مواد توهم زا: قارچ سحرآمیز یا داروی شیطان
مسیر اطلاعات در مغز را مختل میکنند
تحریریه اعتیاد
مواد توهم‌زا Hallucinogen، داروها یا مواد مخدری هستند که باعث به هم ریختگی عمیق ادراک فرد از واقعیت شده و در فرد توهم ایجاد میکنند. منبع اولیه این مواد نوعی قارچ بود که آن را قارچ سحرآمیز می‌نامیدند و قبایل مختلف از آن در مراسم مذهبی و قومی خود استفاده می‌کردند.
اغلب مواد توهم‌زائی که امروزه وجود دارند از جمله LSD و PCP، به دنبال تلاش بشر برای تولید داروهای پزشکی تولید شده‌اند. این مواد به‌عنوان داروهای بی‌حس کننده یا هوش‌بر در حین جراحی ساخته شده‌اند. اما پس از مدتی مشخص شد که بیمارانی که با استفاده از این داروها تحت جراحی قرار می‌گیرند، تا مدت‌ها آثار روانی عجیبی از خود نشان می‌دهند، ادراک و حواس آن‌ها مختل شده و به انواع توهمات دچار می‌شوند.
مواد مخدر توهم‌زا باعث به هم ریختگی عمیق ادراک فرد از واقعیت شده و در فرد توهم ایجاد میکنند. در این فیلم دانشمندان سوئیسی، تاثیر مواد توهم زا مانند ال اس دی بر مغز را بررسی میکنند. این فیلم نشان میدهد مغز انسان در زمان مصرف ال اس دی چه تصاویری را مشاهده میکند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید:
رابطه افسردگی و اعتیاد، کدام‌یک دیگری را ایجاد میکند؟
اعتیاد، سوء مصرف و درمان ال‌اس‌دی
مواد توهم زا منجر به تحریف عمیق در ادراک واقعیت می‌شوند و با نام روان گردان psychedelic drugs نیز شناخته می‌شوند. افرادی که تحت تاثیر مواد توهم‌زا قرار می‌گیرند، اغلب تصاویری را مشاهده میکنند، صداهایی می‌شوند و احساس‌هایی به آن‌ها دست میدهد که برای آن‌ها بسیار واقعی به نظر می‌رسد اما درواقع اینگونه نیستند.
پژوهشگران اخیراً با مطالعه اسکن مغزی چند فرد که داروی روانگردان “ال.اس.دی” مصرف کرده بودند، دریافتند که این دارو مسیر اطلاعات در مغز را مختل میکند.
تا به حال وابستگی جسمی و علائم ترک فیزیکی در این مواد گزارش نشده است، اما از لحاظ روانی تاثیرات زیادی بر فرد می گذارند که در دراز مدت این اثرات بر خود فرد و زندگی‌اش مشهود خواهد بود.
مواد روانگردان چیست و چرا انگ به حساب می‌آید؟
انواع مواد توهم زا – ال اس دی LSD
اسید لیسرجیک دی اتیلامید، ماده مخدر روانگردانی است که طی فرآیندهایی شیمیایی تهیه می‌شود و به گونه‌های مختلف عرضه می‌گردد. متداول‌ترین گونه LSD تحت عنوان قرص اسید فروخته می‌شود.
افراد پس از مصرف، دستخوش تغییرات شدیدی در احساسات و هیجانات خود می‌شوند و ممکن است در یک لحظه احساسات مختلفی را تجربه کنند و یا با سرعت از یک هیجان به هیجان دیگر تغییر کنند. در صورت مصرف زیاد، این ماده می تواند موجب هذیان و توهمات دیداری نیز شود.
هم چنین با مصرف ال اس دی، درک زمان دستخوش تغییر شده و جا به جایی حسی پدیدار می‌شود. بدن افراد نسبت به مصرف ال اس دی بعد از مدتی دچار تحمل می‌شود یعنی فرد برای رسیدن به حالت نشئگی باید میزان مصرف خود را بالا ببرد. این افزایش در مصرف می تواند بسیار خطرناک باشد. به طوری که بر عملکرد بدن تاثیر گذاشته و باعث افزایش دمای بدن، فشار خون و ضربان قلب، عرق کردن، از دست دادن اشتها، خشکی دهان، بی خوابی و رعشه می‌شود. با مصرف هرچه بیشتر احتمال اوردوز نیز بالا می‌رود.
قارچ یا ماشروم
سیلوسین Psilocin ماده‌ای است که در برخی قارچ‌ها یافت می‌شود. جهت مصرف، قارچ را دم میکنند یا با غذایی دیگر ترکیب می‌نمایند. مصرف قارچ مانند LSD باعث می‌شود عملکرد سیستم خودمختار بدن ، بازتاب حرکتی، رفتار و ادراک در شخص تغییر کند. همچنین ممکن است توهمات و تغییر درک زمان و ناتوانی در تشخیص دادن خیال از واقعیت نیز رخ دهد.
قرص X
ماده‌ی شیمیایی موجود در اکستازی یا اکستسی یا همان قرص X شبیه به مسکالین و متامفتامین است. . نخستین بار در سال ۱۹۱۲ یک شرکت داروسازی آلمانی به‌نام مرک، با هدف ساخت ترکیباتی برای کنترل و مهار اشتها در افراد چاق، این ماده را تولید کرد. اما به علت عوارض ناشی از آن، تا اواخر دهۀ ۱۹۷۰ از رده خارج شده و استفاده از آن به تعویق افتاد.
در اثر مصرف اکستسی، فرد احساس زیادی از انرژی، سرخوشی و صمیمیت هیجانی به دست می آورد و درک زمان و تجربیات لامسه‌ای غیرعادی می‌شود. انتقال دهنده عصبی اصلی در این ماده «سروتونین» است که با تاثیر بر سیستم پاداش مغز اثر می گذارد. بیشتر این ماده به صورت قرص و کپسول در اختیار جوانان قرار می‌گیرد. مصرف قرص X با ایجاد بی‌آبی شدید در بدن می تواند حتی با یک بار مصرف منجر به مرگ فرد شود.
آشنایی با اکستاسی و عوارض سوء‌مصرف آن
ماری‌جوانا یا گل
ماده مخدر گل از گیاهی به نام شاهدانه به دست می آید. THC ماده شیمایی اصلی در ماده مخدر گل یا ماری‌جوانا است که باعث تحریک مغز مصرف کننده می‌شود. ماده مخدر گل در فرد احساس سرخوشی و شنگولی، افزایش میل جنسی، شهوت و آگاهی بیشتر از محرک‌های درونی و بیرونی ایجاد میکند. افراد آن را بیشتر به شکل سیگار در آورده و دود آن را به داخل ریه‌ها می کشند. همچنین ماری جوانا داخل شکلات و کیک با مواد خوراکی مخلوط شده و مصرف می‌شود. لازم به ذکر است که گل در اصل در دسته کانابیس‌ها قرار دارد ولی به دلیل مشابهت اثرات آن با مواد توهم زا در این مقاله آورده شده است.
سایر مواد توهم زا
فن سیکلیدین (PCP): ابتدا در دهۀ ۱۹۵۰ به‌عنوان داروی بی‌حس کننده برای جراحی ساخته شد. اما پس از مدتی مشاهده شد که ادراک افرادی که با این دارو بیهوش می‌شدند، متفاوت از واقعیت می‌شد چون علاوه بر ایجاد توهم، سبب احساس جدایی از محیط می‌شدند. امروزه به‌خاطر عوارض روانی این ماده، دیگر از آن برای انسان استفاده نمی‌شود، هر چند هنوز در زمینه دام‌پزشکی کاربرد دارد.
کتامین (Ketmin): ) یک داروی قابل تزریق است که در سال ۱۹۶۳ ساخته شده و برای بی‌حس کردن اندام‌ها در حین جراحی به‌کار می‌رود اما مصرف آن به شکل غیرقانونی نیز رواج دارد. کتامینی که در خیابان‌ها به فروش می‌رسد، غالباً به شکل پودر سفید و بی‌بویی است که یا استنشاق می‌گردد و یا به شکل قرص‌هایی درآمده و به صورت خوراکی مصرف می‌شوند.
