آشنایی با قرص اکستاسی و عوارض سوءمصرف آن
آیا ممکن است به قرص اِکس اعتیاد پیدا کنم؟
تحریریه اعتیاد
اکستاسی چیست؟ عوارض جانبی این قرص چیست؟ آیا اکس اعتیادآور است؟ خطرات پنهان این ماده مخدر کداماند؟ این مقاله به بررسی جامع اکستاسی میپردازد و به سوالات متداول در مورد اثرات، عوارض جانبی، و خطرات مصرف این ماده مخدر پاسخ میدهد.
آشنایی با قرص اکستاسی از دههی هشتاد شمسی شروع شد. این ماده غیرقانونی محرک و روانگردان تبدیل به ابزار تفریحی جوانان در مهمانیها شده و نگرانیهای زیادی را برانگیخته بود. به طوری که به جز برنامههای تلویزیونی سینما هم دست به کار شده و چند فیلم با موضوعیت مصرف این قرص تولید کرد. در سالهای اخیر نام اکستازی یا تلفظ صحیح “اکستسی” Ecstasy کمتر به گوش میخورد اما این به این خاطر نیست که مصرف یا سوءمصرف آن به پایان رسیده است، تنها با نام دیگری شناخته میشود. در این مقاله با عوارض اکستاسی، تأثیرات و سوءمصرف آن آشنا میشویم.
اکستاسی چیست؟
قرص اکستاسی (MDMA متیلن دی اکسی متامفتامین) که با نام مالی (Molly) هم شناخته میشود یک ماده روانگردان صنعتی (ساختهشده در آزمایشگاه) است که از نظر شیمیایی با متامفتامین محرک و مساکالین توهمزا شباهت دارد. این دراگ غیر قانونی هم به عنوان محرک و هم روانگردان عمل میکند، اثر انرژیزا دارد و باعث تغییر در ادراک افراد، زمان و افزایش لذت از تجربیات مربوط به حس لامسه میشود.
قرص اکستاسی یا اکستسی در قانون مواد کنترلشده در جدول شماره یک قرار دارد که یعنی از نظر سازمان مبارزه با مواد مخدر کاربرد درمانی ندارد و پتانسیل سوءمصرف آن بالاست.
تأثیر اصلی این دراگ بر مغز و عصبهایی است که از سروتونین برای ارتباط با سایر اعصاب استفاده میکنند. سیستم سروتونین نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، پرخاشگری، فعالیت جنسی، خواب و حساسیت به درد ایفا میکند.
نوجوانان و بزرگسالان از اکستسی برای کاهش قید و بندها و افزایش سرخوشی (شادی زیاد، هیجان، نشئگی یا «بالا بودن»)، حس نزدیکی، همدردی و میل جنسی استفاده میکنند. اکستازی میتواند اثرات روانگردان مشابه مساکالین و الاسدی هم داشته باشد.
قرص اکستسی اولین بار در کلابها و مهمانیهای شبانه و در کنسرتها و جشنها محبوب شد، اما بعدها در جاهای دیگر هم مورد استفاده قرار گرفت. عوارض اکستاسی بسیار گسترده و خطرناک است و میتواند به مشکلات جدی مانند آسیب به مغز و کلیه، مشکلات قلبی، و اختلالات روانی منجر شود.
بیشترین سوالی که کاربران مجله اعتیاد از ما میپرسند این است «اکستاسی یعنی چی؟» که در این مقاله با آن پاسخ خواهیم داد.
قرص اکستاسی چطور مصرف میشود؟
اکستازی یا اکستاسی را معمولاً به شکل قرص یا کپسول عرضه میکنند که یا به صورت خوراکی مصرف میشود یا آن را پودر و از طریق بینی استنشاق میکنند. پودر آن به صورت مایع نوشیدنی هم مصرف میشود، و گاهی آن را دود میکنند اما به ندرت از راه تزریق استفاده میشود. تأثیرات آن معمولاً بین سه تا شش ساعت باقی میماند.
ساقیان اکستاسی از اسامی تجاری، رنگهای درخشان و لوگوهای مختلف به عنوان ابزارهای بازاریابی و برای متمایز جلوه دادن محصول خودشان استفاده میکنند. لوگوهای پروانهای، رعد و برق، و شبدرهای چهار برگ از محبوبترین لوگوهای این دراگ به شمار میروند.
ممکن است چندین قرص با هم یا پشت سر هم در یک بازه زمانی مشخص مصرف شود. مصرفکنندگان ممکن است در کنار آن از داروهای روانگردان دیگری مثل الاسدی هم استفاده کنند.
آیا ممکن است به قرص اِکس اعتیاد پیدا کنم؟
پژوهشگران هنوز مطمئن نیستند که اکستاسی اعتیادآور است یا خیر. این دارو سیستم سروتونین را هدف قرار میدهد که یک مسیر شیمیایی است و سایر داروهای اعتیادآور روی آن اثر دارند.
مطالعهای روی جوانان و نوجوانان مشخص کرد که چهل و سه درصد از آنها معیارهای تشخیصی پذیرفتهشده برای وابستگی را دارند، که شامل استفاده مکرر علیرغم اطلاع از ضررهای جسمانی و روانی، اثرات خماری و ایجاد تحمل (یا واکنش تضعیفشده) میشود، و سی و چهار درصد هم معیارهای سوءمصرف مواد را داشتند.
تقریباً شصت درصد کسانی که اکستاسی مصرف میکنند چنین علائمی را گزارش میکنند:
عوارض اکستسی
خستگی
از دست دادن اشتها
احساس افسردگی
مشکل در تمرکز
پژوهش روی حیوانات نشان داده است که این دارو نوروتاکسیک است و میتواند روی مغز اثر داشته باشد. مطالعات بالینی نشان میدهد که اکستاسی ممکن است باعث افزایش خطر مشکلات بلندمدت یا دائمی برای حافظه و یادگیری شود.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
اعتیاد، سوء مصرف و درمان الاسدی
مواد توهم زا: قارچ سحرآمیز یا داروی شیطان
چه کسانی قرص اکستاسی را استفاده میکنند؟
افزایش مصرف اکستاسی به عنوان مواد تفننی در دهه ۱۹۸۰ آغاز شد. جوانان در مهمانیها معمولاً بیشترین مصرف این دراگ را داشتند. با اینکه بیشتر جوانان در کلابها و مهمانیها از آن استفاده میکردند، امروزه طیف وسیعی از افراد در محیطهای مختلف آن را مصرف میکنند. مطالعهای روی دانشآموزان کلاس هفتم تا دوازدهم در انتاریو نشان داد که مصرف اکستازی از شش درصد در سال ۲۰۰۱ به ۳.۲ درصد در سال ۲۰۰۹ کاهش پیدا کرده است. مطالعهای در سال ۲۰۰۸ روی کاناداییهای بالای پانزده سال نشان داد که ۱.۴ درصد از آنها در سال گذشته حداقل یک بار اکستازی مصرف کردهاند.
اکستسی چه حسی در شما ایجاد میکند؟
نحوه اثرگذاری اکستاسی به عوامل مختلفی بستگی دارد:
سن و وزن بدن شما
مقدار و دفعات مصرف
سابقه مصرف آن
شیوه مصرف آن
محیطی که در آن هستید
داشتن بیماریهای زمینهای جسمی یا روانی
مصرف الکل یا سایر داروها (غیر قانونی، با نسخه، بدون نسخه یا گیاهی)
اکستاسی در دوزهای پایین تا متوسط میتواند احساس لذت و تندرستی، افزایش معاشرت و نزدیکی با دیگران را در فرد ایجاد کند. اکستاسی هم مثل تمام داروهای محرک میتواند حس پرانرژی بودن و اعتماد به نفس را به مصرفکنندگان بدهد.
حتی در دوزهای پایین هم اکستاسی میتواند عوارض منفی قابل توجهی داشته باشد. دوزهای بالاتر معمولاً اثرات مطلوبی ندارند و ممکن است اثرات منفی را هم تشدید کنند. این اثرات شامل به هم فشردن دندانها و درد فک، عرق کردن، افزایش فشار خون و ضربان قلب، اضطراب یا پنیک اتک، تاری دید، تهوع، استفراغ و تشنج میشود.
بعد از اینکه اثرات اولیه آن از بین رفت ممکن است مصرفکنندگان اثراتی مثل گیجی، تحریکپذیری، اضطراب، پارانویا، افسردگی، اختلال حافظه یا مشکلات خواب را هم تجربه کنند.
با مصرف اکستاسی چه اتفاقی در بدن رخ میدهد؟
مصرفکنندگان قدیمی اکستاسی در مقایسه با کسانی که مصرف نمیکنند در انجام بعضی کارهای شناختی یا حافظهای ضعیفتر عمل میکنند. بعضی از این اثرات ممکن است به خاطر مصرف سایر داروها در کنار اکستازی یا عوامل دیگری باشد. پژوهشها نشان میدهد که مصرف سنگین اکستازی ممکن است باعث ایجاد مشکلات دائمی حافظه در انسانها شود، گرچه مطالعات انجامشده با هم تناقضهایی هم دارند.
عوارض جانبی اکستاسی
اکستاسی در دوزهای بالا میتواند در توانایی بدن برای تنظیم دما اختلال ایجاد کند. امکان دهیدراسیون یا از دست دادن آب وجود دارد. در موارد نادر اما غیر قابل پیشبینی ممکن است باعث افزایش شدید دمای بدن (هایپرترمیا) شود که به آسیب کبد، کلیه و سیستم قلبی عروقی و در نهایت مرگ منجر خواهد شد.
از آنجا که متابولیسم اکستاسی (تجزیه شدن آن در بدن) میتواند اختلال ایجاد کند، مصرف مکرر آن در بازههای زمانی کوتاه باعث میشود مقدار آن در بدن به حد آسیبزا برسد.
خطرات دیگری که مصرفکنندگان اکستاسی با آن مواجه میشوند در بسیاری از موارد مشابه مصرفکنندگان محرکهای دیگری مثل کوکائین و آمفتامین است. این خطرات شامل افزایش ضربان قلب و فشار خون، خطر ویژه برای افرادی که مشکلات قلبی یا عروقی دارند، و علائم دیگری مثل تنش یا گرفتگی عضلات، فشردن غیر ارادی دندانها به هم، رعشه، تهوع، تاری دید، غش کردن و لرز یا عرق کردن است.
اثرات روانشناختی اکستاسی
اثرات روانشناختی مصرف اکستاسی میتواند شامل گیجی، افسردگی، مشکلات خواب، میل به مواد و اضطراب شدید باشد. این مشکلات میتوانند هنگام مصرف اکستازی رخ دهند و تا چند روز یا چند هفته پس از آن ادامه پیدا کنند.
سمیت عصبی neurotoxicity
پژوهشهای حیوانی نشان میدهد بین مصرف اکستاسی و آسیب بلندمدت به اعصابی که در خلق و خو، تفکر و قضاوت نقش دارند ارتباط وجود دارد. مطالعهای روی نخستیهای غیر انسانی نشان داد که مواجهه با این ترکیب به مدت چهار روز باعث آسیب دیدن پایانههای عصبی سروتونین شد و علائم آن شش تا هفت سال بعد خودش را نشان داد.
با اینکه سمیت عصبی ناشی از مصرف اکستازی در انسانها ثابت نشده است، پژوهشهای حیوانی متعدد روی خواص آسیبزای آن نشان میدهد مصرف این ماده شیمیایی برای انسان بیخطر نیست.
خطرات پنهان و آلایندهها
داروهای دیگری که ترکیب شیمیایی مشابه اکستاسی دارند، مثل MDA (متیلن دی اکسی آمفتامین، دارویی که اکستازی از آن مشتق میشود) و PMA (پارامتوکسی آمفتامین که با مرگ و میرهایی در امریکا و استرالیا در ارتباط است) گاهی به عنوان اکستاسی فروخته میشوند. این داروها ممکن است نوروتاکسیک باشند یا خطراتی برای سلامت مصرفکنندگان ایجاد کنند.
قرصهای اکستاسی ممکن است به موادی غیر از MDMA مثل کتامین (داروی بیهوشی که بیشتر در دامپزشکی مصرف میشود و اثرات مشابه PCP دارد)، کاتینونها (برای مثال «نمک حمام»)، کافئین، کوکائین، فنتالین و متامفتامین («اسپید») آلوده باشند.
عوارض اکستسی زیاد است. با اینکه مصرف این ماده به تنهایی یا همراه با یک یا چند مورد از این داروها به خودی خود خطرناک است، ممکن است مصرفکنندگان آنها را با موادی مثل ماریجوانا و الکل هم ترکیب کنند و بیشتر در معرض خطر آسیبهای جسمی قرار گیرند.
مصارف دارویی قرص اکستاسی (MDMA)
سازمان مبارزه با مواد مخدر اکستاسی (MDMA) را در دسته مواد جدول یک قرار داده است. در امریکا مصرف دارویی تأییدشدهای برای MDMA وجود ندارد.
مطالعات انجامشده یا در حال انجام روی MDMA را میتوان روی سایت clinicaltrials.gov مشاهده کرد. پژوهشگران به دنبال استفاده از MDMA برای درمان این بیماریها هستند:
اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD)
اضطراب در بیماران رو به مرگ
اختلال اضطراب اجتماعی
اختلالات خوردن (کماشتهایی عصبی، اختلال پرخوری)
اختلال مصرف الکل
اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) و اختلال مصرف داروهای اپیوئیدی (OUD) با هم اتفاق میافتند. سازمان غذا و دارو، رواندرمانی به کمک MDMA را به عنوان یک درمان غیرمنتظره برای PTSD اعلام کرده است.
مطالعه کوچکی که در The Lancet Psychiatry منتشر شد، استفاده از MDMA را در بیمارانی که از اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) رنج میبرند مورد بررسی قرار داد:
پژوهشگران سه دوز مختلف از MDMA را به بیست و دو کهنهسرباز، سه آتشنشان و یک افسر پلیس مبتلا به PTSD دادند. از میان شرکتکنندگان، بیست و سه درصد قبلاً اکستازی مصرف کرده بودند. مصرف MDMA با جلسات رواندرمانی همراه بود.
یک ماه بعد از جلسه دوم، درصد افرادی که دوز بالاتر دریافت کرده بودند و دیگر معیارهای تشخیص PTSD را نداشتند در مقایسه با گروهی که دوز پایینتری دریافت کردند بیشتر بود. بعد از یک سال، شانزده تا بیست و شش شرکتکننده (شصت و دو درصد) دیگر از PTSD رنج نمیبردند، اما برای دو نفر از آنها دوباره PTSD تشخیص داده شد. علاوه بر این، برای دوازده نفر از بیماران هم داروهای رواندرمانی دیگری تجویز شد.
عوارض اکستاسی بسیار خطرناک است. اثرات جانبی رخداده در تمام دوزها شامل این موارد بود: اضطراب، سردرد، خستگی، گرفتگی عضلات، مشکل خواب (بیخوابی) و افکار خودکشی.
با این حال، همه متخصصان قانع نشدند. با این گروه کوچک نمیتوان از بیخطر بودن آن در بلندمدت مطمئن شد، و خطر اعتیاد و خودکشی در گروهی که خودشان از قبل در معرض خطر این اثرات قرار دارند بالاتر میرود. پژوهشگران به این هم اشاره کردند که مطالعات بزرگتر فاز سه باید تکمیل شوند، اما کسانی که PTSD دارند نباید سرخود برای شبیهسازی این نتایج MDMA مصرف کنند.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد