متانول یا الکل صنعتی چگونه جان انسان را میگیرد
هر مقدار نوشیدن الکل میتواند بر جسم و روح انسان اثرگذار باشد
تحریریه اعتیاد
متانول چیست؟ الکلی که سبب مسمومیت هزاران نفر از شهروندان ایرانی میشود، الکل صنعتی یا متانول methanol است که آن را برای مصرفهای صنعتی میسازند و میفروشند.
این نوع از الکل برای نوشیدن انسان طراحی نشده است