پرخوری عصبی یا بولیمیا
پرخوری عصبی ممکن است موجب بروز عوارض جدی شود
تحریریه اعتیاد
پرخوری عصبی یا بولیمیا اختلال در خوردن است که در آن فرد ابتدا مقدار زیادی غذا می‌خورد ولی بعد از آن، به دلیل عذاب وجدان از پرخوری، با ایجاد استفراغ عمدی یا مصرف داروهای مسهل و ملین (Laxative) می‌کوشد از افزایش وزن خود جلوگیری کند. این شرایط می‌تواند منجر به ایجاد عوارض حاد و جدی همچون کم آبی در بدن، مشکلات در ریتم قلب و آسیب دائمی به مری شود.
مبتلايان به اين بيماري رواني تغذيه‌اي، داراي حالت ولع عجيب بوده و نياز شديدي به خوردن و بلعيدن مواد غذايي پرانرژي و ساده‌اي پيدا مي‌کنند که زمان زيادي براي جويدن و بلعيدن و آماده کردن آنها لازم نباشد. اما پس از خوردن و فروکش کردن حالت ولع و تمايل به پرخوري، عذاب وجدان، پشيماني، شرمندگی، گناه یا ناراحتی خواهد داشت و سعی می‌کند رفتار خود را از دید سایر افراد پنهان کند.
در اين مرحله سعي مي‌کنند به هر شکلي از جمله استفراغ عمدي، مصرف قرص هاي ادرارآور، ورزش سنگين، کاهش شديد مقدار غذاهاي دريافتي روزانه و حتي روزه گرفتن، غذا را از بدن خود خارج نمايند. به همين علت پس از گذشت مدت کوتاهي عادات غذايي شخص وارد نوعي چرخه معيوب شده و عملا کنترل ارادي از روي روند خوردن و باز پس زدن غذا برداشته مي‌شود.
افراد مبتلا به پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa) گاهي دو بار در هفته دچار حمله بيماري مي‌شوند. حتي برخي از افراد مبتلا در فاز بي‌قراري و حالت حمله بيماري قادر هستند غذاهايي را که کالري فراواني دارند حتي بيشتر از نياز روزانه شان (البته چند برابر) بخورند که در اين حالت قادر به کنترل مقدار و سرعت غذا خوردن نبوده و اراده‌اي از خود براي پايان دادن به خوردن ندارند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
انواع اعتیاد به موادی که فکرش را هم نمی‌کنید
این هوس‌های غذایی را نادیده نگیرید
در اغلب موارد شروع پرخوری عصبی به دنبال دوره‌ای از رژیم‌‌های نادرست کاهش وزن اتفاق می‌افتد. خستگی، ضعف و یبوست از جمله عوارض این بیماری محسوب می‌‌شوند.
اغلب کسانی که این شیوه را در پیش می‌گیرند، زنانی هستند که در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل بیست سالگی به سر می‌برند. اکثر افراد پر اشتها مانند کسانی که بی‌اشتهایی روانی دارند، مجذوب غذا هستند و ترس زیادی از اضافه وزن دارند و افسرده‌اند. برخلاف بی‌اشتهایی روانی (Anorexia Nervosa)، پراشتهایی روانی در یک محدوده وزنی نرمال اتفاق می‌افتد، به همین دلیل گاهی تشخیص آن برای متخصصان هم مشکل است.
برچسب «بیمار» به کسی می‌چسبد که حداقل 2 بار در هفته و برای مدت 3 ماه این کار را انجام می‌دهد.
علائم بيماري پرخوري عصبي یا بولیمیا
افسردگي، ضعف اعتماد به نفس، اشتهاي بسيار زياد به غذا حتي در مواقع سيري، احساس ضعف و بي‌حالي شديد، فرو رفتن گونه‌ها و لرزش فک؛ همچنين خشکي پوست دست و پا و افتادن دندان‌ها که همگي ناشي از کمبود شديد ويتامين و مواد معدني هستند نيز جزو علائم پرخوري عصبي به شمار مي‌روند.
درمان
از آنجا که ابتلا به پرخوری عصبی یا بولیمیا نوعي اعتياد محسوب مي‌شود و ضرر فراواني براي بدن به همراه دارد، لذا اقدام جهت درمان فوري آن بسيار ضروري است.
چرخه درماني نيز شامل مشاوره با يک روان‌شناس مجرب جهت تغيير عادات غذايي، جايگزين کردن مواد مغذي از دست رفته، درمان کردن اختلالات گوارشي ايجاد شده ناشي از استفراغ عمدي و متعادل کردن فعاليت بدني افراد مبتلا به طور همزمان جزو راهکارهايي است که غالبا جهت بهبود بيماري ياد شده استفاده مي‌شوند.
همکاري همه جانبه خانواده و دوستان فرد مبتلا به پرخوري عصبي جهت درمان وي، موجب تسريع روند بهبودي مي‌شود.
بیمار باید غذای خود را به سه یا چهار وعده تعیین شده، به علاوه یك یا دو وعده از غذای سبك كه از پیش مشخص شده است، محدود كند. نباید بیش از سه ساعت، بین وعده‌های غذایی فاصله باشد و بیمار باید همیشه زمان وعده بعدی را بداند.
در فاصله این وعده‌های غذایی، باید كوشش کند تا از خوردن هر ماده غذایی پرهیز کند. خوردن غذا در سه وعده باعث میشود كه از انجام دادن تلاش‌های غیر واقع بینانه برای به تعویق انداختن خوردن، جلوگیری شود و به این ترتیب یكی از انواع فعالیت‌های رژیمی حذف شود.
البته این الگوی غذایی باید متناسب با مسئولیت‌های روزانه بیمار تنظیم شود و معمولاً لازم است كه در تعطیلات آخر هفته، تغییراتی در این الگوی صرف غذا داده شود. برخی از بیماران تمایلی به خوردن غذای اصلی یا غذای سبك در وعده‌های منظم ندارند، چون فكر می كنند افزایش وزن پیدا می كنند. باید اطمینان داد كه معمولاً برعكس این موضوع اتفاق می افتد، چون پیروی از این الگوی غذایی از افراط در پُرخوری عصبی و حریصانه می‌کاهد و به این ترتیب، مقدار كالری كه وارد بدن می شود، كم خواهد شد.
كه با مصرف مقدار زیاد غذا، مقدار زیادی انرژی وارد بدن می شود
و استفراغ عمدی، همه موادی را كه خورده شده، دفع نمی كند
متخصصین تغذیه و بیماری‌های اعصاب و روان به اهمیت آموزش بیمار از سوی درمانگر، در مقابله با پُرخوری عصبی یا بولیمیا bulimia معتقدند.
آموزش ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
وزن بدن: باید به بیمار درباره وزن مطلوب برای سن و قد او ، اطلاعاتی ارائه كرد. باید به او اطمینان داد كه نگران وزن دقیق مطلوب نباشد و از انتخاب رژیم غذایی بیش از حد متوسط، پرهیز كند.
پیامدهای جسمی پرخوری عصبی، استفراغ عمدی و ملین‌ها
همه بیماران باید درباره عوارض جسمی پُراشتهایی عصبی مطلع باشند. به طور مثال باید درباره اختلال مواد معدنی و الكترولیت ناشی از استفراغ و استفاده از ملین یا مسهل‌ها، بزرگ شدن غده ترشح كننده بزاق، فرسایش مینای سطح داخلی دندان‌های پیشین و بی نظمی در عادت ماهیانه، اطلاعاتی داشته باشند. البته از میان این ها اختلالات الكترولیتی از نظر طبی جدی و خطرناك‌اند.
مفید نبودن استفراغ عمدی و مصرف مسهل‌ها برای كنترل وزن
جوانان و نوجوانان مبتلا به پرخوری عصبی یا بولیمیا باید بدانند كه اختلال رفتار پُرخوری حریصانه، با مصرف مقدار زیاد غذا، مقدار زیادی انرژی وارد بدن می شود و استفراغ عمدی، همه موادی را كه خورده شده، دفع نمی‌كند و استفاده از مسهل‌ها، اثر بسیار كمی در دفع انرژی دارند و اثر آنها در كاهش وزن بدن مانند داروهای مدر، كوتاه مدت است.
آثار ناگوار رژیم غذایی
سه نوع برنامه غذایی وجود دارد:
پرهیز از خوردن در فواصلی از روز
پرهیز از خوردن انواع خاصی از غذاها
محدود كردن مقدار كلی غذایی كه خورده میشود
بیشتر بیماران مبتلا به پُرخوری عصبی، از هر سه نوع برنامه غذایی پیروی می‌‌كنند و اغلب به طرز افراطی، این کار، بیش خواری را بیشتر می‌كند. هدف این است كه بیمار به این نتیجه برسد كه باید رژیم غذایی را كنار بگذارد و این نكته باید در سراسر دوره درمان ادامه یابد.
نویسنده: سامان خالصی، کارشناس ارشد تغذیه