بهترین روشهای درمان اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد به مواد مخدر مغز و رفتار انسان را تحت تاثیر قرار میدهد
موثرترین روشهای درمان اعتیاد به مواد مخدر باید به فرد کمک کند که این سه کار را انجام دهد:
- مصرف مواد را قطع کند
- بدون مواد مخدر زندگی کند
- در خانواده، کار و جامعه حضور سازنده داشته باشد
اعتیاد به مواد مخدر (Drug Addiction) یک بیماری مزمن است که ویژگی آن خواستن و مصرف غیر ارادی یا غیر قابلد کنترل مواد میباشد. فرد معتاد علی رغم عواقب و تأثیرات مخرب مادامالعمری که مواد مخدر بر مغز دارد، مصرف را ادامه میدهد. این تغییرات در مغز میتواند منجر به بروز رفتارهای زیانبخش در افراد مصرفکننده شود. اعتیاد به مواد مخدر قابلیت بازگشت هم دارد؛ به عبارت دیگر، این بیماری به گونهای است که حتی پس از ترک آن هم امکان بازگشت و لغزش وجود دارد.
اعتیاد به مواد با میل داوطلبانهی فرد به مصرف آغاز میشود. اما در طی زمان قوهی انتخاب را از او میگیرد و باعث میشود که نتواند به ارادهی خودش جلوی مصرف را بگیرد. بنابراین خواستن و مصرف مواد مخدر خارج از کنترل فرد میشود. این مورد تا حد زیادی ناشی از تأثیرات مصرف طولانیمدت مواد بر عملکرد مغز است. اعتیاد بر بخشهایی از مغز که مسئول پاداش و انگیزه، یادگیری و حافظه و همینطور کنترل رفتار است، اثر میگذارد.
اعتیاد به مواد مخدر بیماریای است که هم مغز و هم رفتار انسان را تحت تأثیر خود قرار میدهد.
آیا اعتیاد به مواد مخدر قابل درمان است؟
بله، اما نه به آسانی. چرا که اعتیاد یک بیماری مزمن است، افراد نمیتوانند صرفاً چند روز مواد را کنار بگذارند و درمان شوند. اکثر بیماران به مراقب طولانیمدت یا مکرر نیاز دارند تا بتوانند مصرف را به طور کامل کنار بگذارند و زندگیشان را دوباره به دست بگیرند.
اصول درمان مؤثر اعتیاد به مواد
از میانهی دههی هفتاد میلادی، اصول کلیدی هر برنامهی درمانی مؤثری برای ترک اعتیاد به مواد مخدر باید بر پایه و اساس شرح زیر باشد:
- اعتیاد به مواد مخدر یک بیماری پیچیده اما قابل درمان است که بر عملکرد مغز و رفتار تأثیر میگذارد.
- درمان اعتیاد به مواد برای همه به یک شکل نیست.
- افراد باید دسترسی سریع به درمان اعتیاد داشته باشند.
- درمان مؤثر باید تمام نیازهای بیمار را نشانه بگیرد، نه فقط مصرف مواد را.
- لازم است که بیمار به اندازهی کافی در فرآیند درمان بماند.
- مشاوره و سایر شیوههای رفتاردرمانی متداولترین راههای درمان اعتیاد است.
- به تشخیص پزشک معالج، دارو بخش مهمی از شروع درمان است، بهخصوص وقتی با رفتاردرمانی همراه باشد.
- برنامههای درمانی باید هر چند وقت یکبار مورد بازبینی قرار گیرد و با نیازهای متغیر بیمار تطبیق داده شود.
- در فرآیند درمان اختلالات احتمالی روحی بیمار هم باید مورد توجه قرار بگیرد.
- سمزدایی همراه با مصرف دارو تنها اولین مرحلهی درمان است.
- درمان حتماً نباید داوطلبانه باشد تا مؤثر واقع شود.
- مصرف دارو در طی درمان اعتیاد به مواد مخدر باید به طور مداوم مورد بازبینی قرار بگیرد.
- در برنامههای درمانی باید از بیماران تست اچآیوی/ ایدز، هپاتیت ب و سی، سل و سایر بیماریهای عفونی گرفته شود و همچنین راههایی برای کاهش خطر ابتلا به این بیماریها به آنها آموزش داده شود.
موثرترین روشهای درمان اعتیاد
گزینههایی زیادی در درمان اعتیاد به مواد مخدر موفق واقع شدهاند که عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری
- دارو
- ابزار و نرمافزارهای پزشکی که برای درمان اثرات قطع مصرف از مواد مورد استفاده قرار میگیرد یا مهارتها را آموزش میدهد
- ارزیابی و درمان مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب
- پیگیری درازمدت به منظور جلوگیری از بازگشت به مواد و لغزش
گزینههای درمانی بسیاری وجود دارد که به همراه یک برنامهی درمانی متناسب و همچنین در صورت ادامهی فرآیند درمان میتواند موفقیتآمیز باشد. درمان در مراکز ترک اعتیاد، با خدمات دارویی همراه است و هم در صورت نیاز به مشکلات روحی بیمار رسیدگی میشود. در ادامهی فرآیند درمان، شاید به کمک سایر برنامه های بهبودی اجتماعی یا خانوادگی نیاز باشد.
کاربرد و نحوه اثربخشی درمان شناختی رفتاری (CBT)
رفتاردرمانی و انواع آن در درمان اعتیاد
داروها و دستگاهها در درمان اعتیاد به مواد مخدر چطور مورد استفاده قرار میگیرد؟
آیا مصرف قرصهای ضداضطراب تبدیل به بحران آینده اعتیاد به مواد خواهد شد؟
همه آنچه باید درباره ترک داروهای اپیوئیدی بدانید
بهترین و جدیدترین داروهای ترک اعتیاد و مسکنهای قوی برای درمان خماری
برای کنترل اثرات قطع مصرف مواد مخدر، جلوگیری از لغزش و درمان شرایطی که به طور همزمان برای بیمار پیش میآید، میتوان از دارو و دستگاه های مختلف استفاده کرد.
قطع مصرف. داروها و دستگاه ها میتواند در کاهش اثرات قطع مصرف در دورهی سمزادیی مؤثر واقع شود. سمزادیی به معنای «درمان» نیست، بلکه تازه اولین مرحلهی فرآیند درمان است. بیمارانی که بعد از مرحلهی سمزدایی هیچ درمان دیگری دریافت نمیکنند، معمولاً دوباره به مصرف مواد مخدر برمیگردند. یک تحقیق از مراکز درمان اعتیاد نشان میدهد که نزدیک به هشتاد درصد سمزداییها با مصرف دارو انجام میشود. در نوامبر سال 2017، سازمان غذا و داروی ایالات متحده از یک دستگاه الکترونیک تحریک به نام NSS-2 Bridge پردهبرداری کرد که به سرکوب اثرات قطع مصرف از داروهای اپیوئیدی (opioid) کمک میکرد. این دستگاه پشت گوش قرار میگیرد و به مغز پالسهای الکتریکی میفرستد تا یک سری از عصبها را تحریک کند. سازمان غذا و دارو همچنین در مه سال 2018، لوفکسیدین را که یک داروی غیر مخدر برای کاهش اثرات قطع مصرف از مخدرهاست، تأیید کرد.
جلوگیری از لغزش. بیماران میتوانند برای کمک به بازگشت عملکرد عادی مغز و کاهش عطش به مواد از دارو استفاده کنند. در حال حاضر برای درمان مواد اپیوئیدی، تنباکو (نیکوتین) و الکل، دارو وجود دارد. دانشمندان در حال ساخت و توسعهی داروهای دیگری برای درمان اعتیاد به محرکها (کوکائین و متامفتامین) و کانیباس (ماریجوانا) هستند. افرادی که بیش از یک نوع مواد مصرف میکنند، که بسیار مرسوم است، برای تمام چیزهایی که مصرف میکنند، به درمان احتیاج دارند.
مواد اپیوئیدی: متادون (با نام تجاری Dolophine و Methadose)، بوپرنورفین (با نام تجاری Suboxone، Subutex، Probuphine و Sublocade) و نالتروکسان (با نام تجاری Vivitrol) برای درمان اعتیاد به هروئین و داروهای اپیوئیدی مورد استفاده قرار میگیرد. متادون و بوپرنورفین با اثر گذاشتن بر همان نقاطی که هروئین و مورفین در مغز مورد هدف قرار میدهند، اثرات قطع مصرف را سرکوب میکند و از میزان عطش به مواد میکاهد. نالتروکسان اثرات مخدرهای اپیوئیدی را در نقاط گیرندهی آنها در مغز خنثی میکند و فقط باید در درمان بیمارانی مورد استفاده قرار گیرد که مرحلهی سمزادیی را رد کردهاند.
