درمان اعتیاد به روش نوروفیدبک

برای ترک اعتیاد روش های مختلفی ارائه شده که یکی از روش های اخیر نوروفیدبک است که برای ترک الکل و شیشه با موفقیت آزمایش شده است.

دستگاه نوروفیدبک هر يك از امواج مغز را اندازه‌گيري كرده و كم و زياد شدنش را در قالب بازي يا فيلم انعکاس می‌دهد. مغز با آگاهي از وضعيت مختلف امواج مغزي، در واقع از وضعيت عملكرد خودش آگاه مي‌شود و وقتي سعي مي‌كند تا هر موج را به اندازه مطلوب برساند در واقع سعي در اصلاح عملكرد خودش كرده است.

به مرور مغز اين كار را یادگرفته و خودتنظيمي را مي‌آموزد و بدون كمك دستگاه، خودش را تنظيم می‌كند.

با توجه به زمينه‌هاي مغزي و رواني اعتياد به مخدرهاي جديد از جمله محرك شيشه، ستاد مبارزه با مواد مخدر با همکاری دانشگاه تهران، طرح درمان 100 نفر از معتادان به شيشه به روش «نوروفيدبك» را به مرحله اجرا گذاشت. یافته‌های این تحقیق نشان می دهد که در مقایسه با درمان‌های موجود برای ترک اعتیاد، درمان با نوروفیدبک از بسیاری از روش‌های دیگر موفق‌تر بوده است. و علاوه بر این، درمان با این روش وسوسه و ولع فرد را کاهش می‌دهد و در دراز مدت احتمال عود و بازگشت را پایین می‌آورد.

دكتر رضا رستمي ــ متخصص اعصاب و روان و مجري طرح ــ در این مورد گفت: اعتياد نوعي بيماري است كه در حيطه اعصاب و روان قرار مي‌گيرد و با تاثيرگذاري بر روي مغز سبب مي‌شود كه رفتار و عملكرد فرد تغيير كند. بنابراين اگر اعتياد، بيماري عملكرد مغز است كه سبب مختل شدن كارايي مغز مي‌شود، پس بايد به دنبال درمان‌هايي باشيم كه عملكردهاي مغز به طبيعي شدن گرايش پيدا كند.

طي درمان اعتياد چند اتفاق رخ مي‌دهد، نخست اين كه مواد اعتياد آور از فرد گرفته مي‌شود كه به اين سم زدايي يا پاك كردن بدن مي‌گويند. در موادي مانند الکل و تریاک با توجه به مشكلات و دردهايي كه فرد متحمل مي‌شود از برخي داروها استفاده مي‌شود تا صدمه به فرد را به حداقل برساند.

معمولا از آنجايي كه مغز صدمه ديده است، نياز به اين دارد كه اين صدمات جبران شود، در نتيجه سم زدايي به تنهايي كافي نيست و نياز است كه روان درماني، خانواده‌ درماني و يا كارهاي توانبخشي انجام شود و علل گرايش به سمت مواد مورد بررسي قرار گيرد. بعد از ترک فیزیکی شرکت در جلسات برنامه معتادان گمنام و الکلی های گمنام نیز بسیار مفید است.

هر چه مواد سنگين‌تر باشند – به عنوان مثال از ترياك به هروئين – اعتيادها نيز سنگين‌تر مي‌شوند، در نتيجه صدمه به مغز بيشتر است و نياز به اين كه ترميم مغز بيشتر صورت بگيرد، جدي‌تر است.

دکتر رستمی استاد دانشگاه تهران خاطرنشان كرد: در حال حاضر مواد محرك جديدي مانند شيشه، كوكائين، اكس و … در بازار وجود دارد كه صدماتي را كه به مغز وارد مي‌كند بسيار جدي‌تر است به همين دليل وابستگي در موادي مانند شيشه بيشتر وابستگي رواني است، يعني افرادي كه مصرف مواد را كنار مي‌گذارند، مانند كساني كه به ترياك اعتياد دارند با دردهاي جسمي مواجه نمي‌شوند. آن ها به همان اندازه كه به مواد وابستگي رواني دارند وابستگي جسمي نيز دارند.

دکتر رستمی در ادامه خاطر نشان کرد: بنابراين درماني در اعتيادهايي مانند شيشه موفقيت آميز است كه بتواند بحث صدمه به مغز را بيشتر مد نظر قرار دهد. پژوهش‌ها نشان داده كه اگر چنانچه در موادي مانند ترياك با دارو موفق عمل مي‌شود، در هروئين، كراك، شيشه و آمفتامين كمترين فايده را از دارو مي‌بريم و بيشترين فايده را با كارهايي مي‌بريم كه بتوانيم مغز را توانبخشي و ترميم كنيم.

رستمي در بخش ديگري از سخنان خود يادآور شد: يكي از روش‌هايي كه در دنيا از سال 2002 در آمريكا و كاليفرنيا براي مواد محرك مورد توجه قرار گرفت، استفاده از روش «نوروفيدبك» بود. مشاهده شد با توجه به صدمه‌اي كه به مغز مي‌رسد، اگر بتوان با تمرين‌هايي كه به فرد مي‌دهند، عملكرد مغز را درست ‌كنند، عواملي مانند وسوسه و افسردگي را از بين مي‌روند و ميزان موفقيت اين افراد در پاك ماندن به ميزان قابل توجهي افزايش پيدا مي‌كند.

 به عبارت دیگر با استفاده از اين روش توانستند مغز را به ميزان قابل توجهي به سمت نرمال عمل كردن برگردانند.

استاد دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به تجربه موفق پنج ساله خود و تيم درماني‌اش در استفاده از روش نورفيدبك در درمان كودكان بيش فعال، اضطراب و افسردگي و افزايش عملكرد دانشجويان، دانش‌آموزان و ورزشكاران از جمله ارتقاي عملكرد اعضاي تيم ملي شطرنج و تيراندازي اظهار داشت: بر اين اساس طرحي براي درمان معتادان به شيشه با استفاده از اين روش به ستاد مبارزه با مواد مخدر ارائه شد كه با نظر مثبت ستاد و تصويب طرح اين شيوه  با موفقیت براي درمان صد نفر از افرادي كه مصرف كننده شيشه و محرك بودند استفاده شد تا در ايران نيز به صورت گسترده بر روي این روش های نوین سرمايه‌گذاري شود.

در اين روش شخص در برابر رايانه‌ قرار مي‌گيرد و با استفاده از سيم‌هايي كه به سر وي وصل است، وضعيت امواج مغزي وي بررسي و ميزان آرامش، وسوسه يا خواب‌الودگي و حواس پرتي‌ فرد مشخص شده و به شخص كمك مي‌شود تا موج‌هايش را به سمت نرمال شدن پيش ببرد. بر اين اساس، كل اتفاقي كه در اين روش رخ مي‌دهد، اين است كه فرد با قرار گرفتن در برابر رايانه، امواج سر خود را اصلاح مي‌كند. هر جلسه حدود 30 تا 45 دقيقه طول مي‌كشد كه هيچ موج و اشعه‌اي وارد سر افراد نمي‌شود و تنها نوعي صحنه ورزش و تمرين براي فرد محسوب مي‌شود.

اين روش به منظور افزايش و بهبود توانمندي‌هاي افراد سالم نيز استفاده مي‌شود، بازيكنان فوتبال در تيم‌هايي مانند چلسي و آ.ث. ميلان علاوه بر تمرين ورزشي از اين روش براي افزايش كارايي خود استفاده مي‌كنند.

استفاده از روش نوروفيدبك هيچ گونه زیانی ندارد و تنها ضرر آن در رفت‌و‌آمد و هزينه زياد درمان است، زيرا در حال حاضر بيمه‌ها اين روش را پوشش نمي‌دهند.