شناخت عوامل رنجش معتاد و راه‌های رهایی از آن

رنجش چیست؟ چگونه در معتادان بروز می‌کند؟ رابطه رنجش و اعتیاد چیست؟ انواع مختلف رنجش و عوارض آن کدامند؟

این پرسش‌ها به طور مداوم مطرح می‌شوند. در این مقاله، به بررسی جامع عوامل ایجاد رنجش در زمینه اعتیاد و بهبودی خواهیم پرداخت و راه‌های مؤثر برای رهایی از آن را تحلیل خواهیم کرد.

رنجش چیست؟

رنجش، احساسات منفی مانند خشم، ناراحتی یا کینه است که در پی تجربه‌ای ناخوشایند یا ناعادلانه به وجود می‌آید. این احساسات ممکن است به دلیل برخورد نادرست، خیانت، طرد شدن، تحقیر یا عدم تحقق انتظارات ایجاد شوند. رنجش یک واکنش احساسی درونی است که خشم را تحریک کرده و در خود ذخیره می‌کند.

ما در دادگاه ذهنی خود دیگران را گناهکار می‌دانیم و رای می‌دهیم که آن‌ها دیگر شایسته عشق ما نیستند. همچنین، احساس می‌کنیم اگر آن‌ها را ببخشیم، در واقع از رفتار منفی‌شان چشم‌پوشی کرده و اجازه تکرار به ایشان می‌دهیم.

وقتی به خود و نیروی برتر ایمان نداریم و احساس قربانی شدن داریم، رنجش بخشی از زندگی می‌شود. تهدید نیازهای اجتماعی، مالی، عاطفی و جنسی نیز رنجش ایجاد می‌کند. ندیدن سهم خود در مشکلات و توقعات بالا نیز از دلایل دیگر رنجش هستند.

اگر برای رفع دلخوری کاری نکنید، این احساس می‌تواند به ایجاد افکار و احساسات مخرب دیگری منجر شود. رنجش اگر رفع نشود، در نهایت می‌تواند روابطتان را مسموم کند.

رابطه رنجش و اعتیاد

رنجش و اعتیاد رابطه نزدیکی با هم دارند. بسیاری از افراد معتاد از رنجش‌های گذشته به عنوان بهانه‌ای برای مصرف مواد مخدر یا الکل استفاده می‌کنند. این رنجش‌ها به عنوان محرکی برای فرار از واقعیت‌ها و تسکین موقت احساسات منفی عمل می‌کنند. اعتیاد نیز باعث تشدید رنجش‌ها می‌شود، زیرا رفتارهای ناشی از اعتیاد منجر به ایجاد مشکلات و تنش‌های بیشتری در زندگی فرد می‌شوند.

چرا در دوران بهبودی از اعتیاد باید مراقب رنجش باشیم؟

در دوران بهبودی، رنجش‌ها می‌توانند به عنوان مانعی جدی در راه پیشرفت و دستیابی به سلامتی روانی و جسمی عمل کنند. دلایل اهمیت مراقبت از رنجش در دوران بهبودی عبارتند از:

افزایش خطر لغزش: رنجش‌ها می‌توانند منجر به استرس و فشار روانی شوند که این شرایط ممکن است فرد را به سمت مصرف مجدد مواد مخدر یا الکل سوق دهند.

مانع رشد شخصی: رنجش‌ها می‌توانند احساسات منفی و خشم را تقویت کنند و مانع از رشد شخصی و دستیابی به اهداف بهبودی شوند.

تأثیر بر روابط اجتماعی: رنجش‌ها می‌توانند روابط فرد با دیگران را تخریب کنند و باعث ایجاد تنش و اختلافات بیشتری شوند. این امر می‌تواند فرد را از حمایت‌های اجتماعی محروم کند که برای بهبودی ضروری است.

سلامتی روانی: نگه داشتن رنجش‌ها می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و مشکلات روانی دیگر شود. رهایی از این احساسات منفی به بهبود وضعیت روانی و عاطفی کمک می‌کند.

مراقبت از رنجش‌ها و تلاش برای بخشش و رهایی از این احساسات منفی، بخش مهمی از فرآیند بهبودی است و به فرد کمک می‌کند تا به سمت یک زندگی سالم و متعادل حرکت کند.

---

پیشگیری از لغزش

در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید

تمایز میان پاکی و بهبودی

درک من از دوازده قدم بهبودی

---

انواع رنجش معتادان

برخی از عوامل ایجاد رنجش عبارتند از: یأس، نرسیدن به خواسته‌ها، طرد شدن، مورد پسند قرار نگرفتن، تمسخر، تحقیر، خیانت، فریب، بدعهدی و بدرفتاری.

کینه ادامه رنجش و خشم است. رویدادهای حل‌نشده گذشته می‌توانند منجر به کینه درونی شوند.

نقش رنجش در ناخشنودی انسان‌ها

چرا رنجش میگیریم؟ دلیل رنجش چیست؟ احساس رنجش یکی از مهم‌ترین عوامل ناخشنودی است. این احساس زمانی ایجاد می‌شود که بر اثر رفتار نامناسب دیگران یا توقعات نابجا که برآورده نمی‌شوند، دچار ناراحتی و زخم غرور می‌شویم. این رنجش‌ها می‌توانند به کدورت و کینه‌توزی منجر شوند.

گاهی اوقات، رنجش‌های ساده‌ای که نادیده گرفته می‌شوند، در طول زمان به مشکلات بزرگ‌تری تبدیل می‌شوند. این رنجش‌ها مانند دمل چرکی انباشته شده و ناگهان فوران می‌کنند، که منجر به خشم زیاد و رفتارهای نامناسب می‌شود. در نتیجه، فرد نمی‌تواند روابط درستی با خود و دیگران برقرار کند.

مفهوم رنجش در الکلی‌های گمنام

خاطرات عاطفی تلخ و ناجور از عوامل اصلی اعتیاد هستند و شناسایی و پاکسازی آن‌ها برای بهبودی ضروری است. رنجش‌ها مشکلات قابل توجهی در مسیر بهبودی ایجاد می‌کنند. در کتاب بزرگ الکلی‌های گمنام (AA)، رنجش‌ها به عنوان “مجرم شماره یک” و باری سنگین که فرد در حال بهبودی قادر به حمل آن نیست، توصیف شده‌اند. این بخشی از کار عاطفی اصلی در برنامه بهبودی است، که به پاکسازی این بارهای عاطفی طولانی‌مدت کمک می‌کند.

در جلسات AA معمولاً گفته می‌شود: “هرگز فراموش نکنید که رنجش، خطر مرگباری برای یک الکلی است.” با وجود شادی ناشی از رهایی از اعتیاد، برای شخص الکلی هر زمان ممکن است احساسات زیادی بیرون بریزد. نقص‌ها و کمبود‌های انسان باید دقیق‌تر بررسی شوند تا بهتر بتوان رنجش را در بهبودی مدیریت کرد.

رنجش ممکن است به شکل‌های زیر بروز کند:

خشم نسبت به فرد، گروه یا موسسه‌ای که رفتار نادرست یا بدی داشته است.

ناراحتی عاطفی هنگام یادآوری یا مطرح شدن موضوع منفی.

عصبانیت ناشی از عدم بخشش یا پذیرش یک اتفاق منفی گذشته.

کینه نسبت به فرد یا مؤسسه‌ای که مانع تحقق یک آرزوی قلبی شده است.

دلشکستگی و سرزنش طرف مقابل به جای رها کردن احساسات منفی.

مدیریت مؤثر رنجش‌ها به بهبودی پایدار کمک می‌کند و باید به دقت و با آگاهی انجام شود.

رنجش در انجمن معتادان گمنام

“می خواهیم با واقعیت گذشته خود روبرو شویم، آن را همان طور که بود ببینیم و از آن رهایی یابیم تا بتوانیم در امروز زندگی کنیم.” (کتاب پایه معتادان گمنام)

بسیاری از ما در اوایل دوران بهبودی در تشخیص رنجش‌هایمان مشکل داشتیم. هنگام شروع کار کردن قدم چهارم، بارها فکر کردیم و نتیجه گرفتیم که هیچ رنجشی نداریم! شاید خود را متقاعد کردیم که از گذشته چندان ناراحت نیستیم.

انکار ناآگاهانه رنجش‌ها از تأثیرات اعتیاد نشأت می‌گیرد. اغلب احساسات ما به عمق دفن شده‌اند. با گذشت زمان و پیشرفت در بهبودی، حس جدیدی از درک پیدا می‌شود. احساسات عمیق و دفن‌شده ما کم‌کم ظاهر می‌شوند و رنجش‌هایی که فکر نمی‌کردیم وجود دارند، ناگهان نمایان می‌شوند.

وقتی این رنجش‌ها را بررسی می‌کنیم، ممکن است وسوسه شویم برخی از آن‌ها را نگه داریم، به‌ویژه اگر به نظر ما “موجه” باشند. اما باید به خاطر داشته باشیم که رنجش‌های “موجه” هم به اندازه سایر رنجش‌ها دردسرساز هستند.

با افزایش آگاهی از مشکلاتمان، مسئولیت رهایی از آن‌ها نیز بیشتر می‌شود. دیگر نباید به این رنجش‌ها تکیه کنیم؛ می‌خواهیم خود را از این بارهای نامطلوب آزاد کنیم و بهبودی را به دست آوریم.

واقعیت‌های گذشته را همان‌طور که هستند می‌بینم و خود را از آن‌ها رها می‌کنم.

فقط برای امروز: وقتی رنجشی را شناسایی می‌کنم، آن را همان‌طور که هست می‌بینم و خود را از آن رها می‌کنم.

ریشه های پنهان خودمحوری و اعتیاد

شناخت مراحل تغییر برای بهبودی پایدار

---

رهایی از رنجش با اجرای دوازده قدم بهبودی

خوشبختانه، دوازده قدم برنامه الکلی‌های گمنام (AA) ابزارهای عملی برای مدیریت و کاهش خشم و رنجش فراهم می‌آورد، از جمله:

شرح مکتوب رنجش‌ها: ما می‌توانیم فردی را که از او رنجیده‌ایم، اقداماتی که ما را آزرده‌خاطر کرده و تأثیرات آن بر زندگی‌مان را یادداشت کنیم. نویسندگان کتاب بزرگ الکلی‌های گمنام تأکید می‌کنند که رنجش‌ها در ذهن ما بسیار بزرگ و قدرتمند به نظر می‌رسند، اما وقتی روی کاغذ بیفتند، حجم و قدرت آن‌ها کاهش می‌یابد. در واقع، بسیاری از رنجش‌ها روی کاغذ ممکن است کاملاً بی‌اهمیت و احمقانه به نظر برسند.

بررسی نقش خود در رنجش: کتاب بزرگ از ما می‌خواهد که حادثه اصلی را که باعث خشم ما شده است، مورد بررسی قرار دهیم و بپرسیم: آیا من کاری انجام داده‌ام که این وضعیت را ایجاد یا بدتر کرده باشد؟ با صداقت، اغلب پاسخ مثبت خواهد بود.

آمادگی برای زندگی بدون رنجش: افراد در برنامه دوازده قدم AA از نیروی برتر خود برای رهایی از رنجش‌ها کمک می‌خواهند. آماده باشید که بدون رنجش زندگی کنید و به این باور برسید که رهایی از این احساسات به آرامش و بهبودی کمک می‌کند.

دعا برای کسانی که از آن‌ها رنجیده‌اید: دعا برای کسانی که از آن‌ها رنجیده‌اید می‌تواند به رهایی از کینه‌ها کمک کند. “اگر کینه‌ای دارید و می‌خواهید از آن خلاص شوید، دعا کنید که برای آن شخص یا چیزی که از آن رنجیده‌اید، همان چیزی را بخواهید که برای خودتان می‌خواهید. سلامتی، سعادت و خوشبختی آن‌ها را بخواهید و آزاد خواهید شد.” AA به من آموخته است که آرامش ذهنی که به زندگی دیگران وارد می‌کنم، به همان اندازه آرامش من را افزایش می‌دهد.

نقطه مقابل رنجش و رهاکردن احساسات منفی

نقطه مقابل رنجش شامل بخشش، درک، پذیرش، گرفتن ترازنامه اخلاقی، عشق و مهرورزی است. در ذهن ما، بخشش معمولاً به معنای چشم‌پوشی از خطاها تلقی می‌شود، اما در واقع، بخشش به معنای رهایی از احساسات منفی است، نه پذیرفتن نظر یا رفتار غلط فرد دیگر.

نبخشیدن اغلب ناشی از ترس از مواجهه با واقعیت‌ها و آسیب‌های خود است. به جای این که بخشش را به معنی چشم‌پوشی از رفتار نادرست در نظر بگیریم، باید به این باور برسیم که بخشش به معنای رها کردن بارهای عاطفی منفی است که بر دوش ما سنگینی می‌کنند. این امر به ما کمک می‌کند تا آرامش درونی بیشتری پیدا کنیم و با آزادی ذهنی به پیش برویم.

برای مدیریت و تحلیل رنجش‌ها از دیگران، مراحل زیر می‌تواند مفید باشد:

شناسایی نقش خود در رنجش: بررسی کنید که چه نقشی در بروز رنجش داشته‌اید و چه رفتار یا نگرشی منجر به این وضعیت شده است.

پذیرش خصوصیات طرف مقابل: بپذیرید که افراد همان‌طور که هستند، با تمام خصوصیات و نقص‌هایشان، وجود دارند و تلاش نکنید آن‌ها را به تصویر دلخواه خود تبدیل کنید.

قرار دادن خود در جای طرف مقابل: سعی کنید از دیدگاه طرف مقابل به مسائل نگاه کنید و احساسات و واکنش‌های او را درک کنید.

توجه به این نکته که آدم بد وجود ندارد: درک کنید که افراد ممکن است بیمار، نابالغ یا بدعادت باشند، همان‌طور که خود ما نیز ممکن است نقص‌هایی داشته باشیم.

توقع نداشتن از یک انسان معمولی: از افرادی که ممکن است بیمار یا عادی باشند، توقع رفتارهای بسیار عالی و کامل نداشته باشید.

با پیروی از این مراحل و تلاش برای پذیرش و درک بهتر دیگران، می‌توانیم رنجش‌های خود را به طور مؤثر مدیریت کرده و به بهبودی عاطفی و روانی دست یابیم.

کلام آخر

مراقبت از رنجش‌ها در دوران بهبودی از اعتیاد از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چرا که می‌تواند از بازگشت به اعتیاد پیشگیری کرده، سلامت روانی را بهبود بخشد و روابط اجتماعی و خانوادگی را تقویت کند. شناسایی و مدیریت این احساسات می‌تواند به پایدارتر شدن فرآیند بهبودی کمک کند.

بهتر است دیگران را ببخشیم، نه به این دلیل که آن‌ها شایسته بخشش هستند، بلکه به خاطر این که ما سزاوار آرامش و سلامتی روحی هستیم.

برای رهایی از رنجش‌ها، باید راهی پیدا کنید تا بتوانید بدون تأثیر منفی آن‌ها زندگی کنید و از بهبودی خود لذت بیشتری ببرید. قدم چهارم برنامه بهبودی با نقص‌های اخلاقی مانند رنجش سر و کار دارد. افرادی که در انجمن معتادان گمنام یا الکلی‌های گمنام دوازده قدم را با راهنما کار کرده‌اند، معمولاً از رنجش‌های خود رها می‌شوند. در این مسیر، مشاوره درمانی از متخصصان آموزش‌دیده در زمینه کنترل خشم و مدیریت احساسات نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. شاید فردی از مرکز درمانی شما بتواند به شما کمک کند یا شما را به منابع مفید ارجاع دهد.

تحریریه مجله اعتیاد/سردبیر: سپهر آذری

Live Without Resentment

The Power of Forgiveness/Harvard University