ایای تنها راه ترک اعتیاد به الکل نیست
بهترین روش‌های جایگزین کدامند؟
تحریریه اعتیاد
در این مقاله، به بررسی روش‌های متعدد ترک اعتیاد پرداخته و نشان خواهیم داد که ایای تنها راه ترک الکل نیست.
به احتمال زیاد، شما یا شخصی که می‌شناسید به یک جلسه الکلی‌های گمنام یا اِی‌اِی رفته است. الکلی‌های گمنام یک برنامه بهبودی، در واقع فراگیرترین شکل حمایت برای کسانی است که به دنبال تغییر رابطه خود با الکل هستند. تا سال 2020، ایای بیش از دو میلیون عضو در ۱۱۸۰۰۰ گروه در ۱۸۰ کشور داشت. برنامه دوازده قدمی که شیوه مرسوم درمان اعتیاد در این انجمن است، به تعداد نامحدودی از مردم کمک کرده است.
در ایالات متحده، به ویژه در جوامعی که در مناطق شهری نیستند، گاهی اوقات رفتن به ایای می‌تواند تنها راه بهبودی باشد. اگر با یک دوست یا پزشک یا درمانگر درباره مصرف مواد خود صحبت کنید، اولین منبعی که به شما پیشنهاد می‌شود، به احتمال زیاد فهرستی از جلسات محلی ایای (AA) خواهد بود. و اکثر مراکز درمانی اعتیاد در آمریکا حداقل تا حدی بر اساس برنامه دوازده قدمی است.
اما امروز این باور وجود دارد که ایای برای همه کسانی که به طریقی با بیماری اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند، مناسب نیست. شاید اضطراب اجتماعی شدیدی داشته باشند و مدل گروهی برایشان کارساز نباشد. شاید موضع سختگیرانه ایای نسبت به آنچه بهبودی در نظر گرفته می‌شود، یعنی پرهیز مادام العمر از الکل و سایر مواد مخدر، تغییر رابطه افراد را با نوشیدن الکل برایشان دشوارتر کند. ایای همچنین بیماری خواندن مشکلات مصرف مواد را تأیید می‌کند. و این شاید برای آنها که نوشیدن الکل مؤثرترین روشی است که تاکنون برای تسکین زخم‌های آسیب روحی خود یافته‌اند، ناامیدکننده باشد.
یکی از کسانی که برای مشکل خود به جلسات ایای رفته است، درباره شکل‌های مختلف نگاه به درمان مصرف مواد که از زمان تأسیس ایای در سال 1935 ایجاد شده است، می‌گوید: «من در دوران کووید بهبودی را پشت سر گذاشتم. من معتقدم اطلاعات زیادی وجود دارد که باید درباره اعتیاد و نحوه برخورد با آن منتشر شود. امروز بهبودی بسیار فراتر از درمان مبتنی بر بستری و ایای تکامل یافته است. هر دو گزینه‌های عالی برای بهبودی هستند، اما راه‌های دیگری هم هست که کم هم نیست.»
ما در این مقاله به این خواهیم پرداخت که چرا ایای در کمک به بسیاری از افراد موفق بوده است. در ضمن خواهیم دید که ایای تنها راه ترک اعتیاد به الکل نیست. همچنین به اصول کاهش آسیب و مدل‌های بهبودی خواهیم پرداخت که می‌توانند به جا، یا همراه با ایای، استفاده شوند.
ایای برای خیلی‌ها کارساز است ولی نه برای همه
در طول هشت دهه گذشته مطالب زیادی درباره انجمن الکلی های گمنام AA نوشته شده است، و طرفداران این برنامه اغلب با اشاره به اصول برنامه دوازده قدمی توضیح می‌دهند که چه چیزی آنها را ترغیب به بازگشت به جلسات می‌کند؛ وجود انجمن و سپردن مبارزه خود با الکل به یک قدرت برتر.
بسیاری از افرادی که خود را مذهبی یا معنوی نمی‌دانند، مفهوم «قدرت برتر» را می‌پذیرند؛ تا حدی به این دلیل که ایای در دسترس‌ترین روش پشتیبانی از بیماران مبتلا به اعتیاد است و واگذار کردن مشکلات خود به یک موجود خداگونه را تجویز می‌کند. اما این روش واقعاً می‌تواند برای عده‌ای کارساز بود. لزلی جیمیسون نویسنده در کتاب خود با عنوان «بهبودی: مسمومیت و عواقب آن» (The Recovering: Intoxication and its Aftermath) توضیح میدهد که چگونه این باور القا‌شده از سوی ایای مبنی بر اینکه او کنترل نوشیدن مشروب خود را نداشت، به او کمک کرد تا این عادت را کنار بگذارد:
«وقتی آدم‌ها در برنامه درباره یک نیروی برتر صحبت می‌کردند، گاهی اوقات فقط به صورت اختصاری می‌گفتند «H.P.» که مفهومی فراگیر و همگانی را القا می‌کرد. چند برگ کاغذ که همه می‌توانند با هرچه دلشان می‌خواهند آن را پر کنند؛ آسمان، افراد دیگر در جلسات، پیرزنی که دامن گل‌گلی‌اش من را یاد مادربزرگم می‌‌انداخت. هرچه که بود، من نیاز داشتم به چیزی قوی‌تر از اراده‌ام ایمان داشته باشم. این نیروی اراده من، دستگاهی بود که به خوبی تنظیم شده بود، خشن و جدی، و کارهای زیادی برای من انجام داده بود، مثل نمره‌های خوب گرفتن در درس‌ها، نوشتن مقاله‌ها، شرکت در ماراتن‌های دو سرتاسری. اما وقتی آن را برای مصرف الکلم به کار گرفتم، تنها چیزی که احساس می‌کردم این بود که دارم زندگی‌ام را به یک مشت گره‌کرده کوچک و بدون شادی تبدیل می‌کنم. نیروی برتری که هوشیاری را به چیزی فراتر از محرومیت تبدیل کرد، من نبودم. این تمام چیزی بود که می‌دانستم. نیرویی بود که جهان را در تمام شکوه خاص خودش به حرکت درمی‌آورد؛ عروس دریایی، کیک آناناسی، بچه‌ها.
در حالی که پیام‌های معنوی ایای به بعضی‌ها کمک می‌کند، آنها متوجه می‌شوند که این برنامه به دلیل دیگری روی آنها جواب میدهد.
با این حال، باید بدانید که اکثر اینها نیز از یک مدل پرهیز کامل استفاده می‌کنند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
الکلی‌های گمنام مؤثرترین راه برای پرهیز از الکل
چرا پرهیز کامل از مصرف الکل؟
جان کلی، محقق اعتیاد در دانشکده پزشکی هاروارد، می‌گوید: «یکی از تهدیدهای اصلی برای بهبودی این است که افراد معتاد که رابطه ناسالمی با الکل یا مواد مخدر دارند، معمولاً با سایر افرادی که مواد یا مشروب مصرف می‌کنند معاشرت می‌کنند.»
جلسات ایای هم یک شبکه اجتماعی را در اختیار شرکت‌کنندگان می‌گذارد که از بهبودی حمایت می‌کند و هم راهی برای معاشرت بدون نوشیدن الکل. ترز جیکوبز استوارت، روان‌درمانگر و نویسنده کتاب «ذهن‌آگاهی و 12 قدم» می‌گوید شاید مهم‌تر از همه، اینجا جایی است که اعضای دیگر درد شما را درک می‌کنند و شما را قضاوت نخواهند کرد. او می‌گوید: «در این انجمن افرادی هستند که تجربه های مشابهی دارند و می‌دانند شما چه چیزی را پشت سر می‌گذارید؛ این دلیل جذابیت ایای است. من صراحتاً هیچ راه درمانی یا بهبودی دیگری را نمی‌دانم که عنصر اجتماع در آن تا این اندازه قوی باشد.»
اما همان عناصر ایای که افراد زیادی را به خود جذب می‌کند، معنویت برنامه و محیطی که از شما انتظار می‌رود آزاد، افکار و احساسات خود را به اشتراک بگذارید، بعضی افراد را از این برنامه بیزار می‌کند. و همین‌طور این باور که تنها راه برای تغییر رابطه افراد با مصرف، پرهیز کامل از الکل و مواد مخدر است. پرهیز بدون شک بخش مهمی از فرایند بهبودی برای بعضی افرادی است که با مصرف مواد مبارزه می‌کنند، اما تحقیقات نشان میدهد که پرهیز کامل برای همه ضروری نیست. با این حال، بسیاری از برنامه‌های درمانی اعتیاد، مراجعان را به خاطر لغزش اخراج می کنند.
این افراد زیادی را که پرهیز کامل برایشان کارساز نیست، از خدمات درمانی محروم می‌کند. همان‌طور که گابور ماته، متخصص اعتیاد، می‌گوید: «ترک کامل الکل، الگویی نیست که بتوان آن را به همه تحمیل کرد. برای کسانی که کار می‌کند هیچ ایرادی ندارد. اما وقتی صحبت از درمان دارویی می‌شود، این فرض وجود دارد که یک روش برای همه مناسب است. و اگر می‌خواهید کسانی از که نمی‌توانند مسیر پرهیز کامل را طی کنند، دست بکشید، پس دارید تسلیم می‌شوید.»
البته اشاره به این نکته لازم است که ایای مراجعان را به خاطر لغزش اخراج نمی‌کند. اما عدم پایبندی مکرر به قوانین مبتنی بر پرهیز کامل از مصرف در بعضی حلقه‌های دوازده قدمی، یک شکست شخصی تلقی می‌شود. این ذهنیتی است که در کتاب بزرگ، کتاب مقدس ایای آمده است. در این کتاب آمده است: «کسانی که بهبود نمی‌یابند افرادی هستند که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند کاملاً خود را به این برنامه ساده بسپارند، معمولاً مردان و زنانی هستند که نمی‌توانند با خود صادق باشند. چنین بداقبال‌هایی هم وجود دارند. آنها مقصر نیستند؛ به نظر می‌رسد که این‌گونه متولد شده‌اند.»
من اعتیاد را شکست دادم اما الکلیسم پسرم را کشت
چگونه مصرف الکل چرخه خواب و بیداری را مختل می‌کند
بهترین جایگزین الکلی‌های گمنام
ایای تنها راه ترک الکل نیست. در طول چند دهه گذشته، برنامه‌های بهبودی جدیدی به وجود آمده‌اند که جایگزینی برای ایای ارائه می‌کنند.
با این حال، باید بدانید که اکثر اینها نیز از یک مدل پرهیز کامل استفاده می‌کنند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان به این نتیجه رسیده‌اید که چنین چارچوبی مناسبتان نیست، بهتر است به دنبال برنامه‌های محلی باشید که بر کاهش آسیب تأکید دارند، که به بیان ساده، شیوه‌هایی هستند که که بسته به نیاز فرد تعیین می‌شوند، حالا این نیاز می‌تواند پرهیز کامل باشد یا نباشد. بر اساس روش کاهش آسیب تمامی راه‌های به سوی بهبودی معتبر است.
یکی از این سازمان هایی که این روش را به کار می‌گیرد، مرکز درمانی کاهش آسیب است که در درجه اول به افرادی که در منطقه خلیج سانفرانسیسکو بی‌خانمان هستند، خدمات میدهد. اگرچه این سازمان درمان کاهش آسیب را در بیش از ده‌ها مکان ارائه می‌کند، اما بیشتر به خاطر ون‌های سیار یا «کلینیک‌های بدون دیوار» شناخته شده است. اینها نه تنها درمان سرپایی، بلکه آب، غذا، لوازم کمک‌های اولیه و تجهیزات کاهش آسیب مانند کیت‌های تزریق ایمن را در اختیار افراد قرار میدهد. جیسون براون، درمانگر کارمند این سازمان می‌گوید که ممکن است به کسی که یک سال قبل از اینکه آمادگی این را داشته باشد که درباره مصرف موادش حرف بزند، از این ون‌ها غذا می‌داد.
براون می‌گوید: «روش کار به این صورت است که یک نشست تراپی با شخص مراجعه‌کننده می‌گذاریم و بعد او آماده می‌شود تا وضعیتش را شرح دهد. به‌خصوص برای افرادی که تجربه‌های روزمره بسیار دشواری دارند، گفتن از زندگی شخصی خود می‌تواند واقعاً سخت باشد. ما باید اجازه دهیم این روابط در طول زمان شکل بگیرد و توسعه پیدا کند، به طور مداوم با همان انرژی و نگرش باز در جلسات حاضر شویم، چون بعضی‌ها به زمان نیاز دارند تا بتوانند راحت به سایر خدمات ما دسترسی پیدا کنند.»
به همین ترتیب، درمانگران در این سازمان افراد را مجبور به ترک کامل مصرف مواد مخدر یا الکل نمی‌کنند. براون می‌گوید: «اگر من با این دیدگاه با آنها رفتار کنم که کاری که انجام می‌دهند اشتباه است و به آنها بگویم که فوراً باید تغییراتی در زندگی‌شان به وجود بیاورند، خب داریم کاملاً دلیل اینکه اینها این کار را می‌کنند، نادیده می‌گیریم. من باید متوجه شوم که مصرف آنها به چه دلیل است، اعتیاد کدام حفره زندگی‌شان را پر می‌کند، و بعد ازشان حمایت کنم تا تغییراتی را در زندگی‌شان به وجود بیاورند که کمکشان کند. اگر تنها کاری که می‌کنم این باشد که آنها را مجبور کنم از آنچه دارد آرامشان می‌کند دور شوند، دارم به‌شان آسیب می‌زنم.
او می‌گوید: «در مراحل تغییر، زمان زیادی طول می‌کشد تا فرد تغییر را در نظر بگیرد. وادار کردن کسی به پرهیز، این دوره‌ای را که باید پشت سر بگذارد تا بتواند تصمیم به تغییر بگیرد، نادیده می‌گیرد.» روش درمانی مبتنی بر کاهش آسیب می‌تواند وارد آن فضا شود و این پرسش را مطرح کند که «در حالی که شما دارید فکر می‌کند تغییری در زندگی‌تان به وجود بیاورید، ما چطور می‌توانیم کمکتان کنیم؟»
در مقایسه با برنامه‌های بهبودی مبتنی بر پرهیز کامل، برنامه‌هایی که این نوع رویکرد جامع را به کار می‌گیرند، بسیار اندک هستند. با این اوصاف، در اینجا چند روش جایگزین محبوب برای ایای را معرفی می‌کنیم.
ایای تنها راه ترک اعتیاد به الکل نیست
♠ بهبودی هوشمند یا SMART Recovery، نه برنامه خود را بر اصول معنوی قدم‌ها پیش نمی‌برد و نه سوء مصرف مواد را یک بیماری در نظر می‌گیرد. در عوض، افراد را تشویق می‌کند تا برای غلبه بر مصرف الکل یا مواد مخدر که مضر است، احساس قدرت کند. در این مدل از روش‌هایی مثل درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده می‌شود و بر چهار حوزه در روند بهبودی تأکید می‌کند؛ ایجاد انگیزه، مقابله با محرک‌ها، حل مشکل و ایجاد تعادل در سبک زندگی. این برنامه جلسات حمایت متقابل را با کمک داوطلبان آموزش‌دیده برگزار می‌کند که مبتنی برای پرهیز کامل از مصرف است.
♠ زنان برای هوشیاری یا Women for Sobriety، یک گروه سکولار بهبودی برای زنانی است که با مصرف مواد دست و پنجه نرم می‌کنند. این گروه در سال 1976 از سوی ژان کرکپاتریک جامعه شناس به عنوان جایگزینی برای مدل دوازده قدمی ایجاد شد. این برنامه بر پایه سیزده اعتراف بنا شده است که هدفش حمایت از اعضای گروه برای تغییر تصور از خود و جهان‌بینی خود است. درست مثل روش قبلی، اعضای این گروه هم تشویق می‌شوند که به خود برچسب الکلی و معتاد نزنند. و این برنامه هم مبتنی پرهیز کامل از الکل است.
♠ بهبودی سکولار لایف‌رینگ یاLifeRing Secular Recovery یک سازمان غیرانتفاعی است که گروه‌های بهبودی آن از سوی همتایان مدیریت می‌شود. لایف‌رینگ اعضا را تشویق می‌کند که از مواد مخدر و الکل پرهیز کنند، و مکتب آن بر این باور است که هر کس «یک خود هوشیار در درونش» دارد. اعضای این سازمان آزادند دیدگاه‌هایی را از منابعی که مفید می‌دانند، مانند مطالبی از سایر گروه‌های ترک اعتیاد مثل ایای یا متون مذهبی، به اصول خود اضافه کنند.
♠ مدیریت اعتدال یا Moderation Management گروه‌های حمایتی را برای هر کسی که می‌خواهد مصرف الکل خود را کاهش دهد فراهم می‌کند و اذعان می‌کند که همه نمی‌خواهند (یا نمی‌توانند) نوشیدن الکل را به طور کامل کنار بگذارند؛ این گروه‌ها را هم همتایان مدیرت می‌کنند. (همتا یعنی کسانی که خودشان به مشکل اعتیاد دچار بوده‌اند، فقط در مراحل بالاتر بهبودی از سایر اعضا قرار دارند.) مدیریت اعتدال در سال 1994 به عنوان جایگزینی برای برنامه‌های مبتنی بر پرهیز مطلق تأسیس شد و به اعضا این امکان را میدهد تا با راهنمایی‌های خاصی اهداف نوشیدن خود را بر اساس تکنیک‌های هدف‌گذاری و برنامه تغییر شناختی–رفتاری تعیین کنند.
♠ دارما بهبودی یا Recovery Dharma در سال 2019 با هدف حمایت از گروه‌های همتا با استفاده از تمرین‌ها و اصول بودایی برای بهبودی تأسیس شد. این برنامه بر کنار گذاشتن (پرهیز)، مراقبه، جلسات، درک چهار حقیقت اصیل و راه اصیل هشتگانه بودیسم (که هر دو بر رها شدن از رنج و بیداری روحی تأکید دارد)، مشارکت در فرآیندی نظام‌مند از خودبازتابی با دیگران، و حمایت از دیگران در برنامه از طریق راهنمایی تأکید دارد.
دیدگاه‌های بیشتر درباره درمان اعتیاد و منابع دیگر
لزلی جیمیسون نویسنده در کتاب خود «بازیابی: مستی و عواقب آن» (The Recovering: Intoxication and its Aftermath) به گونه‌ای درباره اعتیاد (و داستان‌هایی که درباره آن می‌گوییم) می‌نویسد که تصور سنتی ما نسبت به مسئله بهبودی را از نو می‌سازد. جیمیسون نقد ادبی، گزارش روزنامه‌نگاری، تاریخ فرهنگی و تجربیات خود از نوشیدن الکل را با درهم می‌آمیزد تا نشان دهد که داستان بهبودی می‌تواند به اندازه خود اعتیاد، شوکه‌کننده باشد.
نویسنده: لورا نیوزبری/ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد