چرا زنان به اعتياد گرايش پيدا میكنند؟
آسیبشناسی اعتیاد زنان
تحریریه اعتیاد
گسترش روزافزون اعتياد در بين زنان زنگ خطر اين معضل اجتماعي را براي مسئولان به صدا درآورده است. در اين شرايط نياز به بررسي بيشتر در زمينه علت و علل گرايش زنان به اعتياد و راههاي دستيابي به موادمخدر نيازمند توجه بيشتري است.
اعتیاد به مواد مخدر يكي از آسیبها و معضلات اجتماعی شايع در عصر حاضر است كه سالانه قربانيان بيشماري ميگيرد و هر روزه به تعداد آمار قربانیان آن در جهان افزوده می شود.
افزایش این آمار به گونهایی است که يكي از سمشناسان معروف دنيا به نام« لودوينگ» ميگويد: «اگر غذا را مستثني كنيم، هيچ مادهاي در روي زمين نيست كه به اندازه مواد مخدر اين چنين آسان وارد زندگي ملتها شده باشد».
اعتیاد به مواد مخدر یکی از مسایل مهم صدساله اخیر در ایران است هر چند که نمیتوان از اعتیاد به دلیل گستردگی و قدیمی بودن آن دیگر به عنوان یک مسالهی اجتماعی یاد کرد؛ ابعاد مساله اعتياد آنقدر گسترده شده است كه امروز نياز به عزمي ملي در برخورد با اين پديده بيش از پيش احساس ميشود. با اين حال شیوع این پدیده در بین جامعه زنان ایرانی نگرانيها را افزونتر و موجب بروز معضلات جدیدی برای جامعه و خانواده ها شده است. اين موضوع ميبايد از منظر روانشناختی و جامعه شناسی مورد واكاوي بيشتري قرار گيرد.
بنابر يك قاعده كلي هر پدیدهی اجتماعی زاییده جامعه است و نمیتوان آن را معلول یک علت دانست؛ اعتیاد زنان به عنوان یک معضل، مانند دیگر مسایل اجتماعی زاییده عوامل گوناگون فردی، خانوادگی و اجتماعی میباشد که آن را باید در سه سطح خرد، میانه و کلان در جامعه مورد بررسی قرار داد. آنطور كه مسئولان امر گزارش ميدهند آمار زنان معتاد كم كم به دورقمي شدن نزديك ميشود. معاونت بانوان رئيسجمهور در اين زمينه مدتهاست كه آمارهايي را ارائه ميكند. همچنين ستاد مبارزه با موادمخدر وزارت كشور نيز در گزارشي اصفهان را به عنوان شهري كه بيشتري آمار زنان معتاد در آن زندگي ميكنند، معرفي کرد. معضل زنان معتاد و خياباني در تهران پايتخت كشور نيز نگرانيها را آنقدر افزايش داده كه به سطح رسانهها كشيده شده است.
در سطح خرد جامعه یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر گرایش زنان به مواد مخدر، ویژگیهای فردی آنها است. برخی از افراد جامعه به خودی خود دارای شخصیت ضد اجتماعی هستند؛ در سازگاری با هنجارهای جامعه دچار یک نوع تعارض هستند و برای نشان دادن این تعارض به روشهای مختلف روی میآورند. یکی از این روش ها اعتیاد به مواد مخدر است.
از دیگر عوامل فردی و محرک زنان برای گرایش به مواد مخدر احساس تنهايي است؛ به طوري كه بعضي روانشناسان، اعتياد را بيماري تنهايي ميدانند. افرادي كه ارتباط مستحكمي با ديگران (خانواده، دوستان، بستگان) ندارند و هميشه احساس تنهايي ميكنند، سعی میکنند با روشهای مختلف خود را تسکین دهند. تعدیهای جنسی و جسمی، مصرف برای تسکین درد و ناآگاهی از آثار سو مواد مخدر از دیگر عوامل فردی و تاثیر گذار بر گرایش زنان به مواد مخدر است.
