
مصرف الکل را کتمان نکنیم
هنوز به طور جدی به موضوع الكل رسیدگی نشده است
بر اساس یافتههای یك پژوهش كه در همایش آسیبشناسی ملی مسائل جوانان ارائه شد، متاسفانه ۲۵ درصد دانشجویان مصرف الكل را بدون اشكال میدانند. دكتر سعید معیدفر در جریان برپایی این همایش با اعلام خبر فوق گفت: بیست درصد این افراد كسانی بودند كه در نظرسنجی اظهار كردند كه الكل مصرف میكنند و ۵ درصد بقیه اعلام داشتند كه در وسوسه مصرف الكل هستند.
وی گفت: مصرف الكل نسبت به سایر مواد مخدر در جامعه شایعتر بوده و بر خلاف مواد مخدر كه ۹۵ درصد جوانان مصرف آن را قبیح میدانستند، متاسفانه از قبح كمتری برخوردار بوده و مصرف آن میان برخی دانشجویان عادی تلقی شده است.
دلیل دیگر بالا بودن مصرف الکل در کشور ما استفاده از این نوشیدنی خطرناک به عنوان ابزار تفریح و نشاط است و معمولا تجربه اولین مصرف هر الکلی در عروسی و مهمانیهای شاد بوده است که باز هم به مساله خلأ فرهنگ شادی میرسیم که خود مبحث جداگانهای است. طبق پژوهشهای جسته و گریخته در حوزه الکل کشور بیشترین علل مصرف الکل، لذت بردن، قانونشکنی، زشت بودن مصرف مواد مخدر و جایگزینی آن، باور مثبت به آن و غیراعتیادی بودن الکل، رهایی از خستگی و فرار از تنشزدایی است که همگی باورهای غلط هستند.
هنوز به طور جدی به موضوع الكل رسیدگی نشده است. در این ۳۰ سال موضوع مواد مخدر آنقدر در صدر موضوعات درمانی، برنامهریزی و مبارزه بوده است ولی هرگز به مصرف الكل به طور ویژه نگاه نشده است. در واقع از آنجا كه مصرف الكل در جامعه اسلامی بعید به نظر میرسد چون ممنوعیت و جرم شمردن آن ریشه در تاریخ اسلام دارد، به راحتی نمیتوان مصرفكننده آن را كه به طور قانونی و شرعی مجرم است «بیمار» تلقی كرد.

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید:
گزارشی از مصرف مشروبات الکلی در ايران
این موضوع در شرایطی وجود دارند كه مصرف الكل در جامعه اتفاق میافتد و شاهد آن افرادی هستیم كه روزانه و به خصوص در روزهای آخر هفته به علت مسمومیت و عوارض ناشی از مصرف الكل ناخالص و نامرغوب به اورژانس بیمارستانها آورده میشوند. موضوع الكل با موضوع مواد مخدر به طور قطع متفاوت است، هرچند كه كارشناسان علم پزشكی هر دوی آنها را یك پدیده میدانند و برنامهریزی برای مبارزه و كنترل شیوع آن را توسط یك نهاد پیشنهاد میكنند.
عدم رشد تکنولوژی و تخصص درمان اعتیاد
دكتر آذرخشمكری، عضو هیات علمی مركز ملی مطالعات اعتیاد چندی پیش از ضرورت وجود مراكز ترك اعتیاد به الكل گفته بود. دكتر مكری درباره وجود آمار كارشناسی كه بر ضرورت وجود مراكز ترك اعتیاد به الكل تاكید دارد میگوید: «ما هیچ نشانی از اینكه شیوع الكلیسم در حال افزایش است نداریم. از طرف دیگر در كشور ما مداخلات درمانی اعتیاد دارد پیشرفت میكند و ما داریم به سطح تكنولوژی قابل توجهی میرسیم یعنی قبلا درمان اعتیاد اینطور بوده كه هر پزشكی با ذوق و سلیقه خودش دارویی را تجویز میكرده و حالا آن دارو اثر میكرده یا نه معلوم نیست. در واقع هر كسی به نوعی در اعتیاد مداخله میكرده. اما الان 10 سال است درمان اعتیاد در ایران در حال رشد است.»
حدود 1200 كلینیك اعتیاد داریم و نزدیك به 2 هزار پزشك به طور مستقیم یا غیرمستقیم در درمان اعتیاد دخیلند. یعنی جنبه درمان اعتیاد از حالت سنتی دارد به جنبه آكادمیك و حرفهای تبدیل میشود حتی ما دورههای دكترای اعتیاد طراحی كردهایم. وقتی چنین پیشرفتهایی حاصل شده یكی از قسمتهایی كه لازم است آن هم پا به پای این قضیه رشد كند درمان اعتیاد به الکل است، چون الكلیسم شیوه درمان و مداخلهاش تفاوت بسیار زیادی با مداخله در بقیه حوزههای اعتیاد دارد.
دکتر آذرخش مکری میگوید: در ایران تكنولوژی یا تخصص درمان الكلیسم رشد نكرده اما اگر رشد كند به بقیه حوزهها هم كمك میكند در نتیجه مهم است كه آدمهایی باشند كه درمانش را بلد باشند. این یك كار فوقتخصصی است. این اساس صحبت بنده است. اگر تكنولوژی اعتیاد رشد كند بقیه حوزههای درمان اعتیاد هم رشد میكند و افراد تخصص خود را در آن حوزه هم به كار میبرند و در واقع در كشور یك تكنولوژی رواندرمانی وابسته به مواد رشد میكند.
دكتر مكری در مورد سیاستگذاری در كاهش مصرف الكل اعتقاد دارد: «این كار سیاستگذاری لازم ندارد. وقتی تكنولوژیدرمانی اعتیاد وجود داشته باشد خوب مردم هم یاد میگیرند. پزشكان و روانشناسانی از من میپرسند كه درمان افسردگی این است، درمان اسكیزوفرنی این است، درمان الكلیسم كدام است؟ ما میگوییم كه درمان خاص خود را دارد. پزشكان میگویند ما در دوره آموزش خود این را یاد نگرفتیم. »
منع مصرف الكل در جامعه كمرنگ شده است
دكتر حسن رفیعی، استاد دانشگاه درباره وجود اسناد و آمارهایی دال بر افزایش شیوع مصرف الكل میگوید: «نگرانی از افزایش شیوع مصرف الكل وجود دارد. البته این مستند به تحقیقی نیست و تحقیقی سراغ ندارم كه نشان دهد شیوع مصرف زیاد است یا در حال افزایش است. اینها را بر اساس تحقیق نمیگویم. به نظر میرسد منع مصرف الكل در ذهنیت جامعه دارد كمرنگ میشود و بنابراین به تناسب آن هم مصرفش در حال افزایش است و معنیاش این است كه حتما باید كاری كرد. نكته نگرانكننده این است كه متولی برای این كار وجود ندارد و انگار ما اساسا فرض را بر این گذاشتیم كه مگر میشود در جامعه اسلامی كسی مشروب بخورد در حالی كه واقعیت این است كه میشود و شده است.
یکی از دلایل بالا بودن مصرف الکل در کشور ما، استفاده از این
نوشیدنی خطرناک به عنوان ابزار تفریح و نشاط است
بنابراین باید برایش فكری كرد و باید برایش متولی هم وجود داشته باشد. به نظر من از آنجایی كه مصرف الكل و مواد مخدر یك پدیده هستند باید به جای اینكه متولی جدیدی در نظر بگیریم همان ستاد مبارزه با مواد مخدر و دستگاههای عضو ستاد در كنار وظایف مربوط به مواد مخدر وظایف مربوط به الكل را هم عهدهدار شوند.»
دكتر رفیعی معتقد است عملكرد ما در مقابله با مواد مخدر ضعیف نبوده و در مجموع با همه فراز و نشیبها شواهدی وجود دارد كه ما در مبارزه با مصرف مواد مخدر به توفیقهای قابل توجهی دست پیدا كردیم. به طور مثال شیوع مصرف مواد كم شده است: «بر اساس تحقیقی كه خودم در هر دو مورد آن شركت داشتم، به این نتیجه رسیدیم كه با اینكه شدت مصرف مواد مخدر افزایش یافته اما شیوع آن نسبت به گذشته كاهش پیدا كرده.
به گفته دكتر رفیعی مراكز درمان اعتیاد به مواد مخدر هم یك مشكل عمده دارند و آن این است: «وقتی فرد معتاد تصمیم به درمان میگیرد اولین اتفاقی كه میافتد این است كه انگ اعتیاد به سینهاش میخورد. درحالی كه درست در همین لحظه باید انگ اعتیاد از او برداشته شود چون یك قدم به سمت درمان رفته است.