مداخله در ترک اعتیاد: یک گام حیاتی برای کمک به عزیزان
تحریریه اعتیاد
مداخله به افراد مبتلا به اعتیاد انگیزه می‌دهد تا برای مشکلاتی نظیر سوءمصرف مواد مخدر، الکل، پرخوری اجباری یا دیگر رفتارهای اعتیادآور کمک بگیرند. درک زمان مناسب برای مداخله و اجرای موثر آن می‌تواند به موفقیت در مسیر بهبود منجر شود.
در این گزارش از مجله اعتیاد، به بررسی فرآیند مداخله در ترک اعتیاد می‌پردازیم.
مقدمه
اعتیاد به مواد مخدر و الکل یکی از معضلات عمده‌ای است که بسیاری از خانواده‌ها و افراد جامعه با آن دست‌به‌گریبانند. ترک اعتیاد، به‌ویژه برای افرادی که به شدت به مصرف مواد وابسته شده‌اند، می‌تواند بسیار پیچیده و دشوار باشد. بسیاری از افراد مبتلا، حتی با وجود مشکلات قابل‌مشاهده در زندگی روزمره، از پذیرش مشکل خود خودداری می‌کنند. در چنین شرایطی، مداخله برای درمان اعتیاد می‌تواند به عنوان ابزاری مؤثر برای کمک به فرد در شناسایی مشکل و ورود به مسیر درمان عمل کند.
مداخله چیست؟
مداخله در ترک اعتیاد یک فرآیند برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند است که طی آن خانواده، دوستان، و نزدیکان فرد معتاد با همکاری یک متخصص ترک اعتیاد مانند مشاور درمان مواد مخدر، روان‌درمانگر، یا پزشک خانواده تلاش می‌کنند تا فرد را به سوی درمان سوق دهند. این فرآیند به دقت طراحی می‌شود تا فرد به شکل سازنده‌ای با مشکل خود روبه‌رو شود و برای ترک مواد یا الکل انگیزه پیدا کند. هدف اصلی مداخله، کمک به فرد برای درک ضرورت فوری درمان و حمایت لازم برای شروع این مسیر است.
انواع مداخله در ترک اعتیاد
مداخلات ممکن است به شکل‌ها و رویکردهای مختلفی انجام شود، اما دو نوع اصلی وجود دارد:
1. مداخله مستقیم: در این نوع مداخله، گروهی از افراد نزدیک به فرد مبتلا به اعتیاد، به همراه یک مداخله‌گر حرفه‌ای، به صورت مستقیم با فرد صحبت می‌کنند. این جلسات معمولاً به دقت برنامه‌ریزی می‌شوند تا از لحاظ احساسی بیشترین تأثیر مثبت را داشته باشند. هدف این است که فرد متوجه شود که نه تنها عزیزانش نگران او هستند، بلکه راه‌هایی برای کمک به او و نجات از دست اهریمن اعتیاد وجود دارد.
2. مداخله غیرمستقیم: در این رویکرد، به جای مواجهه مستقیم با فرد، خانواده و دوستان به کمک یک مشاور یا درمانگر آموزش می‌بینند که چگونه با رفتار خود باعث شوند که فرد مبتلا به اعتیاد خود به دنبال کمک و درمان برود. این روش ممکن است زمان‌برتر باشد، اما برای برخی از افراد که نسبت به مداخله مستقیم مقاوم هستند، مؤثرتر است.
خودمحوری و اعتیاد: ریشه‌های پنهان
نقش مداخله‌گر
مداخله‌گر، که به عنوان هدایت‌کننده اصلی مداخله شناخته می‌شود، نقش بسیار مهمی در این فرآیند دارد. او نه تنها به خانواده و دوستان در برنامه‌ریزی و مدیریت مداخله کمک می‌کند، بلکه به عنوان واسطه‌ای بی‌طرف عمل می‌کند که احساسات و نگرانی‌های هر دو طرف (فرد مبتلا و خانواده) را به شکلی سازنده هدایت می‌کند. مداخله‌گر حرفه‌ای باید به مسائل روانشناختی و رفتاری فرد آگاه باشد و تجربه کافی در زمینه مدیریت شرایط پیچیده اعتیاد داشته باشد.
چگونه یک مداخله‌گر انتخاب کنیم؟
انتخاب یک مداخله‌گر حرفه‌ای اهمیت بالایی دارد. در این فرآیند، لازم است فردی با تجربه کافی در حوزه اعتیاد و مداخلات درمانی انتخاب شود. مشاوران مجاز در حوزه الکل و مواد مخدر، درمانگران خانوادگی، یا روان‌شناسان متخصص در زمینه اعتیاد معمولاً گزینه‌های مناسبی برای این نقش هستند. علاوه بر تخصص و تجربه، مداخله‌گر باید توانایی ایجاد ارتباط مؤثر با فرد مبتلا و اعضای خانواده را داشته باشد.
مراحل برنامه‌ریزی مداخله
مداخله یک فرآیند دقیق است که نیاز به برنامه‌ریزی مناسب دارد. در اینجا مراحل کلیدی این فرآیند را مرور می‌کنیم:
1. جمع‌آوری اطلاعات: اولین قدم در مداخله، جمع‌آوری اطلاعات کامل درباره وضعیت فرد معتاد است. این اطلاعات می‌تواند شامل جزئیات مصرف مواد، مشکلات روانی یا جسمانی ناشی از اعتیاد، و همچنین تلاش‌های قبلی برای ترک باشد.
2. برنامه‌ریزی جلسه مداخله: پس از جمع‌آوری اطلاعات، خانواده و دوستان با همکاری مداخله‌گر به برنامه‌ریزی دقیق جلسه می‌پردازند. تصمیم‌گیری درباره زمان، مکان و چگونگی اجرای جلسه باید به گونه‌ای باشد که فرد مبتلا احساس امنیت و حمایت کند.
3. آمادگی عاطفی و روانی: برای اجرای موفق مداخله، لازم است که خانواده و دوستان به لحاظ عاطفی و روانی آمادگی کامل داشته باشند. مداخله می‌تواند یک تجربه پرتنش و عاطفی باشد، بنابراین مهم است که تمام اعضای گروه با کمک مداخله‌گر به خوبی آماده شوند.
4. اجرای جلسه مداخله: جلسه مداخله باید با احترام و حمایت برگزار شود. هدف این است که فرد به جای احساس حمله یا سرزنش، با عشق و نگرانی اطرافیانش روبرو شود. اعضای گروه باید تجربیات خود از تأثیرات منفی اعتیاد فرد را به شکلی سازنده بیان کنند و راه‌های حمایتی برای درمان را مطرح نمایند.
5. پیگیری و پشتیبانی: پس از جلسه مداخله، پیگیری و پشتیبانی از فرد برای ورود به برنامه درمانی ضروری است. بسیاری از اوقات، افراد بلافاصله پس از مداخله نیاز به ورود به یک مرکز استاندارد ترک اعتیاد یا شرکت در برنامه‌های مشاوره دارند. خانواده و دوستان باید به حمایت مداوم خود ادامه دهند تا فرد بتواند در مسیر بهبودی پیشرفت کند.
مداخله و موفقیت در درمان اعتیاد
تحقیقات نشان داده است که مداخلات به شکل قابل توجهی می‌توانند نرخ موفقیت در درمان اعتیاد را افزایش دهند. افرادی که از طریق مداخله به درمان جذب می‌شوند، معمولاً انگیزه بیشتری برای ادامه درمان و حفظ بهبودی دارند. مداخله می‌تواند به عنوان یک نقطه عطف در زندگی فرد معتاد عمل کند، جایی که او از طریق حمایت و عشق عزیزانش به سمت تغییر حرکت می‌کند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
نشئه‌گی چیست؛ از لذت نشئه‌گی تا زجر خماری
از کجا بفهمیم فردی تریاک می‌کشد؟
تاریخجه مداخله در انجمن الکلی‌های گمنام
در سال ۱۹۳۵ با تأسیس انجمن الکلی‌های گمنام (AA) و توجه به الکلیسم به عنوان یک بیماری، بیل ویلسون، بنیان‌گذار این انجمن، به مراکز مختلف از جمله بیمارستان‌ها و زندان‌ها مراجعه می‌کرد و داستان خود را به عنوان یک الکلی بهبودیافته برای دیگران تعریف می‌نمود. او با بیان سیر نزولی اعتیاد به الکل و رنج‌های ناشی از آن، برنامه بهبودی AA را به عنوان راه‌حل معرفی می‌کرد. ویلسون باور داشت که نیازی به صبر کردن برای درخواست کمک از سوی الکلی‌ها نیست، بلکه باید به سراغ آن‌ها رفت و کمک را ارائه کرد. این دیدگاه او، پایه‌ای برای مکانیسم مداخله در روند درمان معتادان شد و بعدها متخصصان نیز از تجربه او استفاده کردند.
مکانیسم مداخله، که در انستیتوی جانسون به موفقیت ۸۰ درصدی رسیده است، بر هفت اصل اساسی استوار است: وقایع باید توسط افرادی که در زندگی معتاد اهمیت دارند، بیان شوند و این افراد باید نمونه‌های واقعی را بدون لحن تهدیدآمیز و قضاوت، بلکه با احترام و صداقت عنوان کنند. شواهد و دلایل باید به اعتیاد ارتباط داده شوند تا معتاد بتواند به شکلی ملموس مشکل خود را ببیند و بپذیرد. در پایان جلسه، راه‌حل‌هایی مانند سم‌زدایی یا مشاوره با پزشک یا اعضای انحمن NA به فرد پیشنهاد می‌شود تا گامی به سوی بهبودی بردارد.
مداخله انگیزشی جانسون
مداخله انگیزشی جانسون یک روش مؤثر برای کمک به افراد معتادی است که به دلیل نبود انگیزه کافی حاضر به شروع یا ادامه درمان ترک اعتیاد نمی‌باشند. این روش توسط ورنون جانسون در دهه ۱۹۶۰ ارائه شد و بر مشارکت اعضای خانواده و دوستان نزدیک فرد معتاد به الکل یا مواد مخدر تأکید دارد. هدف اصلی این نوع مداخله، ایجاد انگیزه در فرد برای پذیرش درمان است. در این رویکرد، اعضای خانواده و دوستان، پس از مشورت و آموزش اولیه، جلسه‌ای غافلگیرانه و از پیش برنامه‌ریزی‌شده را برگزار می‌کنند تا از نفوذ خود بر بیمار استفاده کرده و او را به سمت درمان اعتیاد سوق دهند. اهمیت این روش در استفاده از افرادی است که تأثیر عاطفی، اقتصادی، یا اجتماعی قابل توجهی بر فرد بیمار دارند.
جلسه مداخله باید در محیطی صمیمی، حمایت‌کننده و بدون قضاوت برگزار شود و اعضای حاضر باید تجربه‌های خود از رفتارهای نگران‌کننده فرد را با لحنی محترمانه و صادقانه بیان کنند. هدف از این گفتگوها آن است که فرد معتاد با حقایق زندگی‌اش روبرو شود و به این نتیجه برسد که نیاز به کمک دارد. علاوه بر این، شرکت‌کنندگان باید فهرستی از انتظارات مشخص و اقدامات تنبیهی را در صورت ادامه مقاومت بیمار تعیین کنند. اگر فرد به درخواست‌ها پاسخ مثبت ندهد، اقدامات بازدارنده اعمال می‌شود و در صورت لزوم، مداخله تکرار می‌شود تا بیمار برای درمان اقدام کند.
نتیجه‌گیری
مداخله در ترک اعتیاد یک ابزار قوی و مؤثر برای کمک به افراد مبتلا به اعتیاد است. این فرآیند، که با دقت برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود، می‌تواند به فرد کمک کند تا از چرخه معیوب اعتیاد خارج شود و به سمت زندگی سالم‌تر و پربارتر حرکت کند. برای خانواده‌ها و دوستان افرادی که با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند، مداخله می‌تواند اولین گام بزرگ در مسیر بهبودی عزیزانشان باشد. با این حال، این فرآیند نیازمند حمایت حرفه‌ای، برنامه‌ریزی دقیق و آمادگی عاطفی است.
تحریریه مجله اعتیاد etiad.org
references