اینترنت با مغز ما چه می‌کند؟

آشفتگی و پریشانی ذهن در اثر استفاده از تلفن همراه

از همان زمانی که رادیو و تلویزیون اختراع شد، بسیاری از افراد نسبت به استفاده از آن‌ها بدبین بودند و بعضاً حتی گوش دادن به صدای رادیو یا دیدن تصویر از تلویزون را مایه‌ی گناه می‌دانستند. با این‌حال زمان زیادی نیاز نبود تا استفاده از دستگاه‌های دیجیتال به امری غیر قابل چشم‌پوشی در زندگی روزمره تبدیل شود، به‌گونه‌ای که امروزه تصور زندگی بدون استفاده از تکنولوژی مثل تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ و اینترنت برای ما غیر ممکن است!

انسان و ذات اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی

انسان به صورت ذاتی موجودی اجتماعی است و از برقراری ارتباط با دیگران لذت می‌برد، و این تلفن همراه و اینترنت، به افراد این امکان را می‌دهد تا ساعت‌ها غرق در ارتباط با دیگران شوند بدون آنکه حتی متوجه گذر زمان باشند. همین مسئله نگرانی‌هایی در مورد افزایش تصاعدی زمان گذراندن زمان با اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به وجود آورده، زمان‌های طولانی که بعضا تبدیل به نوعی اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی و اعتیاد به گوشی می‌شوند.

دکتر دیوید استریر، استاد شناخت و علوم عصبی در همین‌باره معتقد است تفاوت بزرگ بین چیزی مانند تلویزیون‌های معمولی و تبلت شما جدا از قابل حمل بودن آن، قابلیت‌های اجتماعی آن است. درواقع در توییتر، فیسبوک و یا ایمیل، افرادی در دایره شبکه‌های اجتماعی شما هستند که از طرق مختلف کل روز با شما ارتباط دارند.

رسانه‌های اجتماعی در کار چند وظیفه‌ای ما را بد می‌کنند

تعداد قابل توجهی از کاربران اینترنت معتاد هستند و نمی‌توانند زمان آنلاین بودنشان را کنترل کنند

همچنین دکتر ارل میلر، استاد علوم اعصاب می‌گوید: «هر بار که شما تمرکز خود را از کاری به کار دیگر می‌برید، مغز شما کمی گیج می‌شود و به زمان احتیاج دارد تا به کاری که قبل از حواس‌پرتی انجام می‌داد بازگردد، یعنی هزینه‌ای بابت این تغییر نقطه تمرکز مغز پرداخت می‌کنید. زمانی که شما مشغول به انجام کار خاصی نیستید و یا در حال انجام فعالیت‌های روزانه، از قبیل غذا درست‌کردن هستید، ممکن است این موضوع زیاد مهم و مخرب به نظر نرسد؛ اما وقتی که مغز شما سعی می‌کند مسئله‌ی پیچیده‌ای را حل کند این امر بسیار دردسرساز می‌شود.»

دکتر میلر، تحقیقی در مورد انجام چند کار به صورت همزمان یا (multitasking) داشته و تحقیقات او نشان داده که سعی در انجام بهتر و بهینه همزمان کارهای متعدد با تمرین بهتر نمی‌شوند و افرادی که ادعا می‌کنند می‌توانند چندین کار با وسایل دیجیتالی را همزمان انجام دهند، در عمل چندان نتایح خوبی در کارهایشان به دست نمی‌آورند.

محرک‌های دیجیتالی و اعتیادی مخرب

گذراندن وقت زیادی از زمان خود در اینترنت و رسانه‌های اجتماعی تاثیراتی مستقیم بر مغز انسان می‌گذارد. مطالعات نشان می‌دهد کسانی که زمان زیادی را صرف چندین کار همزمان در شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌ها، نرم‌افزار‌ها و اپلیکیشن‌های متفاوت و یا دیگر محرک‌های دیجیتالی می‌کنند، قشر جلویی مغزشان (بخش کورتکس)، که نقش مهمی در اراده و تصمیم گیری دارد، تضعیف می‌شود. این تغییرات بافتی صورت گرفته در مغز مشکلاتی مثل وسواس فکری، افسردگی و اختلالات اضطرابی را برای فرد به وجود می‌آورند.

