مروری بر سوءمصرف بنزودیازپین
همه بنزودیازپینها میتوانند باعث وابستگی فیزیکی شوند
تحریریه اعتیاد
با معرفی انواع قرص بنزودیازپین مانند کلردیازپوکساید (لیبریوم) و دیازپام (والیوم) در اوایل دهه ۱۹۶۰، دورانی جدید در درمان اختلالات بیخوابی و اضطراب آغاز شد. این داروها مؤثرتر و بسیار ایمنتر از داروهای قدیمی بودند که قبلاً برای این مشکلات تجویز میشدند.
طی سالهای متمادی، بنزودیازپینها benzodiazepines به عنوان محبوبترین مسکنها و آرامبخشهای تجویزی شناخته شدند. اما از اواسط دهه ۱۹۸۰، با معرفی داروهای جدید، برخی از این نقشها تغییر کردند. با این حال، قرصهای بنزودیازپین همچنان از صحنه درمان کنار نرفتند. بیش از دهها نوع از این داروها وجود دارند که با نسخه پزشک در دسترساند. نامهایی مثل والیوم و زاناکس، از رایجترین بنزودیازپینها هستند که در سراسر جهان شناخته شدهاند.
بنزودیازپینها ساختار شیمیایی مشترکی دارند و با افزایش فعالیت گیرندههای انتقالدهنده عصبی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) کار میکنند. این گیرندهها موجب کاهش فعالیت نورونها شده و عملکرد مغز و سیستم عصبی را کند میکنند. تفاوت این داروها بیشتر در سرعت جذب، مدت ماندگاری اثر و زمان خروج از بدن است.
انواع قرص بنزودیازپین عبارتند از:
| نام دارو (فارسی) | نام درارو (انگلیسی) | نام تجاری |
| دیازپام | Diazepam | والیوم (Valium) |
| لورازپام | Lorazepam | آتیوان (Ativan) |
| آلپرازولام | Alprazolam | زاناکس (Xanax) |
| کلونازپام | Clonazepam | کلونوپین (Klonopin) |
| کلردیازپوکساید | Chlordiazepoxide | لیبریوم (Librium) |
| میدازولام | Midazolam | ورسد (Versed) |
| تمزپام | Temazepam | رستوریل (Restoril) |
| فلومازنیل | Flumazenil | آنتاگونیست بنزودیازپینها |
| تریازولام | Triazolam | هالسیون (Halcion) |
| اکسازپام | Oxazepam | سراکس (Serax) |
سوء مصرف قرص بنزودیازپین
سوءمصرف قرصهای بنزودیازپین بیش از آن چیزی است که تصور میکنید. این نوع سوءمصرف، در صورت عدم درمان، میتواند به شدت بر روابط شخصی، وضعیت شغلی و سلامت جسمی و روانی مصرفکننده تأثیرات منفی بگذارد. افراد معمولاً این داروها را به دلیل تأثیرات آرامبخششان و بدون نسخه پزشک مصرف میکنند، اما با گذشت زمان و تداوم استفاده، این مصرف به وابستگی و اعتیاد تبدیل میشود.
پزشکان معمولاً بنزودیازپینها را برای درمان شرایط زیر تجویز میکنند:
– اضطراب و حملات پانیک
– تشنج
– بیخوابی و مشکلات خواب
همچنین، بنزودیازپینها برای موارد زیر نیز استفاده میشوند:
– بیهوشی عمومی
– آرامبخشی پیش از جراحی
– شل کردن عضلات
– کمک به ترک الکل
– کاهش تهوع و استفراغ
– درمان افسردگی
– کنترل حملات عصبی
با اینکه بنزودیازپینها داروهای مفیدی برای مصرف کوتاه مدت در درمان برخی اختلالات هستند، اما مصرف نادرست آنها میتواند به وابستگی، اعتیاد، افسردگی و مشکلات جدی منجر شود.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
عوارض جانبی بنزودیازپین
شایعترین عوارض جانبی مرتبط با بنزودیازپینها عبارت است از:
خستگی
سرگیجه
ضعف
بیثباتی
سایر عوارض جانبی عبارت است از:
خوابآلودگی
از دست دادن درک محیطی
سردرد
اختلال خواب
گیجی
تحریکپذیری
پرخاشگری
هیجان
اختلال حافظه
همه قرصهای بنزودیازپین میتوانند باعث وابستگی فیزیکی شوند. قطع ناگهانی درمان پس از چند ماه درمان روزانه ممکن است با علائم ترک همراه باشد که شامل احساس از دست دادن عزت نفس، بیقراری و بیخوابی میشود. اگر بنزودیازپینها به طور مداوم برای بیش از چند ماه مصرف شوند، قطع درمان به طور ناگهانی ممکن است باعث تشنج، لرزش، گرفتگی عضلات، استفراغ و تعریق شود. برای جلوگیری از علائم ترک، دز بنزودیازپینها باید به تدریج کاهش یابد.
اوردوز بنزودیازپین
قرصهای بنزودیازپین میتوانند منجر به اوردوز شوند، بهویژه زمانی که به مقدار زیاد مصرف شوند یا با دیگر مواد مانند الکل، داروهای مسکن قوی (مثل اپیوئیدها) یا داروهای آرامبخش دیگر ترکیب شوند. اوردوز بنزودیازپین میتواند علائم جدی و خطرناکی به همراه داشته باشد، از جمله:
– خوابآلودگی شدید
– گیجی و عدم هوشیاری
– تنگی نفس یا تنفس ضعیف
– کاهش فشار خون
– کاهش ضربان قلب
– از دست دادن هوشیاری یا کما
در صورت مشکوک بودن به اوردوز بنزودیازپین، باید فوراً اقدامات اورژانسی انجام شود، زیرا میتواند به آسیبهای مغزی و حتی مرگ منجر شود.
خطرات اعتیاد به بنزودیازپین
دو نگرانی اصلی در مصرف بنزودیازپینها، احتمال سوءمصرف و وابستگی فیزیکی (اعتیاد) است. اگرچه سوءمصرف یا مصرف بیش از حد این داروها نسبتاً نادر است، اما افراد با سابقه سوءمصرف مواد مخدر باید با احتیاط بیشتری بنزودیازپین مصرف کنند، چرا که این گروه از افراد بیشتر در معرض استفاده نادرست و اعتیاد هستند.
مصرفکنندگان بنزودیازپینها اغلب این داروها را با مواد دیگر مانند اپیوئیدها ترکیب میکنند تا اثرات سرخوشانه بیشتری را تجربه کنند. به طور خاص، دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس) به دلیل تأثیرات سریعشان محبوبیت بیشتری دارند.
برای بیشتر بیماران، مصرف کوتاهمدت بنزودیازپین منجر به وابستگی یا اعتیاد نمیشود. اما مصرف طولانیمدت این داروها، حتی به مدت چند ماه، خطر بالا رفتن آستانه تحمل، وابستگی و بروز علائم ترک را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهد.
سوءمصرف بنزودیازپینها ممکن است به عوارض جانبی جدی منجر شود، از جمله:
- گیجی
- لکنت زبان
- تشنج
- خوابآلودگی شدید یا کما
- مشکل در تنفس
- ضعف شدید
افراد معتاد به بنزودیازپینها همچنین در معرض خطر بیشتر ابتلا به زوال عقل هستند، بیماریای که به مرور باعث از دست دادن حافظه و مهارتهای شناختی میشود.
در نهایت، اعتیاد به بنزودیازپین نهتنها خطرات جدی برای سلامت جسمی و روانی به همراه دارد، بلکه گزارشهایی از مرگ بر اثر مصرف بیش از حد این داروها نیز ثبت شده است.
هر ساله افراد زیادی به دلیل مصرف بیش از حد بنزودیازپین به اورژانس مراجعه میکنند، و این آمار نشاندهنده جدیت خطرات ناشی از سوءمصرف این داروهاست.
تحریریه مجله اعتیاد
references