نقش خانواده در اعتیاد زنان
اما از زاویه دید میانه نباید از نقش خانواده در گرایش زنان اعتیاد غافل شویم. خانواده اولين محيطي است كه فرزندان را با باورها، ارزشها و هنجارهاي جامعه آشنا ميكند و به تدريج شخصيت فرزندان را بر اساس اين عناصر شكل ميدهد. اعتياد والدين به سيگار يا مواد مخدر، باعث ميشود تا آنها در اولين قدم از الگوهاي دمدستي براي استفاده از موادمخدر برخوردار باشند. همچنين اين خانوادهها شرايط راحتتري براي دستيابي اين افراد به موادمخدر را فراهم ميكنند. ناگفته پيداست كه شرايط دسترسي دختران به موادمخدر در جامعه ايران سختتر از دسترسي پسران است. از همين رو شرايطي كه خانواده در آن به سر ميبرد، نحوه تعاملش با جامعه، ارتباطات خانواده اعم از پدر و مادر و نزديكان با سايرين ميتواند باعث راحتي در دسترسي دختران به مواد مخدر شود.
در موارد گوناگون مشاهده ميشود كه بسياري از خانوادههاي معتاد براي اينكه در معرض دستگيري قرار نگيرند وظيفه تهيه و حمل مواد مخدر را به دختران خود واگذار ميكنند. اين موضوع به طور طبيعي باعث ميشود كه آنها بيشتر در معرض خطر اعتياد قرار گيرند.
بیاورند، فقر یا رفاه بیش از حد زنان در خانواده است
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
اعتیاد رو به افزایش زنان قمارباز
چگونه روابط خانوادگی میتواند منجر به اعتیاد فرزندان شود؟
همچنين یکی از عواملی که فرزندان را از خانه زده میکند و آنها را به دامن دوستانی ناباب سوق میدهد محیط ناآرام خانواده است. در این شرایط فرزندان ترجیح میدهند كه بيشتر اوقات خود را در خارج از منزل سپري نمايند و به جهت كمبود محبت از سوي والدين، جذب محبتهاي ظاهري گروههاي منحرف شوند و با تحريك آنها براي رهايي از سختيها و مشكلات زندگي، به مصرف مواد مخدر روي آورند.
در برخی از مواقع نیز شوهران معتاد از عوامل اصلی اعتیاد زنان به شمار میروند. این افراد برای آنکه در موقع استعمال مواد مخدر از سرزنش و انتقاد همسر رهايي يابند، با روشهای مختلف سعی دارند آنها را نيز معتاد کنند.
در زمینه نگاه کلان نگر یکی از مهمترین دلایلی که موجب شده است زنان روی به مصرف مواد افیونی بیاورند، فقر یا رفاه بیش از حد زنان در خانواده است. عدم دسترسي به امكانات مالي و معيشتي، احساس محروميت، ناكامي و افسردگي ميتواند زمينهی اعتياد برخي زنان را ايجاد كند. همچنين زناني كه به واسطه برخورداري از مال و ثروت و امكانات رفاهي فراوان، فرصت بيشتري براي شركت در پارتیها، کافیشاپها يا انجام مسافرتهای تفريحي به داخل و خارج از كشور را دارند، به احتمال زياد در معرض اعتياد به مواد مخدر هستند.
ابعاد مساله اعتياد آنقدر گسترده شده كه امروز نياز به
عزمي ملي در برخورد با اين پديده احساس ميشود
یکی دیگر از مهمترین زمینههای گرایش زنان به مواد مخدر گروه دوستان است، این گروه بعد از خانواده، دومين عامل مهم و اساسي است كه بيشترين تاثير را در شکلگیری شخصيت افراد دارد، اگر افراد مختلف جامعه در انتخاب این گروهها دقت لازم به عمل نیاورند ممکن است در گرداب معضلات اجتماعی دچار شده که راه برون رفت از آن سخت است.
از ديگر عوامل مهم گرايش زنان به موادمخدر به ويژه موادمخدر صنعتي ميتوان به تغيير در سبك زندگي و تمايل براي تناسب اندام اشاره كرد. عاملي كه باعث رشد زيادي مصرف موادمخدر بهويژه متآمفتامين شده است. آنطور كه گزارشات رسمي ميگويد يكي از مهمترين مراكز توزيع شيشه در بين زنان آرايشگاههاي زنان و مراكزي است كه براي لاغري آنها را ترغيب ميكند.
بايد اذعان داشت معضل اعتياد به خودي خود داراي اثرات و تبعات وحشتناكي است، در اين شرايط گسترش اين پديده در ميان زنان جامعه را با معضلات جديد و طولاني مدتتر روبهرو خواهد كرد. معضلاتي كه اگر امروز براي مقابله با آن تدبيري انديشيده نشود، در آينده جامعه را به طرز غيرقابل باوري دگرگون خواهد كرد.
حميد جهانبين/مجله اعتیاد