مصرف الکل از اعتیاد تا جنایت
مشروب خوردن رفتار سالم و متعادل انسان را برهم می‌زند
پشت بسیاری از حوادث و فجایع، پشت بسیاری از خبرهایی که در صفحه حوادث روزنامه‌ها می‌خوانیم، الکل و مصرف آن کمین کرده است. جامعه شناسان، روانپزشکان و بسیاری دیگر از پژوهشگران معتقدند مصرف مشروبات الکلی به جز آسیب‌های جسمی و روانی، آسیب‌های اجتماعی را هم به همراه دارد. با این حال باز هم شاهدیم که امروزه این نوشیدنی به نوعی پُز با کلاسی تبدیل شده است.
درباره تبعات جسمی، روحی و آسیب‌های اجتماعی ناشی از مصرف مشروبات الکلی بارها صحبت شده است. صفحات حوادث روزنامه‌ها داستان‌های واقعی مخلتفی از این موضوع نوشته‌اند. کتاب‌ها، فیلم‌ها و ماجراهای بسیاری بوده‌اند که براساس جنایات شکل گرفته از مصرف مشروبات الکلی خلق شده‌اند.
نمونه اخیرش همین پرونده قتل ستایش قریشی دختر ۶ ساله افغان که به دست یک نوجوان ۱۷ ساله به قتل رسید. متهم در جلسه دادگاه اعتراف کرد که از ۱۵ سالکی روزی یک لیوان مشروب مصرف می‌کند و در زمان وقوع قتل به سبب اینکه برای دختری که دوستش داشته خواستگار آمده، ۴ لیوان مشروب خورده و اصطلاحا سیاه مست شده است. بعد هم به کودک افغان تجاوز کرده، او را به قتل رسانده و جسدش را با اسید سوزانده است.
الکل، خطرناک تر از سایر مواد اعتیادآور
از این دست اتفاقات در دنیای واقع کم نیستند. اتفاقاتی که حتی خواندشان هم تکان دهنده اند. دکتر بهروز مرادی جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات درباره آسیب های اجتماعی مصرف مشروبات الکلی می‌گوید: درباره این موضوع می توان داستان‌های زیادی نوشت. واقعیت این است که مصرف الکل در گستره اجتماعی رفتار سالم و متعادل انسان را برهم می‌زند و این رفتار سالم و متعادل که مختل شود در جنبه‌های مختلف زندگی خود را نشان می‌دهد.
او با تشریح زوایای مختلف این تغییر رفتار، بیان می‌کند: در خانواده فردی که مشروبات الکلی مصرف می‌کند، بدخلق و بدرفتار می‌شود. این موضوع را در رفتارهای مختلف شخص مثل هتاکی تا ضرب و شتم و عدم عمل به مسئولیت های خانوادگی و بدرفتاری با همسر و فرزندان می توان مشاهده کرد.
در کار، این موضوع خود را به شکل عدم انجام مسئولیت های محول شده نشان می‌دهد. در عرصه اجتماعی فردی که تحت تاثیر الکل باشد از سطح انسانی تنزل می‌کند و به سطح مادون انسانی سقوط می‌کند. پس فرد توانایی مدیریت رفتار خود را در صحنه اجتماعی ندارد و باید انتظار داشته باشیم هر رفتاری از او سر بزند.
دکتر مرادی با ذکر مثالی توضیح می‌دهد: مثلا فردی که مشروبات الکلی مصرف می‌کند طاقت شنیدن یک «نه» ندارد. انسان منطقی و معقول وقتی «نه» می‌شنود، توانایی مدیریت بر رفتارش را دارد، در فردی که الکل مصرف می‌کند، انتظار هر رفتاری را از او در قبال «نه» شنیدن می‌توانیم داشته باشیم. مثلا در یک رابطه ممکن است دست به یک رفتار تخریبی مثل قتل و جرم و جنایت و اسیدپاشی بزند.
الکل دروازه ورود به فضایی است که دیگر نمی‌توان آن را کنترل کرد. بنابراین باید کاری کرد که افراد به سمت این نوشیدنی خطرناک کشیده نشوند. پس باید آگاهی هایی ریشه‌ای به او داد تا از خطرات خانوادگی، شغلی و اجتماعی کارش آگاه شود.
آگاهی بخشی با اطلاع رسانی فرق می‌کند. هر اطلاع رسانی، آگاهی نیست. فقط نوع خاصی از آگاهی تبدیل به تغییر رفتار می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات ادامه دهد: نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که فردی که برای خودش ارزش قائل است و دارای ویژگی خود ارزشمندی است، رفتاری نمی‌کند که ارزشش تنزل پیدا کند. خودارزشی در افراد الکلی معمولا ضعیف است چون رفتارشان تنزل پیدا می‌کند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
درمان اعتیاد به الکل یا الکلیسم
مراحل اعتیاد به الکل و دلایل الکلیسم
مصرف الکل یک مد اجتماعی شده
دکتر مرادی بیان می‌کند: یک مساله دیگر این است که در نسل‌های جدید مصرف الکل به یک مد اجتماعی تبدیل شده است. مشروبات الکلی در پارتی ها، جشن ها و مراسمی که دختر و پسر به صورت مختلط حضور دارند، سرو می شود. در چنین مجالسی طوری شده که برای نسل جدید عدم استفاده از مشروبات باعث می شود انگار زیر سوال بروند و به عقب مانده بودن متهم شوند. برای اینکه چنین برچسب هایی به آن ها نخورد، ناچارند برای پیروی از مد اجتماعی به ناچار همرنگ جماعت شوند. در اینجاست که مسئولیت خانواده ها سنگین است. گاهی شنیدم پدر و مادر خود مشروبات الکلی مصرف می کنند. بچه هم می گوید اگر اشکال دارد چرا پدر و مادرم یک کوچولو استفاده می کنند. اما همین کوچولو کوچولوهاست که قطره قطره دریا می شود. بنابراین پدر و مادرها باید بدانند با هر رفتاری الگوهای فرزندانشان را در صحنه اجتماع رقم می زنند.
این جامعه شناس با اشاره به نقش مهم رسانه ها و مدارس تاکید دارد: از این فضاها می توان استفاده کرد. اما اشتباه این است که فکر می کنیم یا باید شعار بدهیم و پند و اندرز بدهیم و یا امر و نهی کنیم، در حالی که باید برای پیشگیری از مصرف الکل از شیوه های نوین تری استفاده کنیم.
از اعتیاد تا جنایت
دکتر علی فرهودیان روانپرشک و رئیس مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز دراین باره با اشاره به عوارض استفاده از الکل به خصوص مشروبات الکلی سنگین تر مثل مشروبات تقطیری، این آسیب‌ها را از سه جنبه مورد ارزیابی قرار می دهد و می‌گوید: اول عوارض جسمی است که در این باره باید گفت عوارض استفاده از الکل وقتی با سایر مواد اعتیادآور حتی هروئین و تریاک مقایسه می‌شود می‌بینیم الکل به دلیل عوارض سنگین تری که دارد، ماده خطرناک‌تری محسوب می‌شود. به خصوص که اگر میزان مصرف بالا و اعتیاد و وابستگی به آن زیاد باشد.
این روانپزشک جنبه دوم را اعتیادآوری الکل توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: وقتی فردی الکل استفاده می‌کند و الکلیک تلقی می‌شود ازهمه خصوصیات یک بیمار معتاد برخوردار می‌شود و حتی این خصوصیات در او شدیدتر هم هست.
دکتر فرهودیان در تشریح جنبه سوم عوارض مصرف الکل بیان می‌کند: یکی از اثرات مصرف الکل بر مغز این است که در لُب پیشانی مغز تاثیر می‌گذارد و این موضوع در برنامه ریزی‌های فردی و رفتارهای شخص و زندگی او تاثیر منفی می‌گذارد. به همین دلیل الکل نه تنها مانند سایر مواد اعتیادآور به رفتارهای انسانی و عاطفی افراد آسیب می‌زند، بلکه تاثیرش بر لُب پیشانی باعث می‌شود که احساسات او را تاثیر تاثیر قرار دهد. به همین دلیل می‌بینیم الکلی‌ها احساساتشان را راحت بروز می‌دهند یا حرف‌هایی می‌زنند که در حالت عادی نمی‌زنند و یا کارهایی می‌کنند که در حالت غیر مستی آن ها را انجام نمی‌دهند.
رئیس مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی خاطرنشان می‌کند که همین عامل باعث بروز آسیب‌های اجتماعی از سوی الکلی ها می‌شود، طوری که رفتارهای ناشایست و حتی جنایت و قتل از آن ها سر می‌زند.
درباره اعتیاد در سایت اعتیاد بیشتر بخوانید:
بالا رفتن سن، عامل افزایش خطر اعتیاد به الکل
اعتیاد الکل و کلینیک ترک اعتیاد در ایران