کتامین اعتیادآور است؟
دوپامین عامل اصلی رفتارهای معتادگونه است
کتامین را بسیاری «اَبَردراگ» یا پدر مواد می‌دانند. یک بی‌هوش‌کننده قوی است و ضدّ افسردگی سریع‌الاثر. حقیقتاً می‌تواند اوقات خوشی را برای مصرف‌کننده رقم بزند. اما از آنجا که مصرف تفریحی و دارویی این ماده رو به افزایش است، این پرسش در ذهن بسیاری از ما شکل گرفته است که «آیا کتامین اعتیادآور است؟»
بن اسپیلبرگ، متخصص اعصاب و مدیر عامل کلینیک TMS & Brain Health، می‌گوید: «مثل بسیار از دراگ‌های روان‌گردان، قابلیت بی‌حد و حصر کتامین در درمان افسردگی خطر سوء‌مصرف را هم با خود به‌همراه دارد. ایوان هاینز، از پایه‌گذاران مراکز درمانی Oro، به نقل از دکتر کارل جانسن، مهم‌ترین متخصص کتامین در جهان، می‌گوید آمارهای جریان اصلی در رابطه با مصرف فعال کتامین کمی اغراق‌شده است. دکتر جانسن معتقد است میزان مصرف چیزی حدود پانزده درصد است که البته رقم پایینی هم نیست.
با این حال، لارنس واینستین، مدیر ارشد پزشکی مراکز اعتیاد امریکا (American Addiction Centers)، می‌گوید کتامین یک ماده شیمیایی اعتیادزاست. «پیپریدین فن‌سیکلیدین (روان‌گردانی که در اواخر دهه پنجاه میلادی به عنوان داروی بیهوشی ساخته شد) یا PCP، که کتامین را از آن می‌گیرند، ماده‌ای اعتیادزاست و این خاصیت طبعاً در کتامین هم وجود دارد. ترشح دوپامین عامل اصلی رفتارهای وسواس یا معتادگونه است و کتامین هم همچون سایر دراگ‌ها به‌سرعت در مغز دوپامین ترشح می‌کند و سیستم پاداش را در مغز فعال می‌کند.»
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
بهترین و جدیدترین داروهای ترک اعتیاد
رشته روانشناسی اعتیاد در دانشگاه‌های ایران
اعتیاد یک بیماری مزمن مغزی است
اما فیلیپ وولفسون، مدیر عامل پایگاه پژوهشی کتامین و نویسنده برگه‌های کتامین، می‌گوید خطر سوء‌مصرفی که می‌تواند منجر به اعتیاد شود، در یک چارچوب کنترل‌شده روان‌درمانی تا حد زیادی کاهش می‌یابد. مثلاً در کتامین‌درمانی برای افسردگی به جای تزریق کتامین در رگ از قرص‌های مکیدنی استفاده می‌شود تا از سوء‌مصرف جلوگیری شود.
از سویی، یک روان‌درمان متخصص در کتامین‌درمانی می‌تواند به مراجعه‌کننده اطمینان دهد که دوز مناسبی را برایش تجویز کرده است و به‌مرور زمان، همین دوز را هم کم می‌کند. در واقع، در روان‌درمانی با کتامین میزان کتامینی که تجویز می‌شود، بسیار ناچیز است و تعداد دفعات مصرف هم زیاد نیست.
به هر حال، هستند متخصصانی که بیشتر از حدّ لازم و مطمئن برای مراجعه‌کننده دارو تجویز می‌کنند و همین‌طور افرادی که مستعد اعتیاد هستند و مصرف اندک را به مصرف روزانه می‌رسانند. در این افراد احتمال بروز مشکل مثانه و همچنین کلیوی بالا می‌رود، آسیب مغزی که جای خود دارد.
مصرف‌کنندگانی که به این ماده اعتیاد پیدا کرده‌اند، می‌گویند وضعیت گوارشی را کامل مختل می‌کند، اما به این خاطر که جلو فکر کردن و اضطراب را می‌گیرد، به آن برمی‌گردند.
این خنثی کردن تفکر منفی یکی از دلایل اصلی‌ای است که بیشتر معتادان و مستعدان اعتیاد به خاطرش به دنبال مصرف ماده‌ای می‌روند. اما پرواضح است که این مشکل با مصرف اعتیادگونه هیچ ماده‌ای برطرف نمی‌شود و مشکل در واقع چیزی فراتر از دراگ است. به گفته اسپیلبرگ، بسیاری از کسانی که درگیر سوء‌مصرف مواد می‌شوند از اختلال روحی مثل افسردگی، اضطراب و اختلال اضطراب پس از آسیب روانی (PTSD) رنج می‌برند.
یا هاینز به نقل از دکتر گابور مِیت (از جمله متخصصان پیشرو در زمینه اعتیاد) می‌گوید هیچ دراگی به طور بالقوه اعتیادزا نیست؛ این خود شخص است که ممکن است به دلیل تجربه‌های دلخراش و آسیب‌زایی که در کودکی داشته است یا سایر عوامل تنش‌زای مزمن، بیشتر مستعد این باشد که مصرف یک دراگ بخصوص منجر به اعتیاد در او شود.
به عبارت دیگر، کتامین می‌تواند به اندازه هر ماده (دارو) دیگری که به افراد در حل و برطرف کردن مشکلات و آسیب‌هایشان کمک می‌کند، اعتیادزا باشد. حتماً باید از این آگاه بود و لزوماً یک دراگ بخصوص، در اینجا کتامین، را عامل اعتیاد ندانست. در واقع برای جلوگیری از اعتیاد نخست باید مراقب سلامت و امنیت روانی بود و مشکلات روانی را درمان کرد. اگر این شرایط مدیریت شود، آن‌وقت در فرایند درمانی اگر نیاز به دارویی هم باشد، دیگر جای نگرانی نیست.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد