انجمن معتادان گمنام ایران

انجمن معتادان گمنام ایران در سال ۱۳۶۹ فعالیت خود را با چند عضو در حال بهبودی در مرکز بازپروری قرچک ورامین آغاز کرد و پس از وقفه‌ای طولانی در مرداد ۱۳۷۳ با تشکیل گروهی توانست محلی برای برگزاری جلسات خارج از مرکز بازپروری اجاره و کار خود را به طور رسمی شروع کند. تمرکز بهبودی در NA روی مشکل اعتیاد است نه یک نوع ماده خاص بنابراین هرکس که بخواهد مصرف مواد مخدر را قطع کند می‌تواند عضوی از انجمن معتادان گمنام باشد.

«جیمی كینون» در اواخر دهه ۴۰ میلادی انجمن معتادان گمنام یا Narcotics Anonymous  را كه برداشتی از اصول و مرام AA بود پایه گذاری كرد. برنامه NA به طور رسمی در سال ۱۹۵۳ میلادی در لس آنجلس پایه گذاری شد كه ابتدا به صورت یك حركت كوچك به كار خود ادامه می‌داد در حالی كه امروز به عنوان یكی از بزرگترین و قدیمی ترین سازمان‌های ترك اعتیاد در دنیا شناخته می‌شود. در ۱۴ سپتامبر ۱۹۵۳ آنها نامه‌ای از بیل ویلسون بنیانگذار AA دریافت كردند كه می‌توانند از اصول و سنت های «الكلی‌های گمنام» استفاده كنند ولی نه به اسم AA. بعد از آن سازمان رسما نامش را به Narcotics Anonymous یا معتادان گمنام تغییر داد. انجمن NA در اوایل تاسیس به شدت تحت فشار بود. قانونی در آمریكا، هرگونه نشست و برگزاری میتینگ به وسیله معتادان را جرم تلقی می‌كرد. بنابراین انجمن معتادان گمنام كه براساس گردهمایی معتادان شكل گرفته بود عملا غیرقانونی بود. در اوایل تشكیل این گروه بسیاری از معتادان در اطراف محل برگزاری نشست ها نگهبانی می‌دادند تا به وسیله پلیس دستگیر نشوند در حالی كه امروز بیش از ۲۱۵۰۰ گروه ثبت شده NA با بیش از ۳۳۵۰۰ نشست هفتگی در ۱۱۶ كشور دنیا وجود دارد.

اعتیاد یک نوع بیماری است

گروه‌های NA اعتیاد را به عنوان یك بیماری پیشرفته كه اثرات آن بر روی تمام زندگی معتاد از نظر جسمی، ذهنی، احساسی و روحی مشاهده می‌شود تعریف می‌كنند. از نظر این انجمن، معتاد كسی است كه زندگی می‌كند برای مصرف مواد مخدر و مصرف می‌كند برای زندگی. به زبان خیلی ساده یك معتاد كسی است كه زندگی‌اش تحت اختیار مواد مخدر است. یك معتاد از یك بیماری سه بعدی جسم، روح و روان در عذاب است. با این حال NA هیچ راهكاری برای ترك فیزیكی ندارد.

هر معتادی می تواند به وسیله یكی از روش‌های شناخته شده یا با معرفی آنها به یكی از كمپ‌های ترك اعتیاد به ترك فیزیكی بپردازد. هدف اصلی NA ایجاد تغییرهای رفتاری و كار كردن روی باورهای شخص معتاد برای در ترك نگه داشتن اوست. اصلی ترین مشكل معتادان بعد از ترك فیزیكی احساس ناامنی، پوچی و خلاء ناشی از ترك مواد مخدر است. NA به وسیله كمك درمانی یك معتاد به معتاد دیگر و در اختیار گذاشتن تجربه‌ها سعی در پر كردن این خلٲها دارد. نشست‌های منظم كه به وسیله گروه های NA تدارك دیده می‌شود پایه اصلی عضویت در NA است. در این نشست‌ها سعی و كوشش در انتقال تجربیات و ایجاد ارتباط نزدیك با معتادان است.

دوازده قدم به سوی بهبودی

تفاوت این گروه با گروه‌های دیگر در كوشش ویژه آن در برقراری یك شبكه دوستی از گروه‌هایی است كه همدیگر را دوطرفه حمایت می‌كنند. در دوازده قدم بهبودی هیچ اشاره‌ای به استفاده از دارو نمی‌شود. این قدم‌ها با انتقال تجربیات روحانی و ارتباط برقرار كردن با «نیروی برتر» و تحت تاثیر قرار دادن عقده‌های روحی و روانی به بهبودی معتاد كمك می‌كنند. علائم بیماری اعتیاد شامل عقده‌های روحی، اضطراب و ترس‌های درونی است. معتادان اغلب برای اولین بار زمانی وارد برنامه اِن اِی می‌شوند كه به انتهای «امید زندگی» خود رسیده‌اند. وقتی كه كاملا احساس بی برنامگی، پوچی، سستی و تخریب شدگی می‌كنند. احساسی كه تلخ تر از زندگی در زندان و حتی مرگ است. استفاده از مواد مخدر و وابستگی افراطی به آن بسیاری از معتادان را به قهقرا و آرزوی «لحظه‌ای پاكی» می‌رساند، چیزی كه می‌تواند آنها را به زندگی جدیدی راهنمایی كند. مهمترین عامل در پیوستن به برنامه بهبودی NA احساس ضعف و ناتوانی شخص در برابر مواد مخدر است به همین علت به شدت توصیه می‌شود تا زمانی كه شخص معتاد خود به این باور نرسیده از اجبار وی در پیوستن به این گروه اجتناب شود.

خدمت در انجمن معتادان گمنام ایران

نشست‌های این گروه به دو نوع باز و بسته تقسیم می‌شود. هر كسی می‌تواند در نشست‌های باز شركت كند ولی نشست‌های بسته محدود به كسانی است كه اعتیاد دارند. نشست‌ها در محل‌های گوناگونی شكل می‌گیرند مانند پارك‌ها، سرای محله شهرداری‌ها، مراكز گروهی و خلاصه هر جایی كه بتوان در آن نشستی برگزار كرد. جلسات اغلب به صورت به اشتراك گذاشتن عقاید و انتقال تجربیات برگزار می‌شود. جایی كه هر كسی می‌تواند عقاید شخصی خود را به عنوان یك معتاد با بقیه در میان بگذارد. در بسیاری از جلسات نیز وقت خاصی به برگزاری سالگرد تولد روز پاك بودن یكی از اعضا اختصاص می‌یابد. شخصی كه به مدت زمان معینی پاك بوده است به وسیله اعلام این موضوع به گروه تشویق می‌شود.

در برخی نشست‌ها برای سالگرد پاك بودن مدالیون یا تراشه‌های كوچكی كه مدت زمان پاك بودن آنها بر روی آن درج شده است به اشخاص هدیه می‌شود.«ما اینجا جمع شدیم تا شاخ غول اعتیاد را بشكنیم.» افشین كه دیگر هیچ نشانی از یك معتاد ندارد هنوز هم در معرفی خود می‌گوید: « افشین هستم، یك معتاد.» و در توجیه این موضوع این را یك یادآوری می‌داند كه هرگز فراموش نكنند با قطع ارتباط با گروه و در تنهایی باز هم به ورطه اعتیاد خواهند افتاد.

خدمت کردن یكی از اصلی ترین قسمت‌های پروسه بهبود در NA است. خدمت «كار درست كردن برای دلیل درست» است و بهترین مثال برای نشان دادن حسن نیت، چیزی كه پایه اساسی رهایی در برنامه NA است.خدمت كردن می‌تواند به سادگی حضور در یك نشست یا جواب دادن به یك تلفن باشد. برای حفظ آنچه داری باید آن را به دیگران ببخشی. این شعاری است كه پایه و اساس خدمت كردن را توجیه می‌كند. هر كسی با در اختیار گذاشتن تجربیات و توانایی های خود به دیگران در واقع خود را در فرآیند بهبودی به مراتب بالاتر و سطح ایمن تری می‌رساند. «مهم نیست كه چه اندازه خوار و ذلیل بوده‌ایم، ولی ناظر فایده تجربیات خود برای دیگران خواهیم بود.» در این فرآیند «احساس بیهودگی و افسوس برای خود» از بین خواهد رفت.

در این جمعی كه از دور و از پشت عینك های سیاه و سفید شاید نامتعارف و بسیار عجیب و غریب به نظر برسد متعارف ترین و زیباترین روابط در جریان است. هر كسی دوست دیگری است و بی هیچ چشمداشت و با تمام وجود انرژی و وقت خود را صرف دیگران می‌كند. افشین زندگی پرفراز و نشیبی داشته است ولی خودش می‌گوید: «هیچ تحولی در من به اندازه تحول روحانی كه با اصول NA صورت گرفت قابل توجه نیست.»

«اِن اِی» یک برنامه روحانی است

آدم پرخاشگر، عصبی و بی قیدی كه هیچ اعتقاد معنوی نداشت امروز بدون ارتباط با «نیروی برتر» و بدون مهربانی نمی‌تواند زندگی كند و همه اینها را مدیون دوازده قدم NA می‌داند. قدم‌هایی كه با تحت تاثیر قرار دادن وجدان انسان سعی در یك بیداری روحانی دارند. آدم‌هایی كه اینجا جمع شده‌اند نه به گذشته تاسف می‌خورند و نه می‌خواهند آن را فراموش كنند. بلكه با تكیه به نیروی درونی خود كه هیچ گاه آن را نشناخته بودند به دنبال یافتن راه جدیدی برای زندگی هستند.

گروه معتادان گمنام هیچ فرقه و مسلك مذهبی نیست. این شیوه تنها یك برنامه روحانی برای بهبود بیماری اعتیاد است. در برنامه NA توسعه دادن یك ارتباط نزدیك با «قدرت برتر» بسیار مهم است. این شیوه توصیه می كند كه اعضا درك خود را از «نیروی برتر» ملاك عمل قرار دهند. تنها راهبرد پیشنهادی گروه این است كه این قدرت «محبوب» نگهدارنده و بزرگ‌تر از قدرت شخصی آدم‌ها است. اعضا كاملا آزادند تا فهم و تصور خود را از «نیروی برتر» كه برای آنها كارایی دارد در نظر بگیرند. اساس كار روحانی NA بر كار كردن دوازده قدم است كه معمولا به كمك یك راهنما كه قبلا این قدم‌ها را كار كرده است انجام می‌گیرد.

هدف NA رساندن پیام به معتادانی است كه هنوز رنج می‌برند

قدم‌ها به معتادان برای دست یافتن به یك هوشیاری روحانی، احساسی و فكری كمك میكند. قدم‌های ابتدایی كه به قدم‌های روحانی مشهورند بسیار مهم‌اند و در بالا بردن توانایی‌های شخص در مهار اعتیاد بسیار موثرند. در سه قدم ابتدایی آمده است: «۱ ما پذیرفتیم كه در مقابل مواد مخدر عاجزیم و زندگی مان غیرقابل كنترل شده است. ۲ به این باور رسیده ایم كه نیروی برتر از ما می‌تواند سلامت عقل را به ما بازگرداند. ۳ تصمیم گرفته‌ایم كه اراده و زندگی مان را به مراقبت خداوند به آن گونه كه او را درك می كنیم بسپاریم.» این عبارات تنها سرفصل‌های قدم‌ها هستند و هر كدام از این قدم‌ها توضیحات بسیار كاربردی و عملی دارد كه با قرار گرفتن در فرآیند بهبودی و عمل به آنها شخص معتاد از مواهب آن بهره‌مند می شود. در این میان كمك رهجویان به همدیگر از اساسی ترین قسمت‌های پیشرفت در به كارگیری دوازده قدم است.

راهنما و رهجو

به همین سبب توصیه شده كه اعضای «معتادان گمنام» یك راهنما برای خود پیدا كنند. یك راهنما عضوی از NA است كه به دیگر اعضا به وسیله درمیان گذاشتن تجربه‌ها و توانایی‌ها، امیدها و انتظاراتی كه در راه بهبودی باید از خود داشت و ارائه راهنمایی‌هایی در راستای دوازده قدم كمك می‌كند. در قدم چهارم و قدم پنجم شخص ترازنامه اخلاقی، جست وجوگرانه و بی‌باكانه از خود تهیه می‌كند و چگونگی دقیق خطاهایش را در مقابل خداوند خود و یك انسان دیگر كه اغلب راهنمای خود است اقرار می‌كند. این تسلیم و پذیرش باعث نوعی تصفیه روانی می‌شود. رهجو در این حالت با در میان گذاشتن خطاهایش نوعی سبكی روحی و روانی را تجربه می‌كند و در واقع پالایش روحی می‌شود و برای مراحل بعدی طی طریق روحانی خویش آماده می‌شود. در قدم‌های ششم و هفتم شخص با آمادگی كاملی كه از طی مراحل قبل به دست آورده از خداوند درخواست می‌كند تا كلیه نقایص و كمبودهای او را مرتفع سازد.

در قدم های هشتم و نهم رهجو فهرستی از نام كسانی را كه به آنها صدمه رسانده است تهیه كرده و سعی می‌كند در هر كجا كه امكان دارد از آنها جبران خسارت نماید. در قدم دهم رهجو به تهیه ترازنامه شخصی خود ادامه می‌دهد و هرگاه در اشتباه باشد سریعا آن را می‌پذیرد. اما شخص معتاد كه اینك به توانایی‌های بالقوه خود پی برده و مراحل بسیار سختی را از نظر روانی طی كرده است قدم های یازدهم و دوازدهم را بر می‌دارد تا به آزادی اندیشه و رستگاری روح برسد. در این قدم‌ها رهجو كوششی را برای تعمق هرچه هشیارانه‌تر و ارتباط نزدیك‌تر با پروردگار انجام می‌دهد و تلاش می‌كند تا آنچه را خداوند می‌خواهد دریابد و به انجام برساند و در نهایت به یك بیداری روحانی كه در اثر این قدم‌ها به آن دست یافته برسد و پیام NA را به معتادان دیگر برساند.

فقط برای امروز

طی تمامی این مراحل شخص رهجو باید از نظر مصرف مواد مخدر «پاك» باشد.در نگاه افشین آرامش خاصی موج می‌زند. لبخند می‌زند و می‌گوید: «ما یاد گرفته‌ایم كه فقط برای امروز زندگی كنیم و مشكلات همه عمر را به یك باره بر دوش نكشیم.» یكی از دلایل گرایش به اعتیاد احساس ناامنی، نارضایتی و زودرنجی است. افشین با اشاره به آدم‌های رنجدیده و مایوسی كه وارد NA می‌شوند، می‌گوید: «ما سعی می‌كنیم كه دیگر از مردم و ناامنی اقتصادی وحشتی نداشته باشیم. ما از خدا می‌خواهیم كارهایی را كه نمی‌توانیم به تنهایی انجام دهیم برای ما انجام دهد.» افشین كه لباس شیك و زیبایی پوشیده، می‌گوید: «هر عضو NA سعی می‌كند لباس مناسب بپوشد، آرام صحبت كند، رفتار مودبانه داشته باشد، انتقادپذیر باشد، عیب جویی نكند و فقط خودش را تغییر دهد نه دیگران را.» این تحولات بیرونی سرآغاز تحولات درونی است.NA نمونه‌ای از اشتراك دردها و تجربیات انسان‌هایی است كه از هر اجتماعی طرد شده‌اند و تنها جایی كه آنها را با همان هویت اصلی و بدون سرزنش می‌پذیرد گروه همدردان شان است. جایی كه او را به واسطه معتاد بودن سرزنش نمی‌كنند و مجوز ورود هر كس به این جمع تنها آرزوی قطع مصرف مواد است. گمنامی یكی از سنت های روحانی NA است. اعضا در جلسات تنها خود را با نام كوچك معرفی می‌كنند. هیچ رهجویی نسبت به دیگری برتری ندارد و هیچ معتادی قادر به بهبودی نیست مگر با دوستی و پیروی از اصول روحانی.

بنیاد «معتادان گمنام ایران» از دوازده سال پیش فعالیت خود را در ایران آغاز كرده است و تقریبا امروز در سراسر شهرهای ایران و حتی در بسیاری از روستاها مراكز و گروه های NA به فعالیت مشغولند كه با مراجعه به سایت nairan.org می توان از ساعت و محل برگزاری جلسات در هر شهر اطلاع حاصل كرد.

«آدم معتاد نیازمند توجه است.» افشین با حرارت خاصی صدایش را بلند می كند كه «بزرگترین هدف هر گروه NA رساندن پیام به معتادانی است كه هنوز رنج می برند. پیام معتادان گمنام این است: راه دیگری هم برای زندگی وجود دارد.» افشین با اطمینان خاصی كه در نگاه و كلامش موج می زند می‌گوید: «ما قول می‌دهیم هر معتادی می‌تواند ترك كند و آرزوی استفاده از مواد مخدر را فراموش كند و راه جدیدی برای زندگی بیابد. فقط اگر خودش بخواهد.»

نویسنده: حمید ابراهیم زاده

درباره اعتیاد در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید:

آخر خط معتاد، آغاز ترک اعتیاد

شخصیت معتاد و راه‌های غلبه بر آن