قرص کاپتاگون چیست و چرا قدغن است؟

یک مدل تقلبی قرص کاپتاگون  که به شدت اعتیادآور است، تبدیل به مواد مخدر مصرفی در میان جوانان کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس و عربستان سعودی، امارات متحده عربی و کویت شده است. از آنجا که از کوکائین به مراتب ارزان‌تر است، بسیاری این مخدر محرک را «کوکائین فقرا» می‌نامند. در این گزارش مجله اعتیاد توضیح خواهیم داد چرا عوارض کاپتاگون قابل توجه و خطرناک هستند.

قرص کاپتاگون Captagon یکی از چندین نام برند تجاری مواد مخدر محرک ترکیبی فِـنِـتیلین هیدروکلراید است. کاپتاگون مواد مخدر جدیدی نیست. این دارو اولین بار سال ۱۹۶۱میلادی توسط شرکت آلمانی Degussa Pharma Gruppe به عنوان جایگزین آمفتامین و متامفتامین برای درمان حمله‌ خواب، خستگی و اختلال رفتاری «اختلال حداقلی عملکرد مغز» تولید شد. 

همان زمان ارتش «دگزامفتامین» را به سربازان می‌داد تا بتوانند ساعت‌های طولانی بیدار بمانند و «شجاعت و جسارت نمایشی در آنها تشویق شود». کاپتاگن قرار بود نسخه‌ ملایم‌تری از این داروها باشد. اما در دهه‌ی 1980 دولت ایالات متحده آن را غیرقانونی و فاقد مصرف مجاز پزشکی اعلام کرد. تولید این داروی مخدر همان زمان متوقف شد. اما تولید غیرقانونی آن ادامه یافت و به تازگی در اروپا و خاورمیانه افزایش یافته است. به گفته بعضی منابع، کاپتاگون یکی از مخدرهای تفریحی محبوب میان جوانان متمول خاورمیانه‌ است.

قرص کاپتاگون چطور عمل می‌کند؟

کاپتاگون از خانواده‌ی آمفتامین‌هاست. این مخدر محرک ساخته دست انسان است اما به لحاظ شیمیایی با پیام‌رسان‌های عصبی طبیعی مثل دوپامین و آدرنالین هم‌خانواده است. وقتی کسی کاپتاگن مصرف می‌کند، سوخت و ساز بدنش این ماده را به آمفتامین و تئوفیلین، مولکولی که به صورت طبیعی به مقدار کمی در چای وجود دارد و منجر به فعالیت تحریک‌کننده‌ قلبی عروقی می‌شود، تجزیه می‌کند. 

آمفتامین‌ها سیستم مرکزی عصبی را تحریک می‌کنند و هوشیاری، تمرکز و فعالیت بدنی را افزایش و یک جور احساس خوب به مصرف‌کننده می‌دهند. در مستندی از بی‌بی‌سی عربی، مصرف‌کنندگان کاپتاگن شدت این مخدر را چنین توصیف می‌کنند؛ یکی می‌گوید: «روی کاپتاگون احساس می‌کردم تمام دنیا مال من است. انگار قدرتی دارم که هیچ‌کس ندارد.» دیگری می‌گوید: «وقتی کاپتاگن زدم دیگر از هیچ‌چیز نمی‌ترسیدم.»

کاپتاگون تا چه اندازه خطرناک است؟

قرص کاپتاگون ماده‌ای غیرقانونی است که به گزارش رویترز، در دهه‌ی 1960 که هنوز دارو محسوب می‌شد، آن را برای درمان حمله خواب و افسردگی و اختلالات دیگر تجویز می‌کردند. اما در دهه‌ی 1980 جامعه پزشکی به این نتیجه رسید که خواص اعتیادآور آن از مزایای درمانی‌اش بیشتر است. و بلافاصله در بسیاری از کشورها قدغن شد. مصرف‌کنندگان طولانی‌مدت آمفتامین از اثرات جانبی‌ای همچون افسردگی حاد، بی‌خوابی، مسمومیت رگ خونی و قلب و سوء‌تغذیه رنج می‌برند. عوارض کاپتاگون هم بسیار شدید است.

بدون شک «کاپتاگنی» که داعش و سایر گروه‌های افراطی امروز برای تقویت توانایی‌های سربازان‌شان استفاده می‌کنند با کاپتاگن دهه‌ی هشتاد میلادی فرسنگ‌ها فاصله دارد. به جای دو عنصر اصلی، در تولید غیرقانونی این ماده احتمالاً چندین محرک بسیار اعتیادآور با هم ترکیب و به یک قرص کوچک ویرانگر تبدیل می‌شوند. این کاپتاگن «عصر جدید» همچون هر ماده اعتیادآور سنگین دیگری می‌تواند منجر به تغییرات برگشت‌ناپذیری در سیستم مداربندی مغز که بر کنترل تکانه و قدرت قضاوت حاکم است شود، و توانایی فرد را در استدلال یا تفکر منطقی از او بگیرد.

در رسانه‌ها کاپتاگون به «آمفتامینی که آتش جنگ سوریه را تندتر می‌کند» یا «مخدر مجاهدان» معروف است.

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید

با پنج ماده از اعتیادآورترین مواد جهان آشنا شوید

اپیدمی اعتیاد به قرص‌های مسکن

---

وضعیت کاپتاگون در خاورمیانه چگونه است؟

قرص کاپتاگون شاید دیگر مصرف پزشکی قانونی نداشته باشد، اما این بدین معنا نیست که خود مخدر فراموش شده است. رمزی حداد، روانشناس لبنانی به رویترز می‌گوید: «کاپتاگون را می‌توان با دانش ابتدایی از شیمی و چند ترازو درست کرد.» و ظاهراً کاپتاگون به قدری شناخته‌شده است که قرص‌های تقلبی‌اش عموماً میان مواد مخدری که مقامات مسئول مربوطه توقیف می‌کنند یافت می‌شود. در بعضی از این قرص‌های تقلبی اصلاً فنتیلین (عنصر فعال اصلی) وجود ندارند؛ در عوض آمفتامین و کافئین اجزای تشکیل‌‌دهنده اصلی آنهاست.

سوریه نه تنها جایی است در جهان که کاپتاگون اصل یا تقلبی در آن تولید می‌شود، نه حتی بزرگ‌ترین بازار را برای ماده محرک دارد. به گفته دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC)، گزارش‌ها حاکی از آن است که سه کشوری که بیشترین میزان توقیف کاپتاگن را دارند، عربستان سعودی، اردن و سوریه هستند.

به شبه‌نظامیان در سوریه توصیه می‌شود = برای دوام آوردن در جنگ کاپتاگون مصرف کنند. اما مصرف این ماده محرک میان جوانان متمول خاورمیانه هم رایج است. به گزارش صدای امریکا، دانشجویان برای بیدار ماندن موقع امتحانات آن را مصرف می‌کنند و زنان برای کاهش وزن. یک شاهزاده عربی سال 2015 به دلیل قاچاق نزدیک به دو تن قرص کاپتاگن از طریق هواپیما دستگیر شد.

همه آنچه باید درباره ترک داروهای اپیوئیدی بدانید

نشانه‌های اعتیاد به مشروب

---

عوارض کاپتاگون چیست؟

سوء‌مصرف قرص کاپتاگون می‌تواند عواقب ویرانگری برای افرادی که به آن اعتیاد پیدا می‌کنند داشته باشد.

گفته می‌شود که مصرف‌کنندگان طولانی‌مدت آمفتامین طیف وسیعی از اثرات جانبی از جمله گیجی، توهم، تهوع، دل‌آشوبه، تشنج، فشار خون بالا و تپش قلب را تجربه می‌کنند.

از جمله عوارض کاپتاگون و اثرات جانبی دیگر این ماده محرک بر کسانی که آن را به طور منظم مصرف می‌کنند، می‌توان به اختلالات بینایی، سرگیجه، مشکلات تنفسی، تپش قلب، مشکلات گوارشی، درد ماهیچه و مفصل، نوسانات خلقی، گیجی، احساس خشم و زودرنجی اشاره کرد. وقتی مصرف‌کنندگان کاپتاگن تلاش می‌کنند ترک کنند، اغلب با علائم ترک حاد مثل خستگی مواجه می‌شوند که باعث می‌شود دوباره بخواهند به مصرف روی بیاورند.

درمان اعتیاد به کاپتاگون معمولاً شامل روان‌درمانی، همین‌طور ورزش و برنامه‌های غذایی می‌شود. انجمن معتادان گمنام یا ان‌ای هم برنامه کارآمدی برای ترک اعتیاد به مواد مخدر و پاک ماندن ارائه می‌کند.

تحریریه مجله اعتیاد

What You Need To Know About Captagon