اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری
تحریریه اعتیاد
«چشمانش مثل دو کاسه‌ی خون به صفحه خیره می‌ماند. هر چه صدایش می‌کنم متوجه نمیشود. به سمت دو شاخه که می‌روم با عصبانیت و پرخاش او غافلگیر می‌شوم. بعد از سه ساعت بازی کردن مدام، هنوز هم می‌خواهد ادامه دهد. این اتفاق تقریباً هر روز تکرار میشود.»
این سناریو و سناریوهای مشابه، در منزل خیلی ها همه روزه دیده می شود. به راستی چرا فرزندان مان این قدر حرص و ولع به انجام بازی‌های کامپیوتری دارند؟
نویسنده: فرود حمیدیان
طراحی بازی های کامپیوتری توسط متخصصان علوم کامپیوتر و تحت نظر روان‌شناسان اینترنت و سایر دانشمندان بسیار ماهرانه و هنرمندانه انجام میشود، به طوری که بتواند از سیستم پاداش در صعودِ مرحله به مرحله – در جهت ایجاد حداکثرِ هیجان – نهایت استفاده را ببرند.
چنین پاداش و هیجانی یک خاصیت دیگر هم دارد و آن آزاد شدن مواد محرک درون مغز است که احتمالاً علت اصلی خاصیت عادت آور این گونه بازیها است. البته این خاصیت منحصر به کودکان نیست و امروزه اکثر بازیگرهای کامپیوتری را بزرگسالان تشکیل میدهند. در بین بازی کننده های گیم، اصطلاح اعتیاد مثلاً به فلان بازی، رایج و پذیرفته شده است و آن‌ها به شوخی یا جدی آن را به هم نسبت میدهند تا درجه‌ی علاقه و چسبیدن به یک بازی را ابراز کنند.
به علاوه، برچسب «اعتیادآور» بر روی جلد تعدادی از این بازیها علاوه بر آن که تبلیغی موذیانه برای بازی نیز محسوب میشود، هشداری است که نشان از باور سیستم نظارتی و خود شرکت های سازنده به این خاصیت بازی ها دارد. در عمل هم پدر و مادرها چنین تجربه ای دارند: «وقتی که پسرمان را به سختی و با زور و تهدید از دسته‌ی بازی یا صفحه کلید کامپیوتر جدا میکنیم بیشتر به عادت‌آور بودن این بازیها پی می‌بریم.»
امروزه، تعدادی از پژوهش‌های علمی در این زمینه، خاصیت عادت‌آوری و ایجاد وابستگی را در مورد این بازیها تأیید می‌کند.
علائم هشداردهنده‌ی وابستگی به بازی‌های کامپیوتری چیست؟
اگر فرزندتان (یا حتی خودتان) زیاد با کامپیوتر بازی میکنند و برخی یا همه‌ی علائم زیر در او دیده میشود، بدانید که مشکل از حد قابل کنترل گذشته و باید به فکر مداخله‌ی جدی در کنترل وابستگی به بازی باشید:
1. صرف وقت زیاد (بیش از 3 ساعت در روز) و یا این که هر بار نسبت به دفعه‌ی قبل وقت بیشتری بر سر این بازیها بگذارد.
2. احساس هیجان و سرخوشی زیاد در حین انجام بازی کامپیوتری، و احساس بی قراری یا تحریک پذیری و یا افسردگی، زمانی که مشغول بازی نیست، به طوری که دوباره به سمت بازی برود.
3. ناتوانی در دست کشیدن از بازی (به طوری که هر بار دیگران باید وارد عمل شوند).
4. رها کردن فعالیت های ورزشی و اجتماعی به خاطر انجام بازی.
5. فراموش کردن وظایف تحصیلی یا فعالیت های شغلی.
6. اختلالات خواب ناشی از بازی (بیدار ماندن برای بازی که باعث به هم خوردن زمان خواب و بیداری شود).
7. دروغ گفتن به دیگران درباره‌ی زمانِ صرف شده برای بازی.
8. بروز خستگی و پرخونی چشم، سردرد، درد ناحیه‌ی مچ و ساعد، کمر درد.
9. فراموش کردن بهداشت شخصی و یا وعده های غذایی.
