درمان اعتیاد به روش نوروفیدبک
اميدي تازه در درمان معتادان به الکل و شيشه در كشور
روشهای مختلفی برای ترک اعتیاد ارائه شدهاند و یکی از روشهای نوین و موثر در این زمینه، نوروفیدبک است. این روش بهویژه در درمان اعتیاد به الکل و شیشه با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مثبتی داشته است.
نوروفیدبک چیست و چگونه عمل میکند؟
نوروفیدبک یا نوروتراپی روشی غیرتهاجمی است که از الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای ثبت و نمایش فعالیتهای مغزی استفاده میکند. در این روش، سنسورهایی به سر فرد متصل شده و فعالیت امواج مغزی را به رایانه منتقل میکنند. این دادهها در قالب بازخورد لحظهای، مانند بازی یا فیلم، به مغز نمایش داده میشود. مغز با مشاهده این بازخوردها از عملکرد خود آگاه شده و تلاش میکند تا امواج را در سطح مطلوب تنظیم کند. با تمرین و تکرار، مغز یاد میگیرد که این تنظیمات را بهطور خودکار و بدون نیاز به دستگاه انجام دهد.
یکی از دلایل مؤثر بودن نوروفیدبک در درمان اعتیاد، استفاده از نوروپلاستیسیتی است. در اعتیاد فعال، مسیرهای عصبیای شکل میگیرند که رفتارهای مصرف را تقویت میکنند. با نوروفیدبک، مغز میآموزد که این مسیرهای ناسالم را تضعیف کرده و مسیرهای سالمتری جایگزین آنها کند. این فرآیند باعث کاهش وسوسه و بهبود عملکرد مغزی میشود و در درازمدت احتمال لغزش و بازگشت به مصرف را کاهش میدهد.
نوروفیدبک و درمان اعتیاد به شیشه
با توجه به عوامل مغزی و روانی موثر در اعتیاد به مواد محرک مانند شیشه، ستاد مبارزه با مواد مخدر با همکاری دانشگاه تهران طرح موفقی را برای درمان ۱۰۰ نفر از معتادان به شیشه با استفاده از نوروفیدبک اجرا کرده است.
دکتر رضا رستمی – متخصص اعصاب و روان و مجری طرح – در این باره گفت: «اعتیاد نوعی بیماری است که در حوزه اعصاب و روان قرار میگیرد و با تأثیرگذاری بر مغز باعث تغییر در رفتار و عملکرد فرد میشود. بنابراین، اگر اعتیاد بیماری ناشی از اختلال عملکرد مغز است که کارایی آن را مختل میکند، باید به دنبال درمانهایی باشیم که عملکردهای مغز را به حالت طبیعی بازگرداند.»
دکتر رستمی در ادامه خاطر نشان کرد: بنابراين درماني در اعتيادهايي مانند شيشه موفقيت آميز است كه بتواند بحث صدمه به مغز را بيشتر مد نظر قرار دهد. پژوهشها نشان داده كه اگر چنانچه در موادي مانند ترياك با دارو موفق عمل ميشود، در هروئين، كراك، شيشه و آمفتامين كمترين فايده را از دارو ميبريم و بيشترين فايده را با كارهايي ميبريم كه بتوانيم مغز را توانبخشي و ترميم كنيم.
بر اساس یافتههای این تحقیق، درمان با نوروفیدبک در مقایسه با سایر روشهای موجود ترک اعتیاد، نتایج بهتری به همراه داشته است. این روش علاوه بر کاهش وسوسه و ولع مصرف، احتمال عود و بازگشت به مصرف را در درازمدت کاهش میدهد.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
از کجا بفهمیم فردی تریاک میکشد؟
مزایای روش نوروفیدبک در درمان اعتیاد
یکی از مشکلات اصلی روشهای سنتی ترک اعتیاد، عدم تمایل بیمار به ادامه درمان به دلیل عوارض جانبی بود. اما در روش نوروفیدبک، که بر اساس بازخورد مغزی و پاداش عمل میکند، این مشکل کاهش مییابد. در این روش، مغز به دریافت پاداش تمایل پیدا میکند و فرد را به ادامه جلسات درمان ترغیب میکند.
نوروفیدبک همچنین سیستم عصبی را متعادل کرده و علاوه بر کاهش علائم اعتیاد، به بهبود عملکرد کلی سیستم عصبی کمک میکند. با ایجاد تعادل در سیستم عصبی، فعالیتهای ارادی و غیرارادی مانند تنفس، خواب، فشار خون، و ریتم قلب نیز هماهنگتر میشوند. این روش همچنین به تنظیم سیستم غدد درونریز کمک کرده و موجب تعادل در وضعیت عاطفی و روانی فرد میشود. در نتیجه، بیماران اغلب تنظیم بهتر خواب، فشار خون و ضربان قلب را تجربه میکنند و از نظر روحی نیز در وضعیت پایدارتری قرار میگیرند.
نتیجهگیری
نوروفیدبک نوعی تمرین برای مغز است که عملکرد مختلشده سیستم عصبی را بازسازی و تقویت میکند. در این روش، مغز بهطور خودکار مسیرهای عصبی آسیبدیده یا مسدود شده را احیا میکند. به همین دلیل، نوروفیدبک به عنوان یک روش طبیعی و غیرتهاجمی در درمان اعتیاد شناخته میشود.
این روش بر پایهی اصل عصبشناختی شکل گرفته است که تحریک نواحی مختلشده مغز میتواند به آغاز عملکرد بهنجار آن کمک کند.
برای اثربخشی بیشتر، ترکیب نوروفیدبک با رواندرمانی و شرکت در جلسات معتادان گمنام توصیه میشود.
تحریریه مجله اعتیاد
references
Neurofeedback in the treatment of addictive disorders
EG Peniston, PJ Kulkosky – … to quantitative EEG and neurofeedback, 1999 – Elsevier
Neurofeedback: a comprehensive review
H Marzbani, HR Marateb… – Basic and clinical …, 2016 – ncbi.nlm.nih.gov