آسیب شناسی اعتیاد به شیشه
شيشه موجب توهمات شنوايي و ديداري و حتي لمسي و بويايي مي‌شود
چرا شيشه؟ مگر اين ماده مخدر و روان گردان از چه چيزي تشکيل شده که روح و روان و جسم انسان را نابود مي‌کند و مصرف کنندگان فجيع ترين جنايت‌ها را انجام می‌دهند و چرا ترک آن در مقايسه با ساير مواد مخدر به مراتب مشکل تر است؟!
نام علمي اين ماده مت آمفتامين است، اين ماده محرک اعصاب است و در آمريکا از اين ماده به نام هاي کريستال، مت و يخ ياد مي‌شود اما در ايران به آن شيشه مي گويند. شکل ظاهری اين ماده مخدر خطرناک شبيه خرده شیشه یا تكه‌هاي كوچک يخ است. ترکيب اصلي شيشه از آمفتامين گرفته شده که ماده اي محرک و اعتيادآور است و مغز و سيستم عصبي را به شدت تحريک مي کند و از نظر شيميايي اثر آن از آمفتامين بيشتر است.
اعتیاد به شیشه آسان ولی درمان بسیار دشوار
سابقه توليد و مصرف آمفتامين به قبل از جنگ جهاني دوم مي‌رسد. به عنوان يك داروي مؤثر در رفع افسردگي و خستگی سربازانی كه چندين شبانه‌روز به نبرد مشغول بودند و فرصت استراحت نداشتند، استفاده مي‌شد. با گذشت زمان و مشخص شدن عوارض خطرناك و اعتياد به آن، كاربرد اين ماده به عنوان دارو به تدريج كنار گذاشته شد. اما سوداگران و توليدكنندگان موادمخدر، استفاده از اين ماده را در تهيه مواد مخدر جدید در دستور كار خود قرار دادند. شايد اولين و مهمترين ماده مخدري كه از آمفتامين به دست آمد و در سطح وسيع مورد مصرف قرار گرفت اکستسی یا اکستازی باشد. قرص اکستسی در كشور ما به ندرت مشاهده و مصرف مي‌شد اما در سال‌هاي اول دهه هشتاد، مصرف آن افزايش يافت و انواع و اقسام اين قرص در بازار قاچاق مشاهده مي‌شد.
اكستازي اغلب به صورت قرص و خوراكي و به ندرت به وسيله روش جذبي از طريق پوست استفاده مي‌شود اما شيشه به صورت تدخين يا دود کردن. براي مصرف شيشه ابزار مخصوصی وجود دارد كه به آن پايپ گفته مي‌شود و شبيه يك چپق شیشه ای است. نشئه‌گی حاصل از مصرف اين ماده تقريباً شبيه هيچ مادمخدر ديگري نيست. عوارض مصرف اين ماده ، بسيار خطرناك و سنگين است. مصرف‌كنندگان در دفعات اولیه مصرف، گاه تا 72 ساعت نمي‌خوابند. در اين مدت، سطح انرژی بسیار بالا، توهم شديد و خيره شدن به يك نقطه خاص براي چندين ساعت و همينطور رفتارهاي بي‌پروا ، از حالات نشئگی اين ماده محسوب مي‌شود. پس از بين رفتن اثر شیشه، شخص مصرف‌كننده طوري احساس خستگي و كوفتگي مي‌كند كه ممكن است حدود 48 ساعت يا 2 شبانه‌روز به صورت پيوسته خواب باشد و پس از بيداري سر دردهاي شديد، بي‌قراري، لرزش و حركات غيرعادي اعضاء بدن مثل دست و سر از حالات آن است.
عوارض مصرف شيشه به قدری وحشتناک است که حقیقتاً
هرویین و یا قوی ترین مخدرهای سنتی در مقابل آن بسیار ضعیف هستند…
عوارض مصرف شيشه
دکتر رضا افشاري رئيس اتحاديه سم شناسي آسيا و اقيانوسيه و رئيس مرکز تحقيقات اعتياد در مورد آثار مخرب شيشه بر روي جسم و روح مصرف کننده، مي‌گويد: استعمال شيشه موجب افزايش ضربان قلب، سرعت تنفس، اضطراب، خشم، افزايش حرارت بدن، نقصان در عملکرد کليه و قلب، روان پريشي و حتي مرگ مي‌شود. وي مي افزايد: يکي از علايم حاد مواد محرک و از جمله شيشه، روان پريشي حاد است که همراه با توهم، هذيان و به ويژه آزار و اذيت است و در برخي موارد شدت روان پريشي فرد معتاد به شيشه به حدي است که با بيماري شديد روان پزشکي اسکيزوفرني اشتباه گرفته مي‌شود.
اين استاد دانشگاه همچنين هشدار مي‌دهد که ماده محرک شيشه موجب توهمات شنوايي و ديداري و حتي لمسي و بويايي مي شود، به علاوه اين که سبب بي حسي عاطفي، اختلالات فکري، خشونت رفتار و خودآزاري خواهد شد. در مورد عوارض بيماري گوارشي بايد گفت، بي اشتهايي، اسهال و استفراغ از اين علايم است. هپاتيت بيماري ديگري است که سراغ فرد شيشه اي مي آيد. در مورد پوست نيز برافروختگي و خراشيدگي در آن ايجاد مي شود که اين خراشيدگي ناشي از خاراندن وسواس گونه پوست است. دکتر افشاري دندان قروچه و افزايش حرارت بدن را از ديگر عوارض مصرف شيشه مي داند.
دکتر ايرج وثوق روان‌پزشک و استاديار دانشگاه علوم پزشکي مشهد در مورد چگونگي ساخت شيشه مي گويد: شيشه معمولاً در ايران در کارگاه هاي خانگي موسوم به آشپزخانه ساخته مي شود و براي ساخت آن يک سينک دستشويي با چند ماده شيميايي لازم است. در ساخت اين ماده روان گردان از ترکيباتي مانند نيترات، مايع بازکننده لوله هاي فاضلاب، اسيد باتري خودرو و بعضي داروها استفاده مي شود.
دکتر وثوق در پاسخ به سوالي در مورد عوارض مخرب مصرف شيشه هم مي گويد: شيشه تاثيرات مخربي روي سيستم عصبي مي گذارد، آکسون ها و دندريت ها را به شدت آسيب مي زند، حتي در مصرف کوتاه مدت شيشه نيز آسيب ها غيرقابل بازگشت است. مصرف شيشه نيز در کساني که زمينه هاي بروز اختلالات روان پزشکي دارند بيشتر است. اين استاد دانشگاه در مورد تاثيرات روحي و رواني مصرف شيشه هم اين گونه بيان مي کند که، مصرف شيشه موجب بروز حالت سراسيمگي، اضطراب شديد، افکار خودکشي، احساس ناامني توسط فرد معتاد مي شود و فرد را به مرحله اي مي رساند که به خود و ديگران آسيب مي زند.
عوارض مصرف شيشه به قدری وحشتناک است که حقیقتاً هرویین و یا قوی ترین مخدرهای سنتی در مقابل آن بسیار ضعیف هستند. مصرف‌كننده شيشه در حالت خماري ، دست به حركات جنون‌آميزي مي‌زند كه شايد از ديوانگان زنجيري هم سر نزند. از مهمترين عوارض طولاني مدت مصرف شيشه كه معمولاً بعد از گذشت كمتر از 6 ماه مصرف خود را نشان مي‌دهد اختلال شديد در عملكرد دريچه پروستات است كه معمولاً ادرار و اسپرم با هم دفع مي‌شوند. آسيب‌هاي شديد كبدي و جوش‌هاي صورت ، ايجاد عفونت در دستگاه گوارش خصوصاً روده ها ، كوچك شدن بيضه‌ها به همراه درد شديد و تضعيف قواي جنسي از ديگر عوارض اين ماده‌مخدر خطرناك است. توهمات شيشه به گونه ای است که بیان آن ها کار ساده ای نیست، باورکردنی نیست . شیشه ای ها پس از گذشت مدتی از مصرف شیشه شدیداً بدبین می شوند، همه مردم را دشمن خود می دانند ، فکر می کنند نیروهای امنیتی «سی آی ای» همه دنبال آن ها هستند! به نزدیک نرین افراد خانواده خود شدیداً بدبین می شود ، بدبینی که قابل توصیف نیست.
علت مصرف شيشه
با اين که شيشه اين همه عوارض جبران ناپذير روحي و رواني دارد و به عبارتي تداوم مصرف آن انسان را به مرگ نزديک مي کند اما به گفته کارشناساني که ما با آن ها صحبت کرديم مصرف اين ماده همچنان در کشور ما رو به افزايش است و متاسفانه برخي نيز تاييد مي کنند که سن اعتياد به آن نيز رو به کاهش است.
دکتر نازنين حضرتي کارشناس اداره اعتياد وزارت بهداشت مي گويد: مصرف شيشه به دليل تبليغاتي که در مورد آثار آن شده است بيشتر بين نوجوانان و جوانان رايج است چرا که بر مبناي اين تبليغات گفته مي شود که شيشه به فرد هيجان و انرژي مي دهد و از آن جا که نوجوانان و جوانان دنبال هيجان و انرژي هستند مصرف شيشه نيز بيشتر در اين قشر ديده مي شود.
با اين همه آثار سوئي که مصرف مواد محرک و شيشه دارد طبق آن چه گفته شد مصرف اين مواد در جهان، ايران و به ويژه خاورميانه رو به افزايش است، به راستي چرا شيشه توانسته است تا اين حد براي قشر نوجوان و جوان جذابيت داشته باشد و مصرف آن چرا تا اين حد شيوع پيدا کرده است؟
دکتر ايرج وثوق روان پزشک به اين سوال چنين پاسخ مي دهد که يک دليل اين مي تواند باشد که استعمال آن آسان است و بو هم ندارد. البته برخي اختلالات دروني در فرد نظير اضطراب و افسردگي هاي قبلي، ضعف مهارت هاي زندگي و ضعف مواجه شدن در اجتماع و نداشتن مهارت هاي اجتماعي از زمره عواملي است که فرد به منظور مقابله با اين ضعف ها به مصرف شيشه روي مي آورد.
اما دکتر نازنين حضرتي روان پزشک وکارشناس اداره اعتياد وزارت بهداشت از زاويه ديگري به اين سوال پاسخ مي دهد و مي گويد: جذابيت هاي اين ماده و تعريف هايي که از آثار آن مي شود موجب گرايش افراد به مصرف شيشه شده است. وي مي افزايد: شيشه موجب حالت القاء سرخوشي بيش از حد در فرد و احساس افزايش انرژي و قدرت بدني مصرف کننده آن مي شود و تا زماني که اين گونه در مورد آثار آن تبليغ مي شود در واقع ميل به مصرف در بعضي ها ايجاد مي شود. «با کمال تاسف بسياري از ورزشکاران به دليل اين که گفته مي شود شيشه قدرت بدني را افزايش مي دهد و بسياري از بانوان به دليل اين که گفته مي شود شيشه موجب فعاليت بيشتر بدن و در نهايت لاغري مي شود، به مصرف شيشه روي مي آورند. اين در حالي است که آثار مصرف شيشه کوتاه مدت است و فرد براي دست يابي به انرژي و حالت هاي سرخوشي به مصرف مکرر آن روي مي آورد که همين مصرف طولاني عوارض جبران ناپذيري را در جسم و روح معتاد ايجاد مي کند.»
دکتر رضا افشاري مدیر مرکز تحقيقات اعتياد در مورد آثار مخرب شيشه بر روي جسم و روح مصرف کننده، مي‌گويد: استعمال شيشه موجب افزايش ضربان قلب، سرعت تنفس، اضطراب، خشم، افزايش حرارت بدن، نقصان در عملکرد کليه و قلب، روان پريشي و حتي مرگ مي‌شود…
اعتياد آسان و ترک دشوار
دکتر وثوق به چرايي ترک دشوار معتاد شيشه اي اين گونه پاسخ مي دهد که آثار مصرف شيشه برخلاف ترياک که آثار آن تا يک روز هم بر روي فرد باقي مي ماند، آثار زودگذري دارد به گونه اي که فرد پس از چند ساعت از مصرف دوباره احساس نياز بدان پيدا مي کند و به دنبال تاثيرات سرخوشي زا مي باشد، همين موضوع باعث مي شود که مصرف شيشه به سلول هاي مغزي آسيب برساند و درمان را مشکل کند. وي مي افزايد: شيشه برخلاف مخدرها علايم خماري ندارد و خيلي از افراد شايد به همين دليل که تصور مي کنند معتاد نيستند براي ترک مراجعه نمي کنند و يا خانواده ها چون آثار و علايم ظاهري و جسمي را در فرد معتاد به شيشه نمي بينند ممکن است از اعتياد عضو خود به شيشه آگاه نباشند که همين موضوع وروند طولاني مصرف موجب مشکل شدن درمان جسمي و روحي فرد معتاد مي شود.
وقتي فرد معتاد به شيشه براي ترک اقدام مي کند و مصرف آن را کنار مي گذارد، افسردگي در او پديد مي آيد و دقيقاً احساسات متضاد با زماني که شيشه مصرف کرده است در او پديد مي آيد و در چنين شرايطي فرد افسرده شده و احساس پوچي مي کند و به همين علت دوست دارد دوباره آن حالت هاي سرخوشي در او پديدار شود. بنابراين دوباره به مصرف شيشه روي مي آورد، براي همين است که ترک اعتياد به شيشه سخت مي شود.
دکتر رضا افشاري نيز ضمن اذعان به دشواري ترک معتادان به شيشه مي گويد: ترکيبات شيشه هر بار بخشي از سلول هاي مغز را از بين مي برد، به همين دليل احتمال برگشت و ترميم قسمت هايي از مغز که از دست رفته بسيار دشوار است. بي اشتهايي و بي خوابي از عوارض مهم شيشه است و معتادان به شيشه چون در زمان مصرف مدت ها بيدار بوده اند، پس از اقدام به ترک خواب شان زياد مي شود و برخلاف دوران مصرف پرسروصدا نيستند اما در يک دوره اي که روي آن ها فشار وارد مي آيد دوباره به دليل وسوسه شديد به مصرف روي مي آورند و احتمال بازگشت شان به اعتياد و مصرف بسيار زياد است.
حال با توجه به آن که کارشناساني که در اين گزارش از آن ها ياد شده است به اتفاق بر دشواري ترک شيشه اذعان داشتند بايد متذکر شد اين موضوع بدان معنا نيست که ترک اعتياد به شيشه درمان ندارد، بلکه برعکس همگي معتقدند که شيشه را نيز مي توان درمان کرد اما اين موضوع نيازمند استمرار درمان و کار روان پزشکي و روان شناسي مستمر است هرچند ممکن است برخي آسيب هاي جسمي و روحي فرد معتاد به شيشه را به علت عوارض مخربي که ذکر شد نتوان جبران کرد.
راه هاي درمان و روش ماتريکس
دکتر وثوق در مورد درمان فرد معتاد به شيشه معتقد به درمان روان شناختي است، به اين صورت که در اين روش علت هاي مصرف شيشه از سوي فرد معتاد و علل عود پس از ترک شناسايي شده و از راه روان شناختي با آن مقابله شود، مهارت هاي زندگي به فرد معتاد آموخته شود، انگيزه او براي ترک تقويت گردد و از سوي ديگر بر روي خانواده فرد معتاد نيز بايد کار روان شناختي انجام گيرد تا آن ها نيز انگيزه بيشتري براي اقدام به ترک عضو معتاد خود داشته باشند. وي همچنين معتقد است که در کنار اين روش بايد داروهاي روان پزشکي را هم به منظور مقابله با استرس، اضطراب، افسردگي، جنون و روان پريشي فرد معتاد تجويز کرد. درمجموع وي به روش ترک اعتيادي به نام «ماتريکس» اشاره مي کند، روشي که همه کارشناسان اين گزارش نيز آن را توصيه و به آن تاکيد کردند. در توضيح روش درماني ماتريکس دکتر وثوق مي گويد: اين روش درماني مرکب مبتني بر ارتقاي مهارت هاي زندگي، اصلاح عوامل زمينه ساز گرايش فرد به مصرف شيشه و همچنين مداخلات روان شناختي در خانواده است. وي تصديق مي کند که اين روش براي درمان معتادان به شيشه جواب داده است.
براي درمان يک فرد معتاد به شيشه کنترل پرخاشگري بيمار بسيار مهم است و بايد به صورت هشيارانه انجام گيرد. در روش ماتريکس بيشتر بر روي محرک هاي دروني و بروني که موجب وسوسه مي شود کار روان پزشکي انجام مي گيرد.
نقش خانواده ها مهم است
دکتر حضرتي مي گويد: بايد به سراغ خانواده ها هم رفت و روي خانواده ها هم از نظر کارهاي روان شناختي کار کرد و به آنان آموخت که نوع رفتارشان را با اين بيماران تغيير دهند و تلاش نمايند معتادان شيشه اي را براي درمان ترغيب کنند. وي تاکيد مي کند که خانواده ها بايد همواره نقش حمايتي داشته باشند و محرک هاي وسوسه انگيز را از محيط بزدايند. همچنين بايد جلسات مشاوره روان پزشکي براي درمان معتاد به شيشه ادامه يابد وبه خانواده ها نيز در مورد عوارض شيشه و نوع برخورد با معتاد شيشه اي آموزش داده شود، همچنين به عقيده اين روان پزشک بايد علاوه بر خانواده ها در مورد عوارض مخرب شيشه به جوانان و نوجوانان نيز آگاهي هاي لازم را از طريق خانواده و رسانه ها داد و به ويژه در مدارس به اين مبحث بيشتر پرداخته شود.
چکيده گزارش
ماده مخدر شيشه از ترکيبات آمفتامين هاست که در ايران به طور غيرقانوني در آشپزخانه هاي خانگي توليد و از ترکيبات شيميايي بسيار خطرناکي براي توليد آن استفاده مي شود. مصرف شيشه نه تنها در ايران بلکه در جهان و به ويژه خاورميانه رو به افزايش است و بيشتر در ميان قشر نوجوان و جوان به دليل هيجانات کاذب ناشي از مصرف اين ماده محرک رواج دارد. مصرف شيشه علاوه بر ايجاد اختلالات رواني شديد در فرد به سلول هاي مغز و ساير اندام بدن آسيب جبران ناپذيري وارد مي سازد و حتي منجر به مرگ مي شود. همين عامل به علاوه وسوسه شديدي که شيشه در معتادان در هنگام ترک ايجاد مي کند و حالاتي که در دوران ترک در فرد معتاد به وجود مي آورد سبب بازگشت فرد معتاد به مصرف شيشه مي شود که درمان وي را با مشکل جدي روبه رو مي کند ولي به هر حال روان پزشکان معتقدند، معتادان به شيشه مي توانند اعتياد خود را ترک کنند ولي درمان و ترک اين ماده در هر مرحله مي تواند يک موفقيت محسوب شود که در اين راه اولويت بر مداخلات روان پزشکي است که کمک خانواده ها را بيش از پيش مي طلبد.
شيشه يك ماده مخدر بسيار قوي و خطرناك است و اعتياد آن در مقايسه با مواد مخدر شناخته شده نظير ترياك و هروئين بسيار سنگين‌تر و خطرناكتر است. البته هر نوع اعتيادي قابل درمان است. اول با پزشک خانوادگی خود مشورت کنید و از برنامه های دوازده قدمی مانند «معتادان گمنام» کمک بگیرید.