چرا قرص‌های توهم زا مصرف می‌شود؟
گونه‌های گیاهی توهم زاها مثل مسکالین، سیلوسیبین و ایبوگائین از گذشته‌های دور توسط فرهنگ‌های اولیه‌ای که آن‌ها را کشف کردند، در مراسم و تشریفات قومی، مذهبی و عرفانی مصرف می‌شدند. پس از ساخته شدن LSD به‌طور مصنوعی، مصرف توهم‌زاها رواج بیشتری یافت. اما بین مواد توهم‌زا و مواد سوء‌مصرفی دیگر، چند تفاوت مهم وجود دارد. مواد توهم‌زا برخلاف موادی چون کوکائین، شیشه یا هروئین احساس شدید لذت یا اوج ایجاد نمی‌کنند. به نظر می‌رسد که افراد این مواد را نه به‌خاطر ویژگی‌های شعف‌آور یا آرام‌بخش، بلکه صرفاً به‌خاطر آثار پیچیده آن‌ها بر ذهن دوست دارند.
برخی مصرف‌کنندگان ادعا میکنند که میزان معینی از توهم‌زاها یا چند تجربه با آن‌ها باعث می‌شود خلاقیت بیشتری پیدا کنند، به بینش روانی تازه‌ای دست یابند، از برخی علائم روانی مثل اضطراب، ترس یا افسردگی رها گردند و یا تغییری مطلوب در شخصیت آن‌ها ظاهر گردد.
بدترین مواد توهم زا: در صورت مصرف چه اتفاقی می‌افتد؟
مواد توهم‌زا خیلی سریع از سیستم گوارش جذب خون شده و خود را به مغز فرد رسانده و اثرات خود را اعمال میکنند. توصیف آثار روان‌شناختی مواد توهم‌زا دشوار است، زیرا آن‌ها بسیار ذهنی هستند و با توجه به فرد و انتظارات او از ماده مصرفی و تجربه‌ای که از آن دارد، متفاوت است. بنابراین چون اثرات توهم زاها از فردی به فرد دیگر متفاوت است، برای فرد قابل پیش‌بینی نیست که پس از مصرف توهم‌زاها چه حالتی پیدا خواهد کرد.
ممکن است شخص کنترل رفتارهای خود را از دست داده و با حالت پرخاشگرانه، تکانشی و یا خصمانه دست به کارهایی بزند که بعد از انجام آن‌ها پشیمان شود و یا ممکن است اصلاً به‌خاطر نیاورد که چنین رفتارهایی از وی سر زده است. اثرات LSD غیرقابل پیش‌بینی هستند و بسته به شخصیت، خلق و انتظارات فرد و محیطی که در آن مواد مصرف می‌شود، متفاوت خواهند بود. معمولاً اثرات اولیه مصرف بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه ظاهر می‌گردند. فرد معمولاً پس از مصرف LSD یک “پرواز” یا “تریپ” را تجربه میکند که ممکن است این تریپ دارای جنبه‌های خوب و یا بد باشد. گاهی فرد ممکن است تجارب روانی لذت‌بخشی داشته باشد و به درک و بینش عمیقی دست یابد.
مواد توهم زا از نظر فیزیکی خیلی اعتیادآور نیستند اما وابستگی روانی ایجاد میکنند. به این گونه مواد، داروهای “روان پریشی زا” نیز گفته می‌شود، زیرا علاوه بر ایجاد توهمات، موجب قطع تماس فرد با واقعیت و بسط و گسترش هشیاری نیز می‌شوند.
ترک موا توهم زا
در روند ترک مواد توهم‌زا نیازی به دارودرمانی نیست و تمرکز بیشتر بر روی روان‌درمانی و تمرین‌های رفتاری است. به دلیل وابستگی‌ها و تغییرات روانی که بر اثر استفاده مواد توهم‌زا در فرد مصرف کننده ایجاد می‌شود، ترک اعتیاد به اینگونه مواد بهتر است تحت نظر متخصص روانپزشکی و روانشناس انجام گیرد.
در روند ترک اعتیاد به مواد توهم زا جلسات روان‌درمانی و مشاوره فردی و گروهی برگزار می‌شود و تمرکز اصلی روی درمان اختلالات روحی و روانی است که بر اثر مصرف اینگونه مواد بوجود آمده است.
انجمن معتادان گمنام در فرایند ترک اعتیاد میتواند به معتادان کمک کند.
نگارنده: سپهر آذری