متادون درمانی چاره کار نیست
راهکارهای درمان اعتیاد را باید از معتاد بهبود یافته شنید
تلاش برای پاک ماندن بدون رجوع به تجربه افراد نجات یافته از اعتیاد، به دست و پا زدن و شنا کردن بیهوده در ورطه اقیانوسی می‌ماند که هیچ ساحلی ندارد.
روی آوردن به داروهای ترک اعتیاد یکی از راهکارهای پیشنهاد شده به معتادان است که البته هیچکس هم تاکنون نتوانسته نتیجه بخش بودن همیشگی آن را تضمین کند. داروها همواره برای گذر از رنج و سختی روزهای اول ترک فیزیکی مناسب تشخیص داده شده‌اند و تجربه ثابت کرده هیچ دارویی-دستکم تاکنون- پیدا نشده که یک معتاد فعال به مواد مخدر را برای همیشه از مواد مصرفی‌اش دور کند مگر آن که در درون وجود فرد معتاد ردی از یک اعتیاد جدید باقی بگذارد.
ترک با متادون، اعتیاد به متادون!
ترک اعتیاد با داروهایی مانند شربت یا قرص متادون و یا روی آوردن به داروهایی مانند بوپرنورفین که برای ترک وابستگی به قرص یا شربت متادون تجویز میشود خود از زیر شاخه‌های داروهایی است که در ساختار شیمیایی‌شان از آلکلوئیدهای تریاک بهره برده‌اند و ناگفته پیداست دارویی که ساختاری از ترکیبات مورفینی داشته باشد، وابستگی و اعتیاد کم و زیاد خود را هم برای شخص مصرف کننده به دنبال خواهد داشت.
متادون چیست؟
نمونه ساختار شیمیایی اپیوئیدی را می‌توان در همین متادون methadone سراغ گرفت که درحقیقت دارویی بود که اولین بار برای تسکین درد مجروحان در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعد در سال های بعد از 1960 برای درمان اعتیاد‌های حاد به تریاک و مورفین و هرویین به کار گرفته شد. مشکل اما از همان آغاز این بود که متادون به رغم آنکه با دوزهای تجویز شده‌اش می‌توانست معتادان را از شر مصرف مواد مخدر خلاص کند اما خود وابستگی زیادی در مصرف کننده ایجاد می‌کرد.
عوارض ترک متادون:
بی‌خوابی
عصبیت
بی‌اشتهایی
احساس خستگی
اسهال و استفراغ
ضعف شدید جسمانی
بی‌قراری
افسردگی
…و عوارضی از این دست در پی دارد.
تفاوت متادون و دیگر مواد مخدر، چیزی در حد هیچ
فرار از اعتیاد به مواد مخدر رایج و رو آوردن به متادون درمانی اگر بنا به تجویز متخصص نباشد و خودسرانه صورت بگیرد، به اصطلاح قوز بالاقوز خواهد شد.
سپس گریز از شر متادون نیز عوارضی مانند:
خارش پوست
تغییر اشتها
سردرد
دل درد
مشکلات بینایی
تغییرات رفتاری
تعریق شدید
یبوست به هم ریختگی‌های گوارشی
افزایش وزن
اختلالات جنسی
مشکلات تنفسی
…و گرفتاری‌هایی از این دست را به دنبال خواهد داشت که عملا چیزی از ترک اعتیاد مواد معمول مخدر کم ندارد.
برخی بر این اعتقادند که به صراحت بگویند تجربه کرده‌اند که ترک متادون گاهی حتی سخت تر از مواد مخدر سنتی است.
در واقع نه فقط از نظر پزشکان و متخصصان بلکه از نگاه خود معتادان قطع مصرف کرده، تفاوت بین متادون و دیگر مواد مخدر چیزی در حدود هیچ است. چرا که متادون اگر تنها نقش درمانگر را نداشته باشد و جایگزین مواد مخدر شود همان گرفتاری‌ها را با خود دارد و وابستگی‌هایش نیز دست‌کمی از دیگر مواد تخدیری نخواهد داشت.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
آیا ترک متادون امکان دارد؟
دارو درمانی تضمینی برای پاک ماندن نیست.
در بهترین حالت اگر فرد، قصد قطع وابستگی به این دارو را داشته باشد دستکم باید دو تا سه هفته با حال خراب جسمی و روحی دست و پنجه نرم کند. تجربه نشان داده اکثر معتادان، غالبا این دوره سخت را با موفقیت طی نمی‌کنند و یا اگر هم توفیقی داشته باشند پاکی‌شان دوام چندانی ندارد. چه بسا روی آوردن به دیگر داروها، درست در همین دوره در فرد معتاد بروز می‌کند. داروهایی مانندقرص‌های آرام‌بخش، مسکن‌های قوی، الکل، خواب‌آورها و امثالهم؛ به‌خصوص در دوره ترک اعتیاد در خانه بیش از هروقت دیگری رخ نشان می‌دهد.
پس چاره چیست؟
چرا متخصصین برجسته ترک اعتیاد با متادون درمانی مخالف هستند؟ آیا کسی که به متادون عادت کرده نمی‌تواند برای همیشه آن را ترک کند؟ آنهم بی‌آنکه مجددا به سرزمین ترسناک و وهم انگیز اعتیاد فعال باز نگردد؟ آیا در دوره ترک متادون که خود از داروهای اعتیادآور است می‌توان به‌طور مرتب از جایگزین‌هایی مانند کلونیدین Clonidine استفاده کرد؟ در این صورت کلونیدین فرقش با متادون چیست؟
اگر قصد و غرض فرد مبتلا به بیماری اعتیاد رها شدن از اعتیاد فعال است، جایگزینی دارویی مانند کلونیدین که ظاهرا برای رفع سریع عوارض ناشی از سندرم قطع مصرف هرویین، تریاک، کراک، متادون و امثال آن تجویز میشود کافی است؟ آیا نالتروکسان‌ها که داروهایی مخصوص از بین‌بردن عوارض اعتیاد در فاصله زمانی کوتاه هستند کارایی دارند؟
بهترین روش ترک متادون
با اعتیاد به این دارو چه باید کرد؟
واقعیت این است که وقتی ترکیب کلامی “سم زدایی” به ذهنمان خطور می‌کند باید به یاد داشته باشیم هر جور سم مهلک اعتیادآوری می‌بایست از بدن فرد معتاد بیرون برود. سم‌زدایی دوره‌ای است که جسم نیازمند آن است تا خود را به سوی سلامت احیا کند.اما درگیری روح همچنان باقی خواهد ماند.
معتادان گمنام: کسی تاکنون از ترک نمرده است
معتادان پاک شده انجمن معتادان گمنام (NA) در این زمینه تجربه‌های زیادی داشته‌اند. آنها دریافتهاند که هرگونه درد و رنج شدید و یکباره فیزیکی بهتر از کِش دادن درمان اعتیاد فعال است. آنها معتقدند برای ترک اعتیاد، مرگ یکبار، شیون هم یک بار!
ترسیدن از این که نکند با قطع یکباره مصرف مواد مخدر و یا دارویی مانند متادون نفس تنگی می‌گیرند، تشنج می‌کنند، دردشدید می‌کشند، خماری پس می‌دهند و قلبشان به طپش شدید می‌افتد بی‌فایده است. معتاد درحال ترک باید عمیقاً بپذیرد که کار سختی در پیش دارد. اگر چنین پذیرشی وجود داشته باشد بقیه کار چندان سخت نخواهد بود.
بروز مشکلات مختلف با مصرف مداوم و خودسرانه متادون می‌توانند بسیار جدی و مسئله ساز باشند.
اختلالاتی مانند سختی‌های تنفسی، غش یا سرگیجه شدید، تورم صورت و دفرمه شدن لب‌ها ،التهاب زبان، گلو یا صورت، درد قفسه سینه یا ضربان سریع قلب، توهم یا گیجی، تشنج، برگشتن تن صدا و مشکلات حنجره، نارسایی بلع، بهم ریختن شکل طبیعی قاعدگی و این قبیل حالات می‌توانند در بیمار کاملا جدی باشند که برای رفع آنها باید حتما به پزشک مراجعه کرد. اما واقعیت این است که بسیاری به تجربه دریافتهاند که قطع مصرف مواد مخدر آسیب قابل توجهی به بدن معتاد وارد نمی‌آورد.
درمان اعتیاد چاره دارد
درمان‌های من درآوردی بی اعتبارند.
اعضای اِن‌اِی NA در عین حال مژده می‌دهند که هیچ معتادی تاکنون از عوارض ترک اعتیاد جان خود را از دست نداده و اتفاقا همه آنها که مرده‌اند از سو مصرف مواد جان سپرده‌اند.آنها در این زمینه، به رایگان تجربه خود را دراختیار دیگر معتادان می گذارند و می‌گویند اعتیاد قبل از این که یک بیماری جسمانی باشد یک ناخوشی روحی است، اما درمانش چاره دارد. آنها اعتقاد دارند از علم پزشکی، روانپزشکی و متخصصان ترک اعتیاد و تجویز دارویی، به تنهایی کاری بر نمی‌آید. هرچند که معتادان گمنام به ندرت وارد مباحثی از این دست می‌شوند و کاری به نحوه ترک فرد مبتلا به اعتیاد ندارند اما بر این گمانند که درمان های من درآوردی بی اعتبارند.