طبق مقاله‌ای از هاینز، محقق دانشگاه هاروارد، هنگامی که شما یک اعلان (نوتیفیکیشن) از رسانه اجتماعی دریافت می‌کنید، مغز شما یک پیام‌رسان شیمیایی به نام دوپامین ترشح می‌کند که باعث می‌شود احساس خوبی در شما شکل بگیرد. درواقع دوپامین هورمونی است که با غذا، ورزش، عشق، رابطه جنسی، قمار، مواد مخدر و در حال حاضر با رسانه‌های اجتماعی در بدن ترشح می‌شود. پی درست مانند اعتیاد به قمار یا مواد، اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی مسیرهای پاداش و شکست در مغز را باعث می‌شود. البته ما معمولا حدود کمی محرک دوپامین را در جیب خود ذخیره داریم، بنابراین جای تعجب ندارد که اگر نتوانیم زمان زیادی از تلفن‌های هوشمند خود دور شویم!

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید

نقش انکار در زندگی و اعتیاد فرد معتاد

اعتیاد یک بیماری مزمن مغزی است

تاثیرات روانی رسانه‌های اجتماعی

5 تا 10 درصد از کاربران اینترنت معتاد روانشناختی هستند و نمی‌توانند زمان آنلاین بودنشان را کنترل کنند. اسکن مغزی معتادان به رسانه‌های اجتماعی هم همچون مغزهای افراد وابسته به مواد مخدر است تغییرات محسوسی را در مناطقی از مغز نشان می‌دهد مناطقی که احساسات، توجه و تصمیم گیری را کنترل می‌کنند.

رسانه‌های اجتماعی همچنین با افزایش توانایی کاربران در به‌روز نگه داشتن فعالیت‌های اجتماعی خود، می‌توانند اضطراب را در فرد افزایش دهند. در روان‌شناسی مفهومی وجود دارد به‌نام مفهوم «ترس از دست دادن (FOMO)» که بر «یک اضطراب فراگیر که دیگران ممکن است از تجربیات لذت بخشی برخوردار باشند که شخص در آن غایب است» دلالت دارد و نتیجه‌ا‌ش هم با «تمایل به پیوستن مداوم با آنچه دیگران انجام می‌دهند» است.

FOMO ارتباط مستقیمی با میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی و پایین بودن رضایت از زندگی دارد. در واقع با دیدن ظاهر زندگی دیگران و شادی و اجتماع آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی، احساس اضطراب، تنهایی و عدم رضایت از زندگی خود و احساس عدم کفایت فردی به فرد وارد می‌شود و او ناخواآگاه به علت ترس از عدم به روز و یا مناسب نبودن خود را درگیر تعاریفی از مناسبات به‌اصطلاح به روز بودن که در شبکه‌های مجازی معرفی می‌شود، می‌کنند. این احساسات تأثیرات روانشناختی مخربی روی فرد می‌گذارد که می‌تواند اختلال اضطرابی، افسردگی و غیره را به‌دنبال بیاورد.

دستگاه‌های دیجیتال، سندرم‌ها و تاثیرات سو

استفاده‌ی طولانی از دستگاه‌های دیجیتالی باعث سندرم لرزش فانتوم می‌شود، یعنی مدام احساس می‌کنید تلفن شما در حال لرزش است، حتی اگر اینطور نباشد.
نوموفوبیا همان «فوبیای تلفن همراه» است. اکثر مردم از نبودن یا از دست دادت تلفن همراه خود در هر زمانی استرس می‌گیرند. برخی از علائم بیماری نام‌برده شامل اضطراب ازدست دادن، گم کردن و یا جا گذاشتن تلفن همراه است که فرد را دچار وسواس بررسی‌های مکرر برای اطمینان از وجود تلفن خود می‌کند.
نگه داشتن بیش از حد تبلت و تلفن‌ همراه باعث بروز دردهای در ناحیه‌ی انگشتان و مچ می‌شود، همچنین به علت پایین نگه‌داشتن مداوم سر، آسیب‌های غیر قابل درمانی ممکن است به گردن وارد شود؛ پس انجام حرکات کششی هر چند دقیقه یکبار فراموش نشود.
با نگاه کردن بیش از حد به صفحات دستگاه‌های دیجیتال دچار تاری و ضعف چشم می‌شوید. پس بهتر است هر چند دقیقه یکبار استراحتی به چشمان خود دهید و از خیره شدن طولانی و مدام به این صفحات اجتناب کنید.

اعتدال بسیار مهم

گذراندن وقت زیادی از زمان خود در اینترنت و رسانه‌های اجتماعی تاثیراتی مستقیم بر مغز انسان می‌گذارد… ممکن است در مغزشان مشکلاتی مثل وسواس فکری، افسردگی و اختلالات اضطرابی به وجود آورد

درست است که رسانه‌های اجتماعی می‌توانند عملکرد مغز ما را تغییر دهند. اما همین رسانه‌های اجتماعی ویژگی‌ها و خدمات‌رسانی‌های مثبتی نیز نیز دارند. به عنوان مثال، ما از این شبکه‌ها برای ارتباط برقرار کردن با دوستان، خانواده و همچنین ارتباط بیشتر با مردم در سراسر جهان استفاده می‌کنیم. یا گزارش‌های سایت‌های روانشناسی نشان می‌دهد که رسانه‌های اجتماعی برای ارتباطات علمی مفید هستند. علاوه بر این امروزه برای یادگیری، یافتن و خواندن مطالب علمی و آموزشی نیز به راحتی می‌توان با یک سرچ و کلیک ساده در رسانه‌های اجتماعی به آگاهی خود بیافزاییم. پس رعایت اعتدال در استفاده از اینترنت می‌تواند از مضرات آن بکاهد و به نکات مثبت آن بیافزاید.

چگونه زمان کمتری را در رسانه‌های اجتماعی صرف کنیم؟

این روزها اکثر تلفن‌های هوشمند قابلیت محدود کردن زمان استفاده از برنامه‌های داخل دستگاه با توجه به ساعتی که به آن دستور می‌دهید و قفل کردن برنامه‌ها پس از این زمان تعیین شده را دارند. راه دیگر این است که زمان ظاهر شدن اعلان‌های تلفن خود را هر چند ساعت یکبار قرار دهید و سعی کنید گوشی خود را بیشتر در حالت سایلنت نگه دارید. شما می‌تواند ساعت مد نظر خودتان برای استفاده از برنامه‌های اجتماعی را در گوشی وارد کنید تا با تکمیل آن ساعت، برنامه تا روز بعد برایتان قفل شود. حتی می‌توانید این برنامه‌ها از روی گوشی خود پاک کرده تا تنها زمانی که پای لب‌تاپ و سیستم کامپیوتر خود هستید به آن‌ها خود دسترسی داشته و نه همیشه و همه‌جا و حتی در پیاده‌روی یا در جنگل!

جدا از این‌ها برای کم کردن ساعات استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌توانید سرگرمی‌های مناسبی در برنامه روزانه خود بگنجانید. برنامه‌هایی مثل: کتاب خواندن، بازی‌های فکری یا جمعی، ورزش کردن و … می‌توانید ساعاتی در روز را به دیدار دوستان و خانواده‌ی خود اختصاص دهید تا کمتر به صورت آنلاین با آن‌ها در ارتباط باشید؛ بهتر است ساعاتی که در حال معاشرت با آن‌ها هستید، اینترنت خود را خاموش کنید.

در مجموع اینترنت و رسانه‌های اجتماعی در صورتی که درست و به اندازه استفاده شوند، بسیار بی‌نظیر و کمک کننده هستند، پس با کنترل میزان و نحوه‌ی استفاده‌ی خود از آن می‌توان از ضررهای پیش‌بینی شده پیشگری کرد و به مزیت آن افزود.