ترس را به خانواده تحمیل می‌کند. اعضای خانواده سعی می‌کنند که این موقعیت زیان‌آور را کنترل کنند، اغلب خود را سرزنش کرده و به دلیل شرایط موجود احساس شرمندگی می‌کنند.

نشانه‌های هم وابستگی

نشانه‌های هم وابستگی شامل موارد زیر می‌باشد، اما وجود همه فاکتورها الزامی نیست.

– عزت نفس پایین، نابسامانی در خانواده‌های ناکارآمد، افسردگی، اضطراب، و فشارهای روحی روانی.

– برطرف کردن نیازهای طرف مقابل شما مهم ترین اولویت‌تان در زندگی است.

– شما در رابطه خود احساس پوچی و بی‌ارزشی می‌کنید ولی نمی‌توانید آن را به پایان برسانید.

– نیاز به کنترل شدن توسط شخص مقابل دارید و برای انجام هر کاری اجازه می‌گیرید.

– فرد هم وابسته دائماً عذرخواهی می‌کند، حتی اگر کار اشتباهی نکرده باشد.

– احساس تاسف و نگرانی برای طرف مقابل، حتی اگر به شما آسیب زده باشد.

– تلاش‌ همیشگی برای تغییر یا نجات افراد مشکل‌دار از جمله معتادان، حتی اگر مشکلات آنها فراتر از توانایی فرد برای رفع آنها باشد.

–  ارزش و مقام دادن به شخصی که با او رابطه دارید، با وجود اینکه شایسته این موقعیت نیست.

–  به محض پایان یافتن رابطه‌ی عاطفی خود، فوراً به دنبال شروع رابطه‌ای دیگر هستید تا آن فرد از شما مراقبت و پشتیبانی کند.

– حتی اگر شما را نادیده بگیرند و از شما سپاسگزاری هم نکنند، باز هم به کمک کردن ادامه می‌دهید.

– با شریک بداخلاق و بدزبان خود می‌مانید یا روابط معیوب و ناسالم را تحمل می‌کنید.

یک سری تعاریف غیرتخصصی‌تر هم به این شرح است:

خانمی می‌گوید: «هم‌وابستگی یعنی من قیّم همه هستم.»

خانمی دیگر پاسخ می‌دهد: «هم‌وابسته بودن یعنی با یک الکلی ازدواج کرده‌ام. و حتماً باید به یک برنامه درمانی بپیوندم.»

دیگری می‌گوید: «هم‌وابستگی؟ یعنی غرق در الکلم. و همیشه دنبال کسی هستم که به او آویزان شوم.»

«هم‌وابستگی یعنی من می‌دانم به هر مردی جذب شوم، عاشقش شوم یا با او ازدواج کنم، حتماً به چیزی معتاد است یا یک سری مشکلات جدی دیگر دارد.»

«هم‌وابستگی یعنی بدانی تمام روابطت یا به همان شکل دردناک همیشگی پیش می‌رود یا پایان فجیعی خواهد داشت. یا هر دو.»

چگونه هم‌وابستگی را متوقف کنید

درمان دقیق هم‌وابستگی برای هر فرد متفاوت بوده و خاص خود اوست. از دیدگاه روانشناسی، هم‌وابستگی معمولاً ریشه در دوران کودکی دارد و درمان آن غالباً مستلزم کنکاش در مسائل دوران کودکی و رابطه تجارب دوران کودکی با الگوهای رفتاری مخرب فعلی است.

اگر همزمان با سایر اختلالات روان شناختی مانند افسردگی، اضطراب یا آسیب‌های دوران کودکی درگیر باشد، بهتر است با افراد متخصص مشورت کنید. در طول دوره درمان، تمرکز شما از سایر افراد به سمت خودتان هدایت می‌شود. فرد هم‌وابسته باید عزت نفس خود را پرورش دهد و احساسات، تمایلات و نیازهای خود را بررسی کند.

مشاور به شما کمک می‌کند تا به طور عینی فواید پنهان و پیامدهای امتناع از روابط هم‌وابستگی را بررسی کنید. یاد می‌گیرید که چگونه روابط سالم برقرار کرده، مرزها و حدود منطقی مشخص کرده و فراهم کردن شرایط برای بروز رفتارهای نامناسب در عزیزان خود را متوقف کنید.

در نهایت، خوشبختی شما وابسته به فرد دیگری نخواهد بود. شما کاملا استعداد و توانایی استقلال و صمیمیت با یک شریک را خواهید داشت. علاقه و اهداف شخصی و انرژی خلاقانه خود برای دنبال کردن این اهداف را خواهید داشت.

هنگامی که به بیماری هم وابستگی غلبه می‌کنید، عزت نفس و اعتماد به نفس شما افزایش می‌یابد. با کمک مشاوره یاد می‌گیرید که چگونه رفتارهای مخرب در عزیزان خود را شناسایی کرده و با آنها به شیوه‌ای موثر برخورد کنید.

بعد از غلبه به هم‌وابستگی، قدرت فاصله گرفتن از روابط مضّر و آسیب‌رسان را پیدا خواهید کرد.

نگارنده: سپهر آذری

منبع: https://positivepsychology.com