بهترین روش ترک اعتیاد به تریاک
معتادان گمنام بر این باورند که فقط معتادان می‌توانند به یکدیگر کمک کنند تا در ترک باقی بمانند. آنها نه تنها استفاده از داروهایی مانند متادون و ترامادول و دیفنوکسیلات و دیازپام و تمچیزک و ترک اعتیاد در خانه در تنهایی و در خانه ماندن و چه غذایی خوردن و چه را نخوردن و مانند آنها را تجویز نمی‌کنند. بلکه معتقدند باید از هرگونه ماده مخدری رسما پرهیز و در جلسات گروه درمانی معتادان شرکت کرد تا راه و رسم در ترک باقی‌ماندن را آموخت .
از جادو جمبل و اسفند دود کردن و قربان صدقه رفتن هم کاری بر نمی‌آید! بسیاری تجربه کرده‌اند که روش‌هایی مانند خوراندن معجون‌های مختلف و عوض کردن جا و مکان زندگی بیمار اعتیادی و آموزه‌هایی مانند سونا، استخر رفتن، حمام آب گرم و آب سرد، ورزش و تمهیداتی از این دست تنها بخشی از رنج ترک را کم خواهند کرد.
ترک با قهوه! و حجامت! و مشت و مال یا خوردن عسل و شربت و گرمی‌جات و قرص خواب و کدئین و دوغ و ماست و سایر پیشنهادات ترک اعتیاد در منزل هم تاکنون بر هیچکس قطعیت نیافته تا از آن بتوان به عنوان یک راهکار برای خلاص شدن از این گرفتاری توصیه‌اش کرد.
بزرگان علم پزشکی هم به تجربه دریافتهاند که از مصرف دارویی مانند متادون، به تنهایی کاری بر نمی‌آید. متادون خود یک ماده مخدر است و فرد مبتلا به اعتیاد فعال در صورت استفاده مداوم از آن در حقیقت اعتیادی جدید پیدا کرده است.
رجوع به دارو، ورود به ورطه جدید عذاب
این که یک وابسته به قرص یا شربت متادون باید چه غذایی بخورد تا ترک آن برایش ساده‌تر باشد باری از او کم نمی‌کند. از آنجا که معتادان بیش از افراد عادی به دنبال راه های کم دردسرتر هستند و حاضر نیستند سختی بیشتری را تحمل کنند، به متادون و داروهای مشابه پناه می‌برند. آنها خیال می‌کنند که متادون می‌تواند ترک تدریجی را برایشان امکان پذیر کند .اما همین رجوع، به راحتی می‌تواند فرد معتاد رابه یک ورطه مرگبار دیگر بکشاند.
در خاتمه
هرچند معتاد تازه ترک کرده بسیار بی‌حوصله و افسرده و کلافه است اما لازم است تعریف جدید از رابطه با اطرافیان را برای خود آغاز کند. حوصله به خرج دادن، تاب آوردن یک زندگی جدید بدون مواد مخدر و دارو، روابط تازه با دوستان پاک، اخذ تجربه از همدردانی که این راه را پیش از این رفته‌اند، به زبان آوردن ترس‌ها و بیم‌هایی که مثل خوره وجود آدم را می‌خورد و ریشه‌یابی مشکلات و هراس‌های فردی می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
معتاد تازه ترک کرده بیش از هروقت دیگری نیازمند این است که به خودش برسد. نیازهای روحی خودش را بشناسد. از ضعف‌های فردی‌اش با خبر شود. تغذیه‌ای مناسب داشته باشد تا به لحاظ ظاهری هم که شده آب رفته را به جوی باز گرداند. ورزش کند تا بدنی قوی‌تر داشته باشد که برای ترک جسمانی قوت و قدرت بیشتر و تاب آوری افزونتری کسب کند.
این تمایلات تنهادر جمع‌های گروه درمانی پاسخ داده میشود. راهکارهای یک زندگی هدفگذاری شده و سالم جدید در بین این افراد یافت میشود. یعنی هرجایی که معتادان بهبود یافته و گروه‌های حمایت‌گر حضور دارند. بی‌تردید حضور در چنین چرخه‌ای یک پاکی طولانی و همیشگی را تضمین خواهد کرد. متادون درمانی چاره کار نیست.
نویسنده: فرزین.س / مجله اعتیاد