همهی این داروها به بیماران کمک میکند که میل به مواد مخدر و رفتارهای مجرمانهی مرتبط در آنها کم شود و بیشتر به درمان رفتاری گرایش پیدا کنند. یک تحقیق که از سوی مؤسسهی ملی سوء مصرف مواد انجام شده، نشان میدهد که به محض شروع درمان، هم مصرف ترکیبی بوپرنورفین/ نالتروکسان و هم یک دوز اضافی آزاد نالتروکسان در درمان اعتیاد به مواد اپیوئیدی به یک اندازه مؤثر واقع میشود. از آنجا که سمزدایی برای درمان با نالتروکسان ضروری است، نتایج این تحقیق نشان داد که آغاز فرآیند درمان برای مصرفکنندگان فعال دشوار بود، اما به محض اینکه سمزدایی انجام شد، هر دو دارو تأثیر مشابه از خود نشان دادند.
تنباکو. روشهای درمانی جایگزین نیکوتین شکلهای مختلفی دارد؛ از برچسب، اسپری گرفته تا آدامس و قرصهای مکیدنی. این محصولات را میشود بدون نسخهی پزشک تهیه کرد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده دو داروی نسخهای را برای اعتیاد به نیکوتین تأیید کرده است: بوپروپیون (با نام تجاری Zyban) و وارنیکلین (با نام تجاری Chantix). کارکرد اینها در مغز متفاوت است، اما هر دو جلو بازگشت به نیکوتین را در افرادی که در تلاش برای ترک هستند، میگیرد. مصرف این داروها وقتی با درمان رفتاری از جمله جلسات درمانی گروهی و انفرادی همراه میشوند، کارآمدتر خواهند بود.
الکل. سه دارو از سوی سازمان غذا و دارو برای درمان اعتیاد به الکل تأیید شده است و یک داروی چهارم به نام توپیرامات هم در آزمایشهای بالینی (تحقیقات گسترده روی افراد) نشان داده که میتواند آینده تاثیر گذاری داشته باشد. سه داروی دیگری که تأیید شدهاند، عبارتند از:
- نالتروکسان گیرندههایی را که با اثرات لذتبخش الکل و همینطور عطش به الکل در ارتباط هستند، مسدود میکند. جلو بازگشت به مصرف سنگین الکل را میگیرد و در بعضی از بیماران تا حد زیادی مؤثر واقع میشود. تفاوتهای ژنتیکی هم ممکن است در میزان تأثیر دارو بر یک سری از بیماران نقش داشته باشد.
- آکامپروسات (با نام تجاری Campral) شاید اثرات ماندگار قطع مصرف مثل بیخوابی، اضطراب، بیقراری و ملالت (یعنی احساس غم و ناشادی همیشگی) را کم کند. شاید در درمان بیمارانی که اعتیاد شدید دارند، بیشتر مؤثر واقع شود.
- دیسولفیرام (با نام تجاری Antabuse) در تجزیهی الکل در بدن مداخله میکند. در صورت مصرف الکل، استالدئید در بدن تجمع یافته و اثرات ناخوشایندی برای مصرفکننده در پی خواهد داشت؛ اثراتی چون گرگرفتگی (حرارت و سرخ شدن صورت)، تهوع و ضربان قلب نامنظم. مصرف این دارو (تجویزی از سوی پزشک) ممکن است مشکل ایجاد کند، اما شاید به بیمارانی که انگیزهی زیادی برای ترک الکل دارند، کمک کند.
مشکلات دیگری که به طور همزمان به وجود میآید: داروهای دیگری برای درمان مشکلات روحی احتمالی مثل افسردگی یا اضطراب وجود دارد که شاید به اعتیاد فرد کمک کند.
رفتاردرمانی چطور به درمان اعتیاد به مواد مخدر کمک میکند؟
رفتاردرمانی به بیماران کمک میکند:
- رفتارها و نگرشهای ناشی از مصرف مواد را در خود بشناسند
- مهارتهای زندگی سالم را در خود تقویت کنند
- با استفاده از سایر شیوههای درمانی از جمله مصرف دارو بتوانند در برنامه بهبودی باقی بمانند
امکان درمان بیماران در مکانهای مختلف با روش های متفاوت وجود دارد.
درمان رفتاری سرپایی شامل یک سری برنامههای متنوع برای بیمارانی است که به طور منظم به یک مشاور رفتاردرمانی مراجعه میکنند. بخش زیادی از این برنامهها به جلسات مشاورهی انفرادی یا گروهی، یا هر دو میگذرد. این برنامهها معمولاً چنین گونههایی از رفتاردرمانی را ارائه میدهند:
- رفتاردرمانی شناختی که به بیماران کمک میکند موقعیتهایی را که در آن احتمال مصرف مواد بالاست، بشناسند، از آن پرهیز کنند و یاد بگیرند که چطور با این موقعیتها کنار بیایند.
- «خانوادهدرمانی چند بعدی» که برای نوجوانانی که مشکل سوء مصرف مواد دارند و همچنین خانوادههای آنها طراحی شده و طیفی از تأثیرات بر الگوهای مصرف مواد در آنها را مورد خطاب قرار میدهد و طراحی شده تا عملکرد کلی خانواده را بهبود بخشد.
- «مصاحبهی انگیزشی» که تا حد زیادی بیماران را آماده میکند که رفتار خود را عوض کنند و وارد فرآیند درمان اعتیاد به مواد مخدر شوند.
- «محرک انگیزشی» که برای تشویق به خودداری از مصرف مواد و کنترل وابستگی طراحی شده.
فرآیند درمان گاهی در ابتدا فشرده است، چرا که بیماران هر هفته باید در جلسات مختلف سرپایی شرکت کنند. بعد از تکمیل این دورهی فشرده، بیماران وارد مرحلهی درمان سرپایی منظم میشوند، که یعنی هر هفته به دفعات و ساعات کمتر در این جلسات حضور پیدا میکنند تا به دوام بهبودیشان کمک شود. در سپتامبر سال 2017، سازمان غذا و دارو اجازهی ورود اولین اپلیکیشن تلفن همراه، با نام تجاری reSET، را به بازار برای کمک به درمان اختلالات ناشی از مصرف مواد صادر کرد. این اپلیکیشن را میتوان به همراه درمان سرپایی برای درمان اختلالات ناشی از مصرف الکل، کوکائین، ماریجوانا و سایر مواد محرک استفاده کرد. در دسامبر سال 2018، سازمان غذا و دارو از یک اپلیکیشن پزشکی تلفن همراه، با نام تجاری reSET که برای کمک به درمان اختلالات ناشی از مصرف داروهای اپیوئیدی طراحی شده، پردهبرداری کرد. این اپلیکیشن یک نوع رفتاردرمانی شناختی است که باید با تجویز پزشک استفاده شود و همچنین مکمل درمانی باشد که شامل مصرف بوپرنورفین و مدیریت پیشامدهای غیر مترقبه میشود.
آشنایی با مراحل ترک در مرکز ترک اعتیاد
یک مرکز ترک اعتیاد استاندارد چه ویژگیهایی دارد؟
تاثیر کمپ در درمان اعتیاد به مواد
بستری شدن در بیمارستان تخصصی یا درمان در کمپ ترک اعتیاد هم میتواند بسیار مؤثر واقع شود، بهخصوص برای آنهایی که مشکلات جدیتری (از جمله وقوع اختلالات همزمان مثل افسردگی) دارند. مراکز درمانی قانونی، مراقبت سازمانیافته و متمرکز بیست و چهار ساعته از جمله مسکن امن و مراقبت پزشکی و روانپزشکی به مراجعهکنندگان ارائه میدهند. آنها از رویکردهای درمانی متنوعی نیز استفاده میکنند و به طور کلی هدفشان کمک به بیماران برای داشتن یک زندگی خالی از مواد مخدر و جرم بعد از گذراندن فرآیند درمان است. نمونههایی از مراکز درمانی اقامتی عبارتند از:
اجتماعات درمانی که برنامههایی به شدت سازمانیافته هستند و در طی آن بیماران به طور معمول به مدت شش یا دوازده ماه در یک اقامتگاه میمانند. کل اجتماع از جمله پرسنل درمان و آنهایی که دورهی بهبودی را از سر میگذرانند، نقش مهمی در تغییر و شناخت رفتارهای ناشی از مصرف مواد و تأثیر بر نگرش بیمار ایفا میکنند.
درمان اقامتی کوتاهمدت که به طور معمول بر سمزدایی و همچنین ارائهی مشاورهی فشردهی ابتدایی و آمادهسازی برای درمان در یک مکان که بر پایهی اجتماع شکل گرفته است، تمرکز دارد.
خانههای بهبودی که به بیماران اقامت کوتاهمدت و تحت نظارت ارائه میدهد و اغلب پیرو همان شیوههای درمانی سرپایی یا اقامتی است. خانههای بهبودی میتواند به بیماران کمک کند به سمت زندگی غیر وابسته به مواد گرایش پیدا کنند. به عنوان مثال، به آنها کمک میکند که یاد بگیرند چطور امور مالی خود را مدیریت کنند یا به دنبال استخدام بروند و همچنین آنها را به خدمات حامی در اجتماع وصل میکند.
ترجمه و ویرایش: آزاده اتحاد
reference: Treatment Approaches for Drug Addiction
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید