ژن درمانی پارکینسون میتواند در درمان اعتیاد به الکل کارایی داشته باشد
عصر جدیدی از ژندرمانی برای درمان اختلالات عصبی و روانی
تحریریه اعتیاد
نتایج یک تحقیق تازه نشان میدهد نوعی ژندرمانی¹ که در حال حاضر روی بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون آزمایش شده است ممکن است برای درمان اعتیاد شدید به الکل نیز مؤثر باشد.
مطالعهای روی میمونهای ماکاک (نام یک سرده از زیرخانواده دمدرازیان است) که تمایل زیادی به نوشیدن داشتند نشان داد که این درمان به شکل قابل توجهی جلو مصرف الکل آنها را گرفت. پروفسور کتلین گرنت از مرکز تحقیقات دانشگاه علوم و بهداشت ایالت ارگان آمریکا که سرپرستی مشترک این پژوهش را بر عهده داشت میگوید: «نوشیدن الکل در آنها تقریباً به صفر رسید. در ماههای پایانی، این حیوانات آب را برای نوشیدن انتخاب میکردند و همه با هم از نوشیدن الکل اجتناب کردند.»
سوءمصرف الکل بزرگترین عوامل مرگ، معلولیت و مشکلات سلامت میان افراد پانزده تا چهل و نه ساله ساله در انگلستان است و عامل ۹۶۴۱ مرگ در سال ۲۰۲۱ بوده است. الکل نیز مثل سایر مواد اعتیادآور موجب تحریک ترشح ماده شیمیایی خوشایندی به نام دوپامین در مغز میشود. گرچه نوشیدن مداوم باعث کاهش ترشح دوپامین میشود و افرادی که به الکل اعتیاد دارند، دیگر از نوشیدن آن لذت چندانی نمیبرند (در واقع روند هر اعتیادی به همین شکل است). گرنت میگوید «به نظر میرسد آنها بیشتر مینوشند چون احساس میکنند باید در حالت مستی باقی بمانند.»
¹ gene therapy
ایده ژندرمانی این بود که سعی کنند با بهبود عملکرد سلولهای ترشحکننده دوپامین در مغز، این مسیر پاداش دوپامین را از نو تنظیم کنند.
در میمونها هم مثل انسانها، بعضی از آنها مستعد مصرف بیشتر از حد معمول الکل هستند. اگر در کنار غذا و آب معمولی، نوشیدنی با پنج درصد الکل –تقریباً مشابه آبجوهای معمولی– در اختیار میمونها قرار دهید، بعضیهاشان در اغلب موارد الکل را انتخاب میکنند.
گرنت و همکارانش کنجکاو شدند که آیا تنظیم دوباره مسیرهای پاداش دوپامین میتواند میل آنها به نوشیدن الکل را کاهش دهد یا خیر. برای این کار از یک ویروس بیخطر استفاده کردند تا ژن مربوط به پروتئینی به نام فاکتور نوروتروفیک مشتق از سلولهای گلیال (فاکتور GDNF) را به ناحیهای از مغز که در اعتیاد و پاداش نقش دارد، انتقال دهند.
گرنت میگوید: «ما با این ژن گروههایی از سلولهای تولیدکننده دوپامین را هدف قرار دادیم تا ساخت دوپامین افزایش یابد و در نتیجه، آنچه را که نوشیدن طولانیمدت الکل از آنها گرفته بود جایگزین یا احیا کنیم.»
چهار میمون معتاد به الکل در این آزمایش شرکت داشتند و برای اینکه تزریق دقیقاً در محل صحیح انجام شود، از امآرآی استفاده شد. همین رویه به صورت آزمایشی روی بیماران بزرگسال مبتلا به پارکینسون و کودکان مبتلا به یک اختلال ژنتیکی نادر با نام نقص ال آمینو اسید دکربوکسیلاز آروماتیک، که روی سیستم عصبی مرکزی آنها تأثیر دارد و باعث مشکلات حرکتی در آنها میشود نیز انجام شد.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
الکلیهای گمنام مؤثرترین راه برای پرهیز از الکل
جراحی مغز، راهی برای درمان اعتیاد؟
این پژوهش که در نشریه Nature Medicine منتشر شد نشان داد که در میمونها افزایش ترشح دوپامین به صورت دائمی آغاز شد و مصرف الکل آنها تا نود درصد کاهش یافت.
گرنت میگوید: «حیواناتی که گونه غیر فعال ژن را دریافت کردند به نوشیدن خود ادامه دادند، اما حیواناتی که GNDF (نوعی پروتئین در بدن انسان که با ژن GNDF تولید میشود) دریافت کردند، تولید دوپامین در آنها از سر گرفته شد و میزان نوشیدن در آنها نیز کاهش زیادی داشت –از حدود هشت تا ده بار نوشیدن در روز به یک تا دو بار رسید. ما وارد عصر جدیدی از ژندرمانی برای درمان اختلالات عصبی و شاید اختلالات روانی شدهایم و فکر میکنم این مطالعه در این مسیر بسیار امیدوارکننده و نویدبخش است.»
او اضافه کرد که پیش از آزمایش این تکنیکها روی انسان باید مطالعات حیوانی تکمیل شود. همچنین به خاطر اینکه رویههای ژندرمانی نیازمند جراحی مغز و غیر قابل بازگشت هستند، ممکن است فقط در موارد بسیار حاد اعتیاد به الکل از آنها استفاده شود. گرنت میگوید: «بهترین گزینه برای این درمان، افراد بزرگسالی هستند که هیچ نوع درمان دیگری روی آنها جواب نداده است. فقط در صورتی میتوانیم یک درمان تهاجمی و غیر قابل بازگشت را روی کسی انجام دهیم که مسئله مرگ و زندگی او در میان باشد.»
ترجمه مجله اعتیاد: آزاده اتحاد
https://www.theguardian.com/gene-therapy-offers-hope-for-severe-alcohol-addiction