داستان مواد مخدر در جهان
چه کشورهایی بیشترین تولید مواد مخدر را دارند؟
مواد مخدر در کجا تولید و از چه مسیرهای ترانزیتی قاچاق می‌شود؟
امروز دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی بیش از هر زمان دیگری تلاش می‌کنند تولید و تجارت غیرقانونی مواد مخدر را متوقف کنند، اما تقریبا به هیچ موفقیتی در این زمینه نرسیده‌اند. به نظر می‌رسد تولیدکنندگان این مواد همیشه یک قدم جلوتر ازدولت‌ها هستند و راه‌های جدیدی برای توزیع محصولاتشان در سراسر جهان پیدا می‌کنند.
تخمین زده می‌شود تجارت غیرقانونی مواد مخدر با شبکه‌ای از تولیدکنندگان، فروشندگان و مصرف‌کنندگان در سراسر جهان، به بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار برسد. تولید غیرقانونی مواد مخدر تجارتی بین‌المللی است که افراد زیادی در آن نقش دارند. به عنوان مثال در مکزیک، ۵۰۰ شهر به طور مستقیم با تولید مواد مخدر سر و کار دارند و دست کم پانصد هزار نفر به استخدام کارتل‌های مواد مخدر درآمده‌اند.
کشورهای تولیدکننده مواد مخدر
در حال حاضر افغانستان، باهاماس، بلیز، بولیوی، برمه، کلمبیا، کاستاریکا، جمهوری دومینیکن، اکوادور، السالوادور، گواتمالا، هاییتی، هندوراس، هند، جاماییکا، لائوس، مکزیک، نیکاراگوئه، پاکستان، پاناما، پرو و ونزوئلا مهمترین کشورهای تولیدکننده یا ترانزیت مواد مخدر هستند.
به گزارش‌منابع سازمان ملل متحد ۸۰ درصد موادمخدر توزیع شده در اروپا در افغانستان تولید می‌شود. مرز ایران و افغانستان را می‌توان مهمترین مرز دنیا از نظر قاچاق مواد مخدر افیونی دانست؛ چرا که افغانستان بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان است. سالانه حدود ۵۰۰۰ تن مواد مخدر به صورت قاچاق از مبادی مرزی شرق ایران وارد می‌شود. دولت ایران مبارزه سخت و همه جانبه‌ای را طی سال‌های گذشته با باندهای توزیع‌کننده مواد مخدر و قاچاقچیان انجام داده است که بنا به اعلام مقامات رسمی تاکنون بیش از ۳۷ هزار نفر در راه مبارزه با مواد مخدر به شهادت رسیده‌اند.
از سوی دیگر افراد معتاد به دلیل عدم توانایی اقتصادی در تهیه مواد مخدر مورد نیازشان، به سرقت، تکدی‌گری، فحشا، قاچاق مواد مخدر و دیگر جرائم اجتماعی روی می‌آورند، به طوری که بر اساس تحقیقات انجام شده در ایران 25 درصد از معتادان پول مورد نیاز برای تهیه مواد مخدر مصرفی خود را از روش‌های غیر قانونی به دست می‌آورند. در حال حاضر نزدیک به ۵۰ درصد زندانیان مرتبط با جرایم مواد مخدر هستند و ۶۵ درصد زندانیان معتادند. 15 تا 20 درصد سایر جرائم نیز به نوعی با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر ارتباط دارند.
گزارش دفتر مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد (UNODC) حاکی از آن است که از مجموع موادمخدر تولید شده در افغانستان، ۵۳ درصد از طریق ایران، 33 درصد از مسیر پاکستان و ۱۵ درصد از طریق کشورهای آسیای میانه بویژه تاجیکستان به دیگر کشورها قاچاق می‌شود.
براساس اعلام UNODC در سال 2015، بیش از 201 هزار هکتار در افغانستان زیر کشت خشخاش بوده که نسبت به سال 2014، 5درصد کاهش داشته است. استراتژی کنترل بین‌المللی مواد مخدر آمریکا در سال 2016 نشان می‌دهد که گروه‌های شورشی در افغانستان با مالیات بستن بر مواد مخدری که از نواحی تحت کنترل آن‌ها عبور می‌کند، سود زیادی به چنگ می‌آورند. تلاش‌های دولت افغانستان برای کنترل مواد مخدر به دلیل چالش‌های امنیتی ناشی از جنگ و درگیری شدید و طولانی‌مدت در این کشور، چندان مؤثر نبوده است.
میانمار دومین تولیدکننده بزرگ تریاک در جهان است. تخمین زده می‌شود که در سال‌های آینده تولید این ماده در میانمار افزایش یابد؛ چراکه تقاضای زیادی برای هروئین وجود دارد و سازمان‌های جنایی از این تجارت سود زیادی به جیب می‌زنند. در دهه 90 لائوس یکی از تولیدکنندگان عمده تریاک بود، اما در سال 2000 به لطف فعالیت‌های دولتی تولید تریاک تا حد زیادی کاهش پیدا کرد.
در حالی که افعانستان تامین‌کننده اصلی مشتقات تریاک برای اروپا و کاناداست، تقریبا کل مشتقات تریاک که در ایالات متحده یافت می‌شود در مکزیک کشت داده شده و از طریق سازمان‌های قاچاق مواد مخدر که در مکزیک مستقرند وارد آمریکا می‌شود. سطح زیر کشت خشخاش در مکزیک از 11 هزار هکتار در سال 2013 به 28 هزار هکتار در سال 2015 افزایش یافته است. در کلمبیا و گواتمالا نیز خشخاش به صورت محدود کشت می‌شود.
در ایالات متحده هروئین جای خود را به مواد افیونی مصنوعی خصوصا قرص فنتانیل داده است که قیمت نسبتا پایینی دارند. تحقیقات نشان می‌دهد فنتانیل و مواد مشابه با آن 25 تا 50 بار قوی‌تر از هروئین هستند. بر اساس اعلام سازمان اجرای قانون آمریکا، بیشتر فنتانیل قاچاق، داروهای اپیوئیدی، پیش‌ماده‌ها و مواد مشابه با آن که در ایالات متحده کشف شده در چین تولید شده و از طریق مرز مکزیک، کانادا یا پست مستقیم وارد آمریکا شده‌اند.
کلمبیا بزرگترین تولیدکننده کوکائین در جهان است. بررسی‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که از یک دهه پیش تاکنون تولید جهانی برگ کوکا برای تولید کوکائین ثابت مانده اما در کلمبیا از سال 2014 تا 2015 کشت غیرقانونی این گیاه 42 درصد افزایش داشته است. بر اساس گزارش سازمان ملل سطح زیر کشت این ماده در کلمبیا به 69 هزار هکتار رسیده است. این امر دلایل متعددی دارد از جمله تصمیم کلمبیا مبنی بر پایان دادن به برنامه ریشه‌کنی گیاه کوکا در اکتبر 2015 . بولیوی نیز یکی از سه تولیدکننده عمده کوکائین در جهان است. از سال 2003 تاکنون کشت بوته‌های کوکا در این کشور هر سال حدود 23 هزار هکتار افزایش یافته است.
در مجله اعتیاد بيشتر بخوانید
پراکندگی مصرف موادمخدر در جهان
در فرایند سم‌زدایی از الکل یا مواد مخدر چه اتفاقی می‌افتد؟
حقیقت پنهان درباره اعتیاد که متخصصان سلامت روان به شما نمی‌گویند
چه کشورهایی بالاترین میزان مصرف مواد مخدر را دارند؟
کم‌تر جایی در جهان وجود دارد که مشکل اعتیاد به الکل در بین مردم آن جدی‌تر از روسیه باشد. در مورد دیگر مواد مخدر شرایط روسیه آن قدرها بحرانی نیست به جز تریاک و مواد مخدر غیر تجویزی. روسیه در زمینه مصرف تریاک یکی از 10 کشور اول جهان به شمار می‌رود.
حدس بزنید چه کشوری بالاترین سرانه مصرف کوکائین را دارد؟ گزارش UNODC این طور نشان می‌دهد: اسکاتلند. فکرش را می‌کردید؟
برزیل هم از نظر مصرف کوکائین یکی از 10 کشور اول جهان است. اما مصرف این ماده در برزیل در مقایسه با مخدر دیگری به نام اوکسی پایین است. اوکسی ارزان‌تر و دسترسی به آن ساده‌تر است. اوکسی از ترکیب چیزهای مختلف از جمله کوکائین و نفت سفید به دست می‌آید و خاصیت توهم‌زایی دارد.
از نظر شمار افرادی که برای ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند، نیوزلند در رأس کشورهای جهان قرار دارد. مشکل مواد مخدر در ونزوئلا هم یک مشکل جدی است، اما در عین حال نشانه‌ای است از این که این کشور روش فعالانه‌ای برای مقابله با اعتیاد در پیش گرفته است.
بیشتر مطالبی که درباره ایسلند می‌شنویم حاکی از این است که ایسلندی‌ها در زمره شادترین مردم جهان قرار دارند، اما کم‌تر کسی هست که بداند ۲۵سال پیش، جوانان ایسلندی از نظر سوءمصرف مواد مخدر، الکل و استعمال دخانیات ناسالم‌ترین جوانان اروپا بودند. اما این کشور توانسته است طی برنامه‌ای طولانی‌مدت به شکلی اعجاب‌آور مصرف الکل و مواد را میان جوانان کاهش دهد و استعمال دخانیات را به کمترین حد میان کشورهای اروپایی برساند. کلید این موفقیت تغییر دسته‌ای از نگرش‌ها و مواجهۀ رو در رو با مسئله بوده است: اگر جوانان به هروئین معتاد می‌شوند، چرا به ورزش و هنر نشوند؟
ایسلند جوانانش را از اعتیاد به الکل و مواد مخدر نجات داد
افغانستان در زمینه مصرف مواد افیونی خالص در جهان اول است که با توجه به کشت گسترده خشخاش در این کشور، چندان عجیب نیست. هر چند تسهیلات بازیابی و درمان اعتیاد در افغانستان راه‌اندازی شده، اما بررسی مصرف مواد مخدر در افغانستان نشان می‌دهد که 11 درصد از مردم این کشور اعتیاد دارند. هیأت کنترل بین‌المللی مواد مخدر (INCB)، در خصوص افزایش استفاده از هروئین افغانستان در خاورمیانه ابزار نگرانی کرده است. استفاده از هروئین و دیگر محصولات مشتق شده از تریاک در ایران، قزاقستان و ازبکستان بالاست.
ایران از نظر مصرف مواد مخدر در رتبه سیزدهم جهان قرار دارد. این مشکل تا اندازه‌ای به این خاطر است که ایران در نیمه راه تولیدکنندگان مواد مخدر در افغانستان و بازارهای مصرف این مواد در آسیای شرقی و اروپا قرار دارد. از طرف دیگر به علت تحریم‌ها و ضعف مدیریت، اوضاع اقتصادی کشور وخیم است، بیکاری زیاد شده و جوانان امید به آینده را از دست داده‌اند.
UNODC تخمین می‌زند که 2درصد از جمعیت ایران در حال حاضر به طور منظم مواد افیونی مصرف می‌کنند.