درباره محتوای بازی ها با فرزندتان صحبت کنید و دلیل عدم موافقت خود را با فلان بازی به او توضیح دهید
والدین در استفاده از بازی های کامپیوتری توسط فرزندان باید به چه نکاتی توجه کنند؟
متأسفانه در کنار عدم نظارت طبی و بهداشتی بر بازار داغ این بازی ها در ایران، نظارتی مشخص و صحیح از جانب والدین نیز بر تهیه و استفاده از این بازی ها مشاهده نمیشود. بسیاری از ما، در بدو ورود یک پدیده‌ی امروزی، یا مقاومت و انکار میکنیم و یا حالت تسلیم و شیفتگی داریم (تفکر «همه یا هیچ») و توانایی نگاه نسبی و منتقدانه و توجه به فواید و معایب در کنار هم را نداریم. امروزه بسیاری از کشورهای سازنده‌ی این بازی ها، با آن که با محتوای این بازی ها ناهمخوانی تربیتی و فرهنگی نیز ندارند، نگاهی بس جدی و نگران به عوارض بالقوه این بازی ها دارند و برای رفع مشکلات، گام های عملی برمی دارند و والدین نیز فعالانه بر بازی کودکان کنترل و نظارت می کنند.
1. به برچسب روی بازی ها که با حروف (RP.ESRB. EG,AO,T, E, M) مشخص میشوند، توجه کنید. این برچسب ها و حروف، طبقه بندی بازی ها را بر حسب محتوا و سن افراد نشان می دهد. مثلاً حرف AO نشانه این است که اطفال مطلقاً اجازه‌ی چنین بازی‌ای را ندارند و بازی مربوطه دارای درجات زیادی از خشونت و کشتار و یا صحنه های جنسی و یا الفاظ ناشایست و رکیک است (طبیعی است که این برچسب ها بر اساس فرهنگ کشور سازنده تهیه شده، اما در نبود کنترل و نظارت در جامعه ی ما، استفاده از همین سیستم طبقه بندی هم مفید و ارزشمند است).
2. اگر به زبان خارجی و اینترنت آشنایی ندارید از فروشنده‌ی بازی درباره ی محتوا و کیفیت و نوع بازی اطلاعات لازم را کسب کنید. قبل از استفاده فرزندتان نیز محتوای بازی را مشاهده و ارزیابی کنید و ببینید با سن فرزندتان، روحیات او، نگرش تربیتی شما، و فرهنگ جامعه فاصله و مغایرت زیاد نداشته باشد.
3. از تهیه بازی هایی با مضمون قتل و خون ریزی پرهیز کنید. ترجیحاً از بازی هایی استقبال کنید که روش حل مسائل را می‌آموزند، قدرت تصمیم گیری درباره ی مسائل اجتماعی میدهند و خلاقیت فرزندتان را تقویت میکنند (یعنی چیزهایی بیش از کشتن و زدن و گریختن دارند).
4. درباره محتوای بازی ها با فرزندتان صحبت کنید و دلیل عدم موافقت خود را با فلان بازی به او توضیح دهید. توجه داشته باشید که فرزندان شما دائم در حال تبادل بازی ها با دوستان خود هستند و در خارج از منزل هم امکان بازی کامپیوتری دارند. امروزه در ایران نوجوانان بسیاری در کلوپ های بازی ازدحام میکنند (حتی در اوقات مورد انتظار برای درس و مطالعه مثل صبح) که پدیده ای قابل تأمل است و آسیب شناسی و طبعاً مراقبت های خاص خود را دارد.
5. زمان بازی را دقیقاً مشخص کنید (از ساعت….تا….)/ زمان بازی بیشتر از یک ساعت در روز نباشد.
6. قبل از انجام بازی، الزاماً باید تکالیف درس و مسئولیت های دیگر انجام شده باشد.
7. نشانه های هشدار وابستگی به بازی را (که قبلاً آمد) جستجو کنید. اگر بازی حالت وسواس و افراطی به خود گرفته، قبل از آن که همه چیز از کنترل خارج شود آن را متوقف کنید.
8. ترجیحاً در اتاق فرزندان تان کامپیوتر و بازی ویدیویی نگذارید. کامپیوتر و بازی ویدیویی در جایی قرار گیرد که قابل نظارت باشد.
9. قضاوت و نظر اطرافیان درباره‌ی بازی کامپیوتریِ فرزندتان، شاید کاملاً موافق شما نباشد؛ شما در این باره اصول و نظر خود را اعمال کنید.
منبع مقاله :
حمیدیان، فرود، (1387)، اعتیاد به اینترنت و موبایل(بررسی عوارض وابستگی به اینترنت، موبایل و بازی های کامپیوتری)، تهران: نشر قطره، چاپ دوم