خودمحوری و اعتیاد: ریشههای پنهان و پیامدهای آشکار
تحریریه اعتیاد
در این مقاله به بررسی ارتباط بین بیماری اعتیاد و خودمحوری خواهیم پرداخت و نحوه تأثیر این ویژگی بر رفتارها و روابط فردی را مورد بحث قرار خواهیم داد.
خودمحوری Self-centeredness یک ویژگی رایج در افراد مبتلا به اعتیاد است. این افراد به دلیل تمرکز بیش از حد بر نیازها و خواستههای خود، از دیگران و روابط اجتماعی خود غافل میشوند. این نوع نگرش میتواند به انزوا و مشکلات اجتماعی و خانوادگی منجر شود.
فرد خودمحور self-centered معتقد است جهان بر او متمرکز شده است. آرزوها و خواستههای او تنها چیزهای قابل توجه هستند و همین امر باعث میشود که تعاملات اجتماعی و احساسات دیگران را نادیده بگیرد. چنین نگرشی میتواند ریشه در تجربههای گذشته و الگوهای رفتاری داشته باشد که به مرور زمان تقویت شدهاند.
در ادامه به تفاوت خودخواهی و خودمحوری نیز خواهیم پرداخت.
خودمحوری چیست؟
خودمحوری به وضعیتی اطلاق میشود که فرد عمدتاً بر نیازها، خواستهها و آرزوهای خود متمرکز است و کمتر به نیازها و احساسات دیگران توجه میکند. این ویژگی میتواند به شکلهای مختلفی در رفتار و افکار فرد بروز کند و تأثیرات متنوعی بر روابط اجتماعی و وضعیت روانی او بگذارد.
خودمحوری باعث ایجاد تنش و تعارض در روابط بین فردی میشود و دوستان و خانواده احساس نادیدهگرفتهشدن میکنند. این وضعیت میتواند به افزایش استرس و اضطراب منجر شود زیرا فرد دائماً در تلاش برای تحقق خواستههای خود است و از ناکامیها رنج میبرد. خودمحوری مانعی برای رشد و توسعه شخصی است، زیرا فرد کمتر به نظرات و بازخوردهای سازنده دیگران توجه میکند و از فرصتهای یادگیری بهرهمند نمیشود.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
مقابله با نقصهای اخلاقی در بهبودی
جنبههای روانشناختی خودمحوری
تمرکز بر خود: افراد خودمحور به نیازهای شخصیشان بیش از هر چیز دیگری توجه دارند که این میتواند به عدم توجه به دیگران منجر شود.
تصمیمگیریهای خودمحورانه: این افراد تصمیماتی میگیرند که منافع شخصی آنها را تأمین کند، حتی اگر به ضرر دیگران باشد، که میتواند ناسازگاری و مشکلات بین فردی ایجاد کند.
انتظارات غیرواقعبینانه: افراد خودمحور انتظار دارند که دیگران به نیازها و خواستههای آنها توجه ویژهای داشته باشند و در صورت عدم تحقق، ناراحت یا عصبانی میشوند.
کاهش همدلی: خودمحوری میتواند باعث کاهش توانایی همدلی فرد با دیگران شود که منجر به انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت روابط میشود.
بیماری اعتیاد و خودمحوری
همانطور که در کتاب الکلیهای گمنام (AA) آمده است، اساساً خودمحوری ریشه اصلی مشکلات معتادان است. معتادان به الکل یا مواد مخدر با صدها نوع ترس، خودفریبی و خودمحوری روبرو هستند. شکی نیست که اعتیاد، با هر توصیفی که باشد، اغلب منجر به رفتارهای خودمحورانه و خودخواهانه میشود.
اعتیاد باعث فساد شخصیت و ایجاد رفتارهای وسواسی میشود؛ رابطه اعتیادآور با الکل و مواد مخدر همهگیر شده و بر سایر روابط و مسئولیتهای شخصی اولویت پیدا میکند. این وضعیت اغلب منجر به تجاوز از مرزها و ارزشهای شخصی میشود که نتیجه آن ناهماهنگی اخلاقی، شرم و گناه است.
در ضمن منیت یا ego هم موضوع جالب دیگری است که معتادان با آن سر و کار دارند ولی از بحث ما خارج است. کلمات خودمحور self-centered و منمحور ego-centric به صورت مترادف به معنای یکسان استفاده میشوند. اما، تفاوت قابل توجهی بین این دو وجود دارد. در حالی که خود محوری به معنای عمل کردن از مرکز واقعی خود است، من محوری عمل کردن از تخیلات افکار خود است.
خودمحوری در معتادان گمنام
برنامه معتادان گمنام بیان میکند که خودمحوری بهعنوان یکی از جنبههای روحانی بیماری اعتیاد شناخته میشود، زیرا ذهن خودمحور نمیتواند به چیزی برتر یا مهمتر از خود فکر کند. اما برای درمان بیماری اعتیاد، راه حلی روحانی وجود دارد: قدمهای دوازدهگانه معتادان گمنام. این قدمها انسان را از خودمحوری دور نموده و به سوی خدامحوری هدایت میکند.
این فرآیند میتواند به شکستن الگوهای فکری منفی و افزایش خودآگاهی منجر شود. با اقرار به ناتوانی خود در مقابله با اعتیاد و طلب یاری از نیرویی برتر از خود، توهم خودکفایی از فکر معتاد خارج میشود و این پذیرش به کاهش احساس خودبرتربینی و افزایش تواضع کمک میکند. با پذیرش خطاهای خود، جبران خسارت و طلب راهنمایی درباره روش صحیح زندگی از خداوند، معتاد به شکست خودبرتربینی خود را اعتراف مینماید و با تلاش برای خدمت به دیگران، نه صرفاً خدمت به خود، احساس شدید خودبزرگبینی را در خود از بین میبرد.
این فرآیند نه تنها به بهبود روابط اجتماعی و افزایش همدلی کمک میکند، بلکه به بهبود سلامت روانی و روحی فرد نیز منجر میشود. روح مبتلا به خودمحوری میتواند با راه حلی روحانی درمان شود: قدمهای دوازدهگانه. این قدمها به ما کمک میکنند تا به جای تمرکز بر خود، به دیگران و نیازهایشان توجه کنیم و در نتیجه، زندگی پربارتری داشته باشیم.
تفاوت خودخواهی و خودمحوری چیست؟
خودمحوری و خودخواهی هر دو به ویژگیهای فردی اشاره دارند که در رفتارهای اجتماعی تأثیر میگذارند، اما تفاوتهای مشخصی دارند:
خودمحوری به تمرکز بیش از حد بر نیازها و خواستههای خود بدون توجه کافی به دیگران اطلاق میشود. فرد خودمحور ممکن است از احساسات، نیازها و مشکلات دیگران غافل شود و بیشتر به منافع شخصی خود اهمیت دهد.
خودخواهی به نوعی رفتار یا نگرش اشاره دارد که در آن فرد به طور مستقیم و عمدی فقط به منافع و خواستههای خود اهمیت میدهد و ممکن است به دیگران آسیب برساند یا حقوق آنها را نادیده بگیرد؛ این میتواند شامل تصمیماتی باشد که به نفع خود فرد و به ضرر دیگران است.
رفتارهای خودخواهانه معمولاً مشخصتر و موقعیتی هستند، مانند برداشتن بیش از سهم خود، استفاده از دیگران برای منافع شخصی، یا نادیده گرفتن مسئولیتها نسبت به دیگران. منافع شخصی بر انصاف یا توجه به دیگران اولویت داده میشود.
خودخواهی میتواند به تعارضات، سوءاستفاده و خرابی اعتماد و همکاری منجر شود. این معمولاً منجر به آسیب به روابط و ایجاد کینه یا دشمنی در میان کسانی که تحت تأثیر قرار گرفتهاند، میشود.
“تفاوت خودخواهی و خودمحوری چیست؟”
به طور خلاصه، خودمحوری بیشتر به تمرکز عمومی بر روی خود اشاره دارد که ممکن است همیشه عمدی نباشد، اما میتواند به نادیده گرفتن نیازها و احساسات دیگران منجر شود. خودخواهی بیشتر به رفتارهای عمدی اشاره دارد که منافع شخصی را بر رفاه یا حقوق دیگران ترجیح میدهد و معمولاً با مسائل اخلاقی یا معنوی همراه است.
هر دو ویژگی میتوانند تأثیرات منفی بر روابط و تعاملات اجتماعی داشته باشند، اما در انگیزهها، تجلیها و میزان عمدیت در نادیده گرفتن دیگران تفاوت دارند.
راههای مقابله با خودمحوری
در جمعبندی، بیماری اعتیاد و خودمحوری به شدت با یکدیگر مرتبط هستند. خودمحوری میتواند به تشدید رفتارهای اعتیادآور و مشکلات اجتماعی منجر شود. افراد مبتلا به اعتیاد ممکن است به دلیل تمرکز بیش از حد بر خواستههای خود، از نیازها و احساسات دیگران غافل شوند، که این امر میتواند به انزوا و مشکلات بیشتر در روابط اجتماعی و خانوادگی بینجامد. شناخت و مدیریت خودمحوری میتواند به بهبود فرآیند درمان و بهبودی در بیماری اعتیاد کمک کند.
افزایش خودآگاهی: شناخت و درک رفتارهای خودمحورانه اولین قدم برای تغییر آنها است.
افزایش همدلی: تلاش برای درک مشکلات و نیازهای دیگران میتواند به کاهش خودمحوری و بهبود روابط کمک کند.
پذیرش بازخورد: گوش دادن به نظرات و بازخوردهای دیگران و استفاده از آنها برای بهبود رفتارهای خود.
مشاوره و درمان: شرکت در جلسات بهبودی معتادان گمنام یا الکلیهای گمنام و مراجعه به مشاور یا روانشناس میتواند به شناسایی ریشههای خودمحوری و پیدا کردن راهحلهای مناسب کمک کند.
خودمحوری نه تنها به سلامت روانی فرد آسیب میزند بلکه روابط اجتماعی او را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. با افزایش خودآگاهی و همدلی میتوان به کاهش خودمحوری و بهبود کیفیت زندگی دست یافت.
در پایان، تفاوت خودخواهی و خودمحوری در این است که خودخواهی به رفتارهای عمدی که منافع فردی را به قیمت دیگران ترجیح میدهد اشاره دارد، در حالی که خودمحوری به تمرکز عمومی بر نیازها و خواستههای خود بدون توجه کافی به دیگران مربوط میشود.
برای رهایی از خودمحوری، باید با تمام وجود تلاش کنیم و خلاءهای روحانی خود را پر کنیم. حقیقت این است که روح ما، که به خودمحوری مبتلا شده، تنها با یک زندگی معنوی درمان میشود. این مسیر ما را به آرامش و تعادل درونی میرساند.
تحریریه مجله اعتیاد etiad.org