زندگی بدون دخانیات، حقی برای همه

مصرف دخانیات، افیونی که نفس‌های بسیاری را به شماره می اندازد، نشاط و شادابی را از فضای زندگی خانواده ها می گیرد؛ ناهنجاری که مبارزه با آن عزم ملی می طلبد و این حقیقت را بازگو می کند زندگی بدون دخانیات، حقی انکارناپذیر برای همگان است.

فراگیری مصرف مواد دخانی، از مشکلات و ناهنجاری های بزرگ جامعه ی بشری به شمار می رود و شکلی مهم از اعتیاد را در برمی گیرد. نیکوتین، ماده فعال و خطرزای موجود در تنباکو، اعتیادآور است که موجب وابستگی روحی و تداوم مصرف در انسان می شود.

استفاده از این مواد افیونی علاوه بر وارد ساختن آسیب های بزرگ جسمی و روانی، زمینه های بروز اختلاف و ناهنجاری های فراوان اجتماعی و خانوادگی را فراهم می آورد.

کشیدن سیگار، علاوه بر آن که زشتی و قبح استعمال دیگر مواد مخدر را در جامعه ندارد، خیلی راحت در دسترس جوانان قرار می گیرد و به همین دلیل، آنها به آسانی به مصرف سیگار روی می آورند.

پاسخ به حس کنجکاوی، احتیاج به لذت و تفریح، نیاز به معاشرت و دوستی، همانند سازی با دوستان سیگاری، تسکین اعصاب و رفع خستگی، احساس حقارت، کمبود عزّت نفس، جلب توجه و جبران شکست ها و ناکامی ها از عواملی به شمار می روند که سبب می شود شخصیت های آسیب پذیر، زودتر و راحت تر به دخانیات گرایش پیدا کنند.

تحقیقات و یافته های جدید علمی هر روز آثار ناگوارتری از استفاده دخانیات را آشکار می سازد که در این میان کودکان، مهم ترین قربانیان بی گناه این دود مسموم محسوب می شوند. برپایه اعلام کارشناسان بهداشت عمومی وجود بیش از 4000 مواد شیمیایی در دود تنباکو ثابت شده است که از این تعداد 250 ماده، زیان آور هستند و بیش از 50 ماده دیگر موجب ابتلا به سرطان می شوند.

فراگیری و توسعه ی روز افزون استفاده از مواد دخانی، مشکلی جهانی است و به ویژه در کشورهای کم درآمد، زیان های جسمی و روحی بسیاری را برای افراد جامعه به همراه دارد. بیماری ها، مرگ و میر زودرس و زیان های اقتصادی، کمترین پیامدهای مصرف این مواد خطرناک به شمار می رود و پیش بینی می شود در 30 سال آینده دخانیات، بیشترین عامل مرگ و میر و کاهش طول عمر باشد.

استفاده از سیگار، عامل اصلی بیماری های قلبی و عروقی محسوب می شود و احتمال حملات قلبی را تا 2 برابر افزایش می دهد. همچنین 30 درصد کل مرگ ناشی از سرطان، در اثر سیگار پدید می آید. محیط دهان، نخستین ناحیه از بدن به شمار می رود که در تماس مستقیم با دود و حرارت ناشی از دخانیات است و می تواند دستخوش تغییرات زیادی شود. مهم ترین قسمت در این ناحیه مخاط دهان، زبان، لب و در مراحل شدیدتر، غدد بزاقی و استخوان فک است که فرد را دچار سرطان می کند. سیگار، موجب چروک شدن پوست، پیری زودرس و نیز کاهش جریان خون در مویرگ های پوست می شود و مصرف سیگار در دوران حاملگی، سلامت مادر و کودک را تهدید می کند.

تحقیقات و یافته های جدید علمی هر روز آثار ناگوارتری از استفاده دخانیات را آشکار می سازد که در این میان
کودکان، مهم ترین قربانیان بی گناه این دود مسموم محسوب می شوند. برپایه اعلام کارشناسان بهداشت عمومی
وجود بیش از 4000 مواد شیمیایی در دود تنباکو ثابت شده است که از این تعداد 250 ماده، زیان آور هستند و
بیش از 50 ماده دیگر موجب ابتلا به سرطان می شوند

سازمان جهانی بهداشت (WHO) و دیگر سازمان های متولی در امر سلامت و بهداشت، هر سال سی و یکم می برابر با دهم خرداد را به عنوان روز جهانی بدون دخانیات گرامی می دارند و این گونه با یادآوری زیان های ناشی از استعمال دخانیات، سیاست های موثر در کاهش استفاده از این ماده مرگبار را در اختیار کشورهای مختلف جهان قرار دهند.

شعار روز جهانی بدون دخانیات در سال 2015 میلادی «زندگی بدون دخانیات، حقی برای همه» در نظر گرفته شده است تا همگان با محترم شمردن حق زندگی برای همه و بخصوص کودکان، آنها را از داشتن زندگی سالم و شاداب محروم نکنند و با آلوده ساختن محیط اطراف و الگوسازی اشتباه برای آینده سازان جامعه، آنان را در دام اعتیاد به دخانیات دچار نسازند.

**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی بدون دخانیات، با «شبنم اسلام پناه» پزشک و مشاور تلفنی پیشگیری و کنترل دخانیات به گفت و گو پرداخته است.

شبنم اسلام پناه آمار افراد سیگاری را شفاف دانست، اما در مورد آمار افرادی که قلیان می کشند، گفت: آمار دقیقی در دسترس نیست. در کل جمعیت ایران افراد گرفتار در دام سیگار 12 درصد است و درباره ی تجربه ی مصرف قلیان 43 درصد در دختران و 64 درصد از پسران، یکبار از قلیان استفاده کرده اند. 23 درصد مردان در کل کشور سیگاری هستند و در مورد خانم ها این رقم سه درصد است. استفاده از قلیان در میان زنان 2.3 درصد و این آمار را در میان مردان 4.7 درصد ارزیابی کرده اند.

وی با اشاره به این که متاسفانه در سال های گذشته سن شروع و تجربه ی مصرف قلیان پایین آمده است، اظهار داشت: سن شروع و تجربه ی قلیان خیلی پایین تر و حتی به دوره ی دانش آموزی رسیده و در مورد سیگار 18 تا 24 سالگی، زمان شروع مصرف بیان می شود، از سال های گذشته تاکنون مصرف قلیان در خانم ها در حال افزایش است.

شبنم اسلام پناه با اشاره به این که برای تَرک سیگار روش های متفاوتی وجود دارد، گفت: تَرک دخانیات با استفاده از راه هایی چون رفتار، روان درمانی و کاربرد دارو امکان پذیر است و همچنین ترکیب این روش ها، نتیجه بهتری را برای بهبود بیماران به همراه دارد. بطور معمول از میان گرفتاران در دام دخانیات 60 تا 70 درصد تمایل به تَرک دارند، اما تنها 40 درصد از آنها موفق می شوند.

مشاور پیشگیری و کنترل دخانیات با بیان این نکته که مرکزهای درمانی تَرک سیگار، با استفاده از تجربه و کادر تخصصی می تواند افراد مبتلا به استعمال دخانیات را در کنار نهادن این عادت ناپسند یاری رساند یادآور شد: کسانی که خودشان به تنهایی اقدام به تَرک می کنند، تنها سه تا چهار درصد می توانند، در مدت یکسال پاک بمانند اما در مورد افرادی که به مرکزهای تَرک سیگار مراجعه می کنند، این آمار به80 تا 90 درصد می رسد که 30 تا 40 درصد آنها تا یک سال، اقدام به مصرف سیگار نمی کنند.

وی در ادامه بیان کرد: در این درمانگاه ها از ترکیب روش های مختلف شناخت و دارو درمانی برای بهبود بیماران استفاده می شود. حتی سازمان بهداشت جهانی هم بر این امر تاکید دارد که تنها شناخت درمانی و یا تنها دارو درمانی نمی تواند نتیجه ی مطلوب و دلخواه را برای درمان افراد مبتلا به سیگار داشته باشد و بنابراین ترکیب شناخت درمانی و دارو درمانی می تواند بسیار موفقیت آمیز باشد. در شناخت درمانی، روانشناس سعی می کند تا عادت های بیمار را در کشیدن سیگار، تغییر دهد. همچنین در کنار آن پزشک با توجه به شرایطی که بیمار دارد، داروی مناسب را برای درمان بهتر تجویز می کند.

شبنم اسلام پناه راه های جلوگیری از افتادن جوانان در دام اعتیاد به دخانیات را این گونه عنوان کرد: با آموزش و آگاهی بخشیدن به افراد جامعه و بخصوص جوانان تا میزان بسیاری می توان از آلوده شدن آنها در گرداب مواد افیونی پیشگیری کرد و این که افراد مخاطره ها و عاقبت ابتلا به دخانیات را بدانند و ناخواسته به طرف استفاده از سیگار و قلیان نروند، خیلی مهم است و همچنین «نه گفتن» را به فرزندانمان بیاموزیم که بتوانند نه بگویند و در برابر تعارف دوستان، مقاومت کنند که نخستین مصرف باعث می شود که چه بسا فرد برای همیشه به آن عادت کند. ایجاد و بسترسازی برای انجام تفریحات سالم، از دیگر راه های پیشگیری از گرایش به دخانیات است که آموزش و پرورش، خانواده ها و ارگان ها مربوط می بایست که اقدام های لازم را در این زمینه و جهت تخلیه انرژی جوانان و نوجوانان فراهم سازند.

او استفاده سیگار و قلیان را به وسیله ی افرادی که در جامعه به عنوان الگوی جوانان مطرح هستند، موجب گرایش جوانان به دخانیات دانست و افزود: یک هنرپیشه، ورزشکار، معلم و یک دوست موفق که بسیاری از افراد از رفتار او به عنوان الگو بهره می برند، اگر قلیان بکشند و سیگار مصرف کنند، کودک و جوان به عنوان الگو به آنها نگاه و از آنان تقلید می کنند. پس فرهیختگان، معلمان و هنرپیشگان باید از مصرف دخانیات در برابر دید همگان پرهیز کنند.

شبنم اسلام پناه در پایان سخنانش استفاده از دخانیات را سبب تحمیل هزینه ی مادی بالا بر خانواده، عنوان کرد و بیان داشت: انواع سرطان های مری، نای، لب، زبان، نازایی، برونشیت مزمن و بیماری های تنفسی؛ گوشه ی کوچکی از مشکلاتی هستند که مصرف سیگار برای انسان ایجاد می کند، افراد مبتلا به دخانیات، هزینه های سلامتی بسیاری را بر خود و جامعه تحمیل می کنند.

از: مهسا شریفی/ایرنا