تاثیر شرم و خجالت در افسردگی و اعتیاد
افسردگی خطر اعتیاد به الکل و مواد مخدر را افزایش می‌دهد
شرم مانند احساس گناه و خجالت برآمده از قضاوت منفی است که ما در مورد خودمان و در مواقعی انجام می‌دهیم که معتقد هستیم نتوانسته‌ایم مطابق معیارها و استانداردهای خود یا دیگران کاری را انجام بدهیم و به‌نوعی خود را شکست‌خورده می‌بینیم.
شرم احساس دردناکی است که با مشکلات روانی از جمله اضطراب، افسردگی ، وسواس، اختلالات شخصیتی و عزت نفس پایین ارتباط دارد؛ یک تجربه هیجانی است که با کناره‌گیری، در ارتباط است. شرم در روابط اجتماعی شکل می‌گیرد و این هیجان می‌تواند تحت تأثیر افراد مهم زندگی فرد مانند والدین شکل گیرد. ریشه‌های شرم در دوران کودکی آغاز میشود.
دلیل اعتیاد تعداد زیادی از نوجوانانی که به مواد مخدر رو آورده‌اند، فرار از مشکلات افسردگی است. ممکن است نوجوانان هنگامی که احساس غم یا افسردگی می‌کنند، مواد مخدر یا مشروبات الکلی را به عنوان راهی برای فراموش کردن مشکلاتشان انتخاب کنند. در صورتی که علائم افسردگی را در فرزندتان مشاهده می‌کنید، جای سرپوش گذاشتن روی مشکل، سعی کنید او را راضی کنید به یک مشاور مراجعه کند.
یکی از مهم‌ترین ریشه‌های بیماری افسردگی، ترس‌های ما هستند. ترس ریشه بسیاری از حالات منفی روانی و ذهنی و بیماری‌های ما است. ترس در واقع دلیل مساله‌ای دیگر به نام «خجالت» یا «شرم» است که یکی دیگر از ریشه‌های بیماری افسردگی است. «خجالت» حالتی ذهنی-روانی است که در آن فرد به هر دلیلی دست به پنهان‌کاری می‌زند. پنهان‌کاری یکی از دلایل و همچنین نشانه‌های اختلال‌ها و مشکلات روانی، ذهنی و جسمی است. ما به اندازه رازهایمان بیمار هستیم. هرچه پنهان‌کاری ما بیشتر باشد، خجالت، ترس و اضطراب در ما نیز بیشتر است. خجالت ما را وادار به تظاهر به آنچه که نیستیم می‌کند.
مطالعات نشان می‌دهند که ترس از شکست، با شرم در ارتباط است. برنه براون می‌گوید: “شرم احساس یا تجربه‌ای به شدت دردناک است که در طی آن ما به سبب نقصی که در وجودمان احساس می‌کنیم، خود را لایق عشق و دوست داشتن نمی‌دانیم.” رفتارهایی مانند در خود فرورفتن، انزوا، وسواس در غذا خوردن، نارضایتی از بدن و… عملکردهایی هستند که فرد در هنگام شرمندگی و خجالت در پیش می‌گیرد.
شرم در مقابل گناه
برای روشن شدن موضوع مهم است که تفاوت بین شرم و گناه را بهتر درک کنیم. شرم یک حس کلی است که من دچار مشکلی هستم ولی احساس گناه این است که من کاری اشتباه انجام داده‌ام. به عبارت دیگر شرم احساس می‌کند “من آدم بدی هستم” در حالی که احساس گناه مربوط است به دانستن اینکه “من کار بدی انجام داده‌ام”.
گناه ممکن است عواقب مثبتی داشته باشد تا حدی که باعث شود ما فکر کنیم که چگونه اقدامات ما به دیگران آسیب رسانده است. ما امیدواریم که سعی کنیم آسیب‌هایی که به وجود آورد‌ه‌ایم را جبران کنیم، خواه عذرخواهی باشد و یا عملی که باعث کاهش مشکلاتی شود که در قبال آن مسئول هستیم.
خجالت مسیری بین افسردگی و اعتیاد
شرم و خجالت‌زدگی احساسات بسیار قدرتمندی هستند و می‌توانند شما را از انجام هرگونه اشتباهاتی بترسانند. این احساسات به تدریج منجر به پنهان‌کاری و کمال‌گرایی می‌شوند. شرمندگی باعث میشود تا شما اضطراب بسیاری را تجربه کنید؛ خیلی اوقات افراد مبتلا به این احساس می‌گوید تمایل دارند تا محو شوند. این احساس نامطلوب درد فراوانی را به وجود آورده و باعث میشود تا عزت نفس وبه دنبال آن اعتماد به نفس صدمه‌ی جبران ناپذیری ببیند.
بر اساس نتایج تحقیقات جدید، احساس خجالت مسیری بین افسردگی و اعتیاد در بین جوانان است. به گزارش سایکولوژی نیوز، محققان برای درک بهتر بین ارتباط افسردگی، خجالت و اعتیاد تحقیق خود را با ۲۱۰ دانشجوی کالج انجام دادند.
محقق این تحقیق «النا بیلویسیوس» از دانشگاه مانیتوبا کانادا اظهار کرد: یکی از سنین حساس در انسان سن نوجوانی است که با تغییر در خلق و خوی و اختلالات آن همراه است و یکی از دوران خطرناک در گرایش به مواد مخدر محسوب میشود.
پژوهشگران به دلیل همزمانی وقوع موارد ذکر شده، نقش خجالت را در اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانی مورد بررسی قرار دادند. البته در تحقیقات پیشین ارتباط بین خجالت، افسردگی و اعتیاد به مواد مخدر مشخص شده بود و در این تحقیق «خجالت» به عنوان عامل بالقوه در مسیر اعتیاد بررسی شد.
به عبارت دیگر افراد با نشانه‌های بیشتر افسردگی، بیشتر احساس خجالت داشته و با مشکلات عنوان شده در بالا بیشتر درگیر می‌شوند.
این مورد برای پیشگیری از اعتیاد بسیار مهم است و با درک بهتر این مشکل قادر به پیشگیری و یا حتی درمان خواهیم بود.
چگونه بر احساس شرم غلبه کنیم؟
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد احساس شرم بیشتر از احساس گناه با سو مصرف مواد مخدر و الکل مرتبط است. این یافته‌های علمی نشان می‌دهد در فرآیند ترک و درمان اعتیاد باید بین احساس شرم و احساس گناه تمایز گذاشت.
راندا دیرینگ Rhonda Dearing از موسسه تحقیقات اعتیاد در دانشگاه بافلو نیویورک می‌گوید: “در ترک اعتیاد، کاهش موفقیت آمیز احساس شرم در افراد احتمالاً منجر به نتایج درمانی بهتری خواهد شد.”
خجالت ما را وادار به تظاهر به آنچه که نیستیم می‌کند. ترس از حرف مردم، الگوی تنبیه، و الگوی دوست داشتن‌های شرطی از دوران کودکی در خانواده، فرد را خجالتی بار می‌آورد. همه ما درصدی از خجالت را درون خود داریم و استثنا نیستیم، تنها تفاوت در میزان شدت و ضعف آن است. ممکن است برخی بگویند که «من خجالتی نیستم.» اما زمانی که با رازها و نقاب‌های خود روبه‌رو شوند متوجه خواهند شد که تا چه اندازه خجالت درون خود دارند.
پژوهشگر دانشگاه مانیتوبای کانادا می‌گوید: در این تحقیق نیز مانند دیگر تحقیقات مشابه نمی‌توان افسردگی بیشتر و یا احساس خجالت را به طور قطعی علت مستقیم رفتارهای اعتیادآور عنوان کرد. نتایج این تحقیق در نشریه Addictive Behaviors منتشر شده است.
روش‌های مختلفی برای رهایی از شرم و اعتیاد وجود دارد ولی نکته مهم یافتن راه حل مناسب برای مشکل شما است. در برنامه‌های دوازده قدمی مانند ای‌ای و ان‌ای، از طریق گروه درمانی و کار کردن قدم‌ها، معتادان می‌توانند بهبودی پیدا کنند و روش این انجمن‌ها برای بسیاری از مردم جهان موفقیت آمیز بوده است. با این حال ، این تنها راه حل برای رسیدگی به مشکل اعتیاد نیست.
آنچه را که شما نمی‌توانید کنترل کنید، رها کنید. تنها شخصی که واقعاً کنترل او به عهده شما است، خودتان هستید. موارد بسیاری در دنیا وجود دارد که خارج از کنترل شما هستند و نمی‌توانید آن‌ها را تغییر دهید؛ گذشته زندگی شما نیز قابل تغییر نیست. نگه داشتن خاطرات دوران مصرف مواد مخدر، شرم از اعتیاد، گناه آسیب رساندن به افراد دیگر و …به بهبودی کمک نمی‌کند، بلکه فقط کارها را به عقب می‌اندازد. رها کردن گذشته شما، گامی بزرگ در جهت رهایی از اعتیاد است.
خودت را ببخش! یادگیری بخشش خود یک روند طولانی است. توجه به کارهایی که در گذشته انجام داده‌اید برای شما سازنده و مفید نیست. گذشته شما مهم نیست ، مهم انتخاب‌هایی است که امروز انجام می‌دهید.
برای غلبه بر احساس شرم باید اول از همه شرم را بپذیریم. سپس می توان با در میان گذاشتن احساسات خود با دوستان و نزدیکان یا متخصص روانشناسی، شرمساری را از حالت پنهان خارج کرد. با صحبت کردن درباره احساس بدی که هنگام پذیرفته نشدن به آن دچار می شویم احساس رهایی خواهیم کرد.
باید قبول کنیم پذیرفته نشدن بخشی از زندگی است و نباید از این بابت احساس گناه داشته باشیم.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید: