چگونه می‌توان از اضطراب بعد از ترک مواد جلوگیری کرد؟
مدارهای دوپامین در بروز رفتارهای تحریک‌کننده نقش اصلی را دارند
تحریریه اعتیاد
اضطراب بعد از ترک مواد مخدر یک وضعیت روانی است که پس از قطع یا کاهش مصرف مواد مخدر، فرد با تجربه احساسات منفی، ناآرامی، استرس، و اضطراب شدید مواجه می‌شود. در این مرحله، بدن فرد به تدریج به عدم وجود مواد مخدر عادت می‌کند و سعی در بازگرداندن تعادل شیمیایی خود دارد.
تصمیم به ترک کار آسانی است. با خودت می‌گویی از این هفته یا از این تاریخ دیگر مصرف نمی‌کنم. هر آنچه را اعتیاد است، به‌کل و برای همیشه می‌گذارم کنار. روشن است که این ادعایی بزرگ و ناشی از هیجان آنی متأثر از عاملی بیرونی یا درونی است و تنها در حرف آسان است. از میان تمام حرف‌ها و ادعاها و تصمیم‌هایی که مربوط به تغییر و/یا تعهدی در زندگی است. تنها در عمل، آن هم نه عمل موقتی، ثابت می‌شود، ، ترک اعتیاد شاید سخت‌ترین باشد و نیازمند تلاش فراوان و در بسیاری موارد مادام‌العمر.
اما چرا چنین است؟ چرا امروز تصمیم به ترک را عملی می‌کنی و فردا (یا شاید چند روز بعد) می‌بینی دچار اضطرابی و شدیداً به دنبال مواد مصرفی یا هر آنچه به حضور روزانه‌اش در زندگی‌ات عادت داشته‌ای؟ این دلیل علمی دارد. تحقیقی تازه از دانشگاه کالیفرنیا در ارواین نشان می‌دهد که اضطراب بعد از ترک مواد مخدر و بازگشت به رفتارهای معتادگونه (همان به طور غیرارادی در پی مواد و مصرف مواد بودن) تحت فرمان یک گذرگاه در مغز است که دور سلول‌های دوپامین قرار دارد.
جلوگیری از اضطراب پس از ترک مواد
اعتیاد در چند مرحله اتفاق می‌افتد. اولش خوب است؛ یعنی اولین دفعاتی که مواد را مصرف می‌کنی، (در مغز) پاداش‌دهنده است، همین حس پاداش منجر به تکرار مصرف می‌شود که خودِ این تکرار منجر به بالا رفتن آستانه تحمل یا حساسیت‌زایی در برابر اثرات مواد مصرفی می‌شود و در نهایت عدم مصرف منجر با خود اضطراب و یک حالت هیجانی منفی می‌آورد، که باعث می‌شود مصرف‌کننده دوباره به دنبال مصرف آن مواد باشد.
دکتر کوین بِیِر، استادیار فیزیولوژی و بیوفیزیک در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در ارواین، می‌گوید: «برای جلوگیری از لغزش مصرف‌کنندگان مواد، به‌خصوص کسانی که کوکائین مصرف می‌کنند، ما باید عواملی را که در مغز منجر به رفتارهای پیگیر مواد و لغزش می‌شود، بشناسیم. در این تحقیق، ما مداری را در مغز شناسایی کردیم که مسئول ایجاد اضطراب بعد از ترک مواد و همین‌طور رفتار لغزش‌گونه در فرد است؛ بر این اساس احتمالاً یک مقصد مشخص برای اعمال اقدامات درمانی روی مصرف‌کننده داریم.»
آن حالت هیجانی و احساسی منفی که بعد از ترک مواد مصرفی– مواد که سوء‌مصرف شده است– به وجود می‌آید، نقش مهمی در لغزش و بازگشت مصرف‌کننده به سمت مصرف دوباره ایفا می‌کند.
بییر در این خصوص توضیح می‌دهد: «هر دو حالت رفتاری پس از ترک، یعنی هم اضطراب و هم دوباره در پی مواد و مصرف بودن تحت فرمان گذرگاهی دور سلول‌های دوپامین در میان‌مغز شکمی است. اینکه یک گذرگاه هر دو شکل تغییرات رفتاری را تحت کنترل خود دارد، شاید به توضیح بسیاری از حالت‌های رفتاری مرتبط با اعتیاد کمک کند. از این مهم‌تر، نشان می‌دهد که هر دو این تغییرات رفتاری به طور مستقیم با دوپامین در ارتباط هستند، که طبعاً بیشتر به رفتارهای پاداش‌محور مرتبط است.»
عوارض کوکائین، کُک چطور تیر خلاص می‌زند؟
شناخت انواع گوناگون اعتیاد، از اعتیاد به مواد تا اعتیاد رفتاری
نقش دوپامین
اگرچه ما می‌دانیم که مدارهای دوپامین میان‌مغز در بروز رفتارهای تحریک‌کننده نقش اصلی را دارند، اما آگاهی‌مان نسبت به اینکه تجربه چگونه این مدارها را تعدیل می‌دهد که سازگاری‌های رفتاری متعاقب را تسهیل کند، محدود است. این تحقیق نقش گزینشی پخش دوپامین از ناحیه تگمنتوم شکمی در بادامک مغز را در اضطراب ناشی از کوکائین، اما نه پاداش یا حساسیت‌زایی ناشی از کوکائین، نشان می‌دهد. تعدیل این ترشح از ایجاد اضطراب در دوره ترک بعد از مصرف جلوگیری می‌کند.
به گفته مرکز آمار ملی سوء‌مصرف مواد، همه ساله نزدیک به هفتاد هزار اوردُز (مصرف بیش از اندازه) در ایالات متحده اتفاق می‌افتد. سال 2017، تقریباً از هر پنج مرگ ناشی از مصرف بیش از اندازه مواد یک مورد با مصرف کوکائین در ارتباط بوده، و بالاترین میزان اوردزها و مرگ و میر ناشی از مصرف کوکائین میان جمعیت‌های سیاهپوست غیرلاتین اتفاق افتاده است.
بین سال 2012 و 2018، نرخ مرگ‌های ناشی از اوردز روی کوکائین از 1.4 به 4.5 درصد رسید. به گفته مراکز اعتیاد امریکایی، آمارهای اخیر مربوط به لغزش در معتادان نشان می‌دهد که بیش از هشتاد و پنج درصد افراد در یک سال بعد از درمان لغزش می‌کنند و دوباره به مصرف بازمی‌گردند.
ترجمه: آزاده اتحاد
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید