بعد از ترک قرص اعصاب چه باید کرد
اولین اشتباه من این بود که تصمیمم را با پزشکم در میان نگذاشتم
تحریریه اعتیاد
در این گزارش از دانشگاه هاروارد، عوارض ترک داروهای ضد افسردگی بررسی خواهد شد. قطع این داروها میتواند علائمی شبیه به افسردگی ایجاد کند. اگرچه این داروها اعتیادآور نیستند، افرادی که مصرف آنها را ناگهان متوقف میکنند ممکن است با علائم ترک مواجه شوند که به «سندرم قطع داروی ضدافسردگی» معروف است. این علائم شامل مشکلات جسمی و روانی است که معمولاً پس از قطع یا کاهش شدید دوز دارو بروز میکند. این سندرم بیشتر در افرادی دیده میشود که حداقل یک ماه قرص اعصاب مصرف کرده باشند.
تصمیم برای کنار گذاشتن داروهای ضدافسردگی باید با دقت و با حمایت پزشک یا درمانگر اتخاذ شود تا مطمئن شوید که زمان توقف مناسب شرایط شما است و خطر بازگشت افسردگی وجود ندارد. هنگامی که تصمیم به ترک میگیرید، شما و پزشکتان باید اقداماتی را برای به حداقل رساندن یا اجتناب از علائم قطع مصرف انجام دهید که در صورت قطع سریع این داروها ممکن است رخ دهد.
عوارض قطع داروی افسردگی
به گزارش دانشمندان دانشگاه هاروارد، هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، «انتقالدهندههای عصبی» در سراسر بدن عمل میکنند. وقتی مصرف این داروها را متوقف میکنید یا دوز را بهسرعت کاهش میدهید، ممکن است اثرات فیزیکی و روانی خاصی تجربه کنید. برخی از شکایات رایج عبارتند از:
گوارشی: حالت تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات، اسهال یا از دست دادن اشتها.
کنترل رگهای خونی: تعریق زیاد، برافروختگی یا دشواری تحمل هوای گرم.
تغییرات در خواب: مشکلات خواب، رویاها یا کابوسهای غیرمعمول.
تعادل: سرگیجه، سبکی سر، یا احساس ناتوانی در کنترل پاها.
کنترل حرکات: لرزش، پاهای بیقرار، راه رفتن ناهموار، و مشکل در هماهنگی گفتار و حرکات جویدن.
احساسات ناخواسته: نوسانات خلقی، آشفتگی، اضطراب، شیدایی، افسردگی، تحریکپذیری، گیجی، پارانویا یا افکار خودکشی.
احساسات عجیب: درد، بیحسی، حساسیت به صدا، زنگ در گوش، «زنگ مغزی» (احساس شوک الکتریکی در سر) یا «لرزش مغزی» (احساس شوک در مغز).
سندروم ترک داروی ضد افسردگی
سندروم ترک داروی ضد افسردگی بسیار رایج است. علائم آن عبارتند از اضطراب، نوسانات خلقی، سرگیجه، تحریکپذیری، مشکلات گوارشی، زاپهای مغزی یا حس شوک الکتریکی در مغز، علائم شبیه آنفولانزا و بازگشت خلق افسرده.
عارضه یا اختلال افسردگی این روزها بیش از پیش به گوشمان میخورد. بسیاری از مسائلی که در زندگی روزمره و حال حاضر جهان رخ میدهد ما را به سمت افسردگی سوق میدهد. البته افسردگی یک اختلال بالینی است که لزوماً شامل حال هر گونه احساس غم و اندوه در زندگی نمیشود. باید از سوی پزشک یا درمانگر متخصص تشخیص داده شود. اما این عارضه عصر مدرن گویا امروز به افراد زیادی اطلاق میشود؛ بنابراین تجویز و مصرف داروهای ضد افسردگی دیگر تبدیل به امری عادی شده است.
«سرویس سلامت ملی بریتانیا» اعلام کرده است که علائم ترک قرص اعصاب معمولاً در عرض پنج روز پس از قطع کامل دارو بروز کرده و ظرف یک یا دو هفته هم از بین میروند، اگرچه علائم شدید ترک ممکن است برای چندین ماه ادامه پیدا کنند.
خیلی ساده به هر طرف که نگاه کنیم نام این داروها را میشنویم که البته انواع مختلفی دارند؛ از داروهای «مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین» یا SSRIها مثل سیتالوپرام، سرترالین و فلوکستین که بیشتر تجویز میشوند و شناختهشدهترند گرفته تا داروهای «مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین–نوراپینفرین» یا SNRIها مثل دولوکستین و ونلافاکسین، و همینطور داروهای «نورآدرنرژیک و اختضاصی سروتونرژیک» یا NASSAها مثل میرتازاپین.
این داروهای اعصاب را علاوه بر افسردگی میتوان برای درمان اختلالاتی مثل پراشتهایی عصبی، وحشتزدگی، اضطراب فراگیر، وسواس فکری عملی، استرس پس از سانحه و فوبیاهای شدید هم تجویز کرد.
این داروها اعتیادآور است و حتما باید تحت نظر پزشک مصرف شود. در صورت وابستگی، ترک داروهای مسکن آسان نیست.
طبق آخرین آمار «سرویس سلامت ملی بریتانیا» NHS بین ماههای آوریل تا ژوئن 2022 در انگلیس برای حدود ۶/۵ میلیون نفر از جمعیت داروی ضد افسردگی تجویز شده است. این رقم نسبت به سال گذشته ۳/۵ درصد افزایش داشته است. آمار و ارقام نشان میدهند که احتمال تجویز داروی ضد افسردگی برای زنان دو برابر بیشتر از مردان است.
داروهای ضد افسردگی میتوانند ابزارهای مفیدی برای مدیریت سلامت روان ما باشند، اما در عین حال میتوانند عوارض جانبی ناخوشایندی در حین مصرف و همینطور در صورت قطع مصرف ایجاد کنند.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
تفاوت بین اضطراب و افسردگی چیست؟
چگونه تغذیه مناسب به سلامت روان شما کمک میکند
دکتر تام پنی بکر، مشاور روانپزشک و رواندرمانگر و یکی از بنیانگذاران کلینیک روانشناسی چلسی، توضیح میدهد: «عوارض قطع داروی افسردگی شایعتر از علائم بازگشت اختلال هستند. اگرچه باید خاطرنشان کنیم که بیشتر افراد آن را تجربه نمیکنند.» با اینکه ممکن است بدن شما از نظر فیزیکی به یک دارو وابسته شود، اما به این معنی نیست که شما معتاد شدهاید. پزشکان باور دارند که داروهای ضد افسردگی، به معنای سنتی آن، اعتیادآور نیستند.
اعتیاد عبارت است از مصرف از روی اجبار و میل شدید به یک ماده مثل هروئین، الکل یا داروهای تجویزی که باعث ایجاد نوعی احساس نشئگی در شما شود، مثل بعضی از مسکنها یا بنزودیازپینهایی مثل آلپرازولام.
بازگشت اختلال پس از قطع مصرف دارو
بازگشت اختلال زمانی اتفاق میافتد که مشکلی که بیمار برای آن دارو مصرف کرده است با موفقیت درمان شده باشد، اما پس از گذشت چند ماه از بهبودی، علائم برگشته باشند.
مطالعهای که سال گذشته منتشر شد نشان داد پنجاه و شش درصد از افرادی که بیش از دو سال داروی ضد افسردگی مصرف کرده بودند، در عرض دوازده ماه پس از ترک، علائم بازگشت اختلال را تجربه کردند. البته توجه به این نکته هم مهم است که سی و نه درصد از کسانی که به مصرف دارو ادامه دادند هم علائم بازگشت اختلال را نشان دادند.
تحقیقات بیشتر نشان داد که وقتی داروهای ضد افسردگی برای درمان اضطراب، وسواس فکری عملی یا اختلال استرس پس از سانحه مصرف شوند، میزان بازگشت علائم پس از قطع دارو در مقایسه با ادامه مصرف آن، بیشتر و سریعتر از این میزان در افسردگی است.
چگونه از بازگشت افسردگی جلوگیری کنیم؟
اولین اشتباه من این بود که تصمیمم را با پزشکم در میان نگذاشتم. پزشک شما میتواند شرایط فردی شما را بررسی کرده و از بروز هر گونه مشکل احتمالی در هنگام کاهش مصرف دارو جلوگیری کند.
دکتر هانا پاتل، پزشک عمومی و مربی سلامت روان، در این باره توضیح میدهد: «وقتی بیماران به من مراجعه میکنند و میخواهند داروهای ضد افسردگی یا قرصهای اعصاب خود را کنار بگذارند، با هم درباره اینکه آیا قبلاً این کار را انجام دادهاند و اینکه آیا تا به حال سابقه بازگشت اختلال داشتهاند یا نه، صحبت میکنیم.»
دلیل این کار این است که بعضی افراد مبتلا به این بیماری، به احتمال بیشتری دچار بازگشت اختلال میشوند؛ مثل کسانی که مشکلات سلامتی یا سلامت روان مزمن داشته یا کسانی که سابقه افسردگی شدید داشتهاند و موارد دیگری که پزشک شما آنها را بررسی خواهد کرد.
معمولاً در شرایطی که مثلاً اتفاقی در زندگی یا دلایل شخصی پشت مشکلات سلامت روان فرد بوده باشد و حالا نیاز او به درمان با داروی ضد افسردگی برطرف شده باشد، پزشک درباره نحوه کاهش دوز مصرفی دارو طی مراحل مختلف و با گذشت زمان مورد نیاز با او صحبت خواهد کرد. این کار باید با هماهنگی پزشک انجام شود تا احتمال بروز علائم ترک کاهش یابد.
معمولاً افراد پیش از اینکه تصمیم به ترک قرص اعصاب خود بگیرند، حداقل به مدت شش ماه تا یک سال آن را مصرف کردهاند. اکثر آنها هم میتوانند داروهایشان را با موفقیت قطع کنند.
از آنجا که شرایط سلامت روان هر فرد متفاوت است و همه ما به شکلهای متفاوتی به داروها پاسخ میدهیم، داشتن یک برنامه هماهنگشده با پزشک برای ترک دارو، ایده خوبی است.
دکتر تام همچنین توصیه میکند که زمانبندی کاهش دوز خود را عاقلانه تعیین کنید: «بهتر است زمانی که قرار است تغییرات زیادی در زندگیتان تجربه کنید یا دوره استرسزای خاصی را پشت سر بگذارید، ترک داروی ضد افسردگی خود را به تعویق بیندازید چرا که این کار ممکن است خطر بازگشت را افزایش دهد.»
تحقیقات نشان داده است که کاربرد درمان شناختی رفتاری یا شناختدرمانی مبتنی بر ذهنآگاهی همزمان با ترک داروها میتواند احتمال بازگشت را به حداقل برساند. همچنین هنگام کاهش دوز مصرفی دارو یک دفترچه برای ثبت خلقوخوی خود تهیه کنید تا بتوانید احساس و وضعیت روانی خود را ردیابی کنید. به این شکل میتوانید ارزیابی کنید که آیا در حال تجربه علائم ترک هستید یا اینکه اختلال برگشته است. علاوه بر آن، وقایع زندگیتان را که ممکن است بر وضعیت خلقوخوی شما تأثیر بگذارند هم در جایی ثبت کنید؛ چرا که اگر اتفاق بدی برای ما بیفتد، طبیعی است که احساس ناراحتی کنیم و لزوماً به این معنی نیست که در حال تجربه بازگشت اختلال هستیم.
در پایان
برای درمان افسردگی، روان درمانی را در نظر بگیرید. فقط کمتر از۲۰درصد از افرادی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می کنند تحت روان درمانی قرار میگیرند، اگرچه در بهبود افسردگی و جلوگیری از عود آن مهم است. در یک متاآنالیز مطالعات کنترلشده، محققان دانشکده پزشکی هاروارد و سایر دانشگاهها دریافتند افرادی که تحت روان درمانی قرار میگیرند در حالی که داروی ضد افسردگی را قطع میکنند، کمتر احتمال دارد که عود کنند.
فعال بمانید. با تغذیه خوب، تکنیک های کاهش استرس، خواب منظم و به خصوص ورزش، بدن خود را تقویت کنید. ورزش یک اثر ضد افسردگی قوی دارد: نشان داده شده است که اگر افراد سه بار در هفته یا بیشتر ورزش کنند، احتمال عود پس از بهبودی از افسردگی بسیار کمتر است.
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
کاربرد و نحوه اثربخشی درمان شناختی رفتاری (CBT)
