معرفی شیشه یا مت آمفتامین

مت آمفتامین که بیشتر با نام شیشه شناخته می‌شود، یک ماده روان گردان قوی است. این ماده محرک سیستم عصبی می‌باشد و با تاثیر مستقیمی که بر مکانیسم‌های مغزی دارد موجب برانگیختن احساس‌های شادی و هیجان می‌شود. شیشه همچنین باعث ایجاد اختلال در خواب و اشتها شده و نیز موجب افزایش تشنگی می‌شود و فرد را مجبور به مصرف مقادیر زیادی آب می‌کند.

این ماده از آمفتامین به دست می آید (با فرمول N13C9H) ولی اثر آن بیشتر از آمفتامین است. این ماده به صورت پودری سفید رنگ (شبیه به کریستال های شیشه) بدون بو و با طعم تلخ می باشد که به راحتی در نوشابه‌های الکلی و غیر الکلی حل می‌شود. مت آمفتامین کاربرد درمانی محدودی دارد و در برخی موارد برای اختلال کم توجهی – بیش فعالی، برای درمان نارکولپسی (حملات خواب) و گاهی هم برای درمان چاقی های مقاوم به درمان استفاده می شود.

سوء مصرف شیشه در ایران

این ماده در سال ۱۸۹۳ در ژاپن ساخته شد. در زمان جنگ جهانی دوم توسط سربازان ژاپنی، آمریکایی و آلمانی برای برطرف کردن خستگی و افزایش انرژی استفاده می‌شد. بعد از جنگ داروی باقی مانده وارد ژاپن شد و یک اپیدمی از مصرف مت آمفتامین (شیشه) رخ داد و باعث شد که مصرف آن ممنوع گردد.

در ایران قبل از سال ۱۳۸۶ مصرف شیشه بسیار محدود بود و در مطالعه بررسی سریع وضعیت سوء مصرف مواد در ایران که در سال ۱۳۸۳ انجام شد، هیچ موردی از مصرف پیدا نشد. همان مطالعه در سال ۱۳۸۶ تکرار شد و این بار 3.5% درصد مصرف کننده شیشه گزارش شد (دکتر رفیعی و همکاران، ۱۳۸۸). اوج مصرف شیشه در کشور از سال 1389 و به دنبال شروع تولید داخلی آن آغاز شد و به تدریج با کاهش قیمت آن به نسبت شیوع آلودگی به آن نیز افزایش یافت.

مت آمفتامین با شیشه به صورت استنشاقی، خوراکی، تدخینی و یا با حل کردن آن در آب یا الکل به صورت تزریقی نیز مصرف می‌شود. بلافاصله بعد از مصرف آن مغز و سیستم عصبی تحت تاثیر قرار گرفته و ایجاد نوعی سرخوشی می‌کند که تمایل مصرف کننده به تکرار مصرف آن را موجب می‌شود. و این عمل موجب سوء مصرف آن و بروز اعتیاد به آن می‌شود.

شیشه موجب افزایش میزان نوروترانسمیتری به نام دوپامین در مغز می‌شود. این ماده شیمیایی به طور طبیعی در سیستم عصبی بدن وجود دارد و موجب تحریک سیستم پاداش، انگیزش، مرکز لذت و سیستم حرکتی مغز می‌شود.

ورود مت آمفتامین به سیستم عصبی مرکزی باعث آزاد شدن ناگهانی دوپامین گشته و باعث تحریک سلول‌های مغزی و افزایش حالت تهاجمی و افزایش حرکات جسمی می‌شود. در صورت ادامه مصرف بعد از مدت طولانی علایم بدخلقی و افسردگی و علایم اختلال حرکتی مثل پارکینسون در فرد ظاهر می‌شود. همچنین این ماده در همان ابتدای مصرف خسارات جبران ناپذیری را در مغز وارد می‌آورد که افت حافظه، پرخاشگری و تهاجم، رفتارهای جنون آمیز و آسیب‌های قلبی و مغزی از عوارض مصرف آن است.

مصرف مزمن و طولانی مدت این ماده موجب ایجاد تغییرات مولکولی در مغز می‌شود. مطالعات تصویر برداری نشان می‌دهند که سیستم دوپامینی که با مهارت‌های حرکتی و یادگیری ارتباط دارد دچار اختلال می‌شود. در مطالعاتی که بر روی مصرف کنندگان مت آمفتامین صورت گرفته مشخص شده که تغییرات فانکشنال و ساختاری شدیدی در نواحی از مغز که با احساسات و حافظه ارتباط دارد ایجاد می‌شود. این مشاهدات یافته‌های بالینی مرتبط با این اختلالات را که به صورت عینی در مصرف کنندگان شیشه دیده می شود را، تایید می‌کند.

تولید مت آمفتامین یا شیشه

با مصرف این ماده حالاتی مثل هیجان زدگی، بی تابی، سخن گفتن تند، کاهش خواب و اشتها و افزایش فعالیت‌های فیزیکی به وجود می‌آید.

مصرف این ماده می ‌واند موجب کاهش اشتها برای روزها، افزایش تعداد تنفس، افزایش فعالیت فیزیکی، افزایش دمای بدن و تحریک پذیری و بی خوابی، گیجی، لرزش و تشنج، اضطراب و بدبینی و خشونت شود. که یکی از علل افزایش میزان مرگ و میر در بین مصرف کنندگان شیشه همین تشنج و افزایش دمای بدن می‌باشد. همچنین این ماده با تاثیر بر روی سیستم عروقی موجب بروز بیماری‌های عروقی و سکته قلبی و مغزی می‌شود.

تولید مت‌آمفتامین یا شیشه در لابراتوارهای کوچک و با استفاده از مواد اولیه ساده، مانند داروهای بدون نسخه خاصی مثل سودوافدرین، که یک ترکیب معمولی در داروهای سرماخوردگی می‌باشد، صورت می‌گیرد. این عامل موجب شده که در ایالات متحده برای فروش این داروها محدودیت های خاصی اعمال شود. همچنین تولید شیشه در این آزمایشگاه‌ها موجب تولید مواد سمی و خطرناکی می‌شود که در محیط آزمایشگاه باقی می‌ماند و موجب بروز مشکلات سلامتی برای افراد مقیم در آن می‌شود.

یکی از عوارض روانی شایع مصرف شیشه، ایجاد حالت های سایکوز (جنون) شبیه اسکیزوفرنی، شامل توهمات بینایی و شنوایی و نیز پارانویا (بدبینی) و پرخاشگری می باشد. احساس کرم زدگی توهم شایعی است که به علت اثر محرک شیشه بر روی مغز در بین مصرف کنندگان این ماده رواج دارد. این توهم مبنی بر وجود کرم‌هایی که تمام بدن و صورت را می‌خورند گاهی چنان شدید است که موجب می‌شود فرد آسیب های شدیدی به خود بزند. و گاهی این آسیب ها چنان شدید است که موجب بستری شدن فرد نیز می‌شود. . همراه بودن مصرف شیشه با عفونت‌های پوستی و پوسیدگی دندان‌ها باعث شده است شایعه کرم زدگی بدن گسترش پیدا کند.

دهان کرم‌زده معتادان آمفتامین (Meth Mouth) یکی از شدیدترین عفونت‌های دهانی و پوسیدگی دندان است. اثر تنگ کنندگی عروق ماده مت آمفتامین و اثرات جانبی آن مثل خشکی دهان، تنبلی و بی خیالی، مصرف زیاد مشروبات و نوشابه برای جبران کم آبی و حل کردن شیشه عوامل اصلی این عفونت دهانی و دندانی هستند.

مصرف مت آمفتامین با خلوص پایین که به صورت مخلوط با مواد دیگری از جمله جوش شیرین و یا شکر می باشد، عوارض شدیدتری نسبت به آمفتامین یا مت آمفتامین خالص دارد. پارگی رگها، گرفتگی عضلانی و عفونت های پوستی و یا داخلی از این عوارض می باشد. ضمناً موارد مرگ در اثر مصرف بیش از حد یا over dose در این نوع مواد بیشتر از مواد خالص است چرا که ممکن است بدون اطلاع فرد، ماده مخدری که از فروشنده ناشناسی تهیه شده دارای درصد یا دوز بالاتری نسبت به ماده معمول داشته باشد.

مصرف مت آمفتامین عوارض طبی گسترده ای بر سلامت عمومی بدن و مکانیسم های عملکرد آن، از جمله سیستمهای فیزیولوژیک و در راس آن سیستم اعصاب اتونوم دارد. سیستم اعصاب اتونوم شامل سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک می باشد و فعال سازی حاد سیستم عصبی سمپاتیک موجب افزایش فشار خون، تاکی کاردی (افزایش ضربان قلب)، تاکی پنه (افزایش تعداد تنفس)، هیپرترمی محیطی (افزایش دمای بدن)، گشادی مردمک ها، افزایش تعریق و انقباض عروق خونی می شود.

برعکس این، اثرات تقویت کننده روان شناختی و فیزیولوژیک مصرف شیشه شامل سرخوشی شدید، افزایش انرژی و هوشیاری و احساس ظرفیت جسمی و روانی افزایش یافته و در ابتدا کاهش اضطراب و افزایش لیبیدو (میل جنسی) می گردد.

با مصرف طولانی مدت، کمبودهای تغذیه ای رخ می دهد. با کاهش اثرات تقویت کنندگی مثبت مت آمفتامین متعاقب مصرف مکرر، اثرات سمی حاصله خود را به صورت اضطراب تشدید شده، تحریک پذیری و یا تیرگی شعور نشان می دهد. مصرف طولانی مدت مت آمفتامین همچنین موجب افزایش بیماریهای عفونی شامل HIV (ویروس عامل بیماری ایدز)، هپاتیت B و C و اندوکاردیت یا عفونت لایه داخلی عضله قلب و دریچه ها همراه است. افزایش رفتارهای پرخطر جنسی و استفاده از سرنگ های مشترک تزریقی علت اصلی انتقال این ویروس ها می باشد. عوارض مسمومیت دستگاه اعصاب مرکزی شامل دامنه وسیعی از تغییرات روانی، سمیت عصبی، سکته مغزی و سایر آسیب های بافت مغز می باشد.

مت آمفتامین یا شیشه با سمیت قلبی و پاتولوژی بافت قلب خصوصاً در صورت مصرف طولانی مدت همراه است. به خاطر خواص سمپاتومیمتیک (محرک سمپاتیک) ناشی از افزایش فعالیت کاتکول آمینها، بالا رفتن ضربان قلب و فشار خون . درد قفسه سینه، کم شدن تنفس و سندرم حاد کرونری شایع ترین تظاهرات اولیه مصرف مت آمفتامین هستند.

نشان داده شده که مصرف مت آمفتامین با مجموعه ای از مشکلات دهانی مرتبط می باشد. اصطلاح (Meth Mouth) برای اشاره به اثرات مخرب مت آمفتامین بر سلامت دندانها استفاده می شود. شایعترین مشکلات سلامت دهانی گزارش شده در مصرف کنندگان مت آمفتامین شامل پوسیدگی وسیع دندان ها و شکستگی آن ها و بیماریهای پریودنتال (برای مثال ژنژیویت و پریودوندیت) است.

تظاهرات پوستی سوء مصرف مت آمفتامین اغلب نتیجه آسیب به خود هنگام مسمومیت، عفونت ناشی از تزریق مکرر، یا سوختگی های تصادفی مرتبط با فرایند تولید دارو هستند. هنگام تجربه علایم جسمی یا روان پزشکی ناراحت کننده، مصرف کنندگان مت آمفتامین ممکن است خارش مکرر پوستی داشته باشند، که باعث ایجاد خراشیدگی یا زخم های پوستی می شود. این رفتارها در نتیجه توهمات القا شده توسط مواد ایجاد می شوند که نوعی احساس خزش حشرات بر رو یا زیر سطح پوست است.

عوارض عصبی شناختی

گرچه مصرف اولیه مت آمفتامین به دلایل متفاوت اجتماعی – فرهنگی و روانی می باشد؛ اما زمانی که برای اولین بار این ماده وارد بدن می شود، تغییرات عمیقی در ساختار شیمیایی مغز ایجاد می کند. مت آمفتامین باز جذب دوپامین آزاد شده در شکاف سیناپسی را مسدود کرده و منجر به افزایش سطح دوپامین در سیناپس عصب ها، بخش های مزولیمبیک و سایر قسمت های مغز می گردد. این عمل به تدریج در طی مصرف های بعدی، به علت خود تنظیمی گیرنده ها، باعث کاهش سطح گیرنده های دوپامینی می شود. در نتیجه فرد برای حفظ سطح طبیعی دوپامین مجبور به افزایش مصرف دارو می شود. و این یعنی یعنی از دست دادن کنترل و مصرف اجباری مت آمفتامین. هم چنین، مصرف متامفتامین منجر به از دست دادن انتقال دهنده های دوپامین می گردد، که منجر به کم شدن سرعت عملکرد و افت حافظه و تمرکز و عملکرد های شناختی می شود.

بر اساس بررسی های اخیر 40 درصد مصرف کنندگان مت آمفتامین با مصرف در حد وابستگی، علایمی از نقایص عصبی روانشناختی کلی را نشان می دهند. اثرات مت آمفتامین بر کارکرد عصبی روانشناختی می تواند بر اساس کمیت مصرف، دفعات مصرف و شدت وابستگی متفاوت باشد، گرچه در برخی مطالعات شواهدی مبنی بر چنین ارتباطی تأیید نشده است.

شدت نقایص عصبی، شناختی می تواند در طول دوره اولیه پرهیز در مقایسه با مصرف کنندگان فعال بدتر شود و می تواند برای 9 ماه یا بیشتر متعاقب پرهیز اولیه ادامه پیدا کند. گرچه، تداوم پرهیز با بهبودی در کارکرد پایانه دوپامین و حداقل بهبودی نسبی در کارکرد شناختی در افراد وابسته به مت آمفتامین همراه است.

مصرف کنندگان مت آمفتامین ممکن است حرکات هیپرکینتیک شامل رفتارهای تکراری و کلیشه ای نشان دهند. این اثرات حتی به صورت گسترده ای در مطالعات حیوانی نشان داده شده است. همچنین، پیشنهاد شده است که نقایص دوپامینرژیک مصرف مت آمفتامین می تواند علایم پارکینسون ایجاد کند اما شواهد پژوهش بالینی در حمایت از این نظریه محدود باقی مانده است.

نشان داده شده که مصرف مزمن مت آمفتامین باعث سمیت عصبی به صورت کاهش فعالیت انتقال دهنده دوپامین استریاتال شده و این می ‌واند به لحاظ بالینی با نقایص شناختی و کندی سایکوموتور همراه باشد.

درباره انواع اعتیاد در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید: 

ما بهبود پیدا می‌کنیم

ترک اعتیاد در خانه، بله یا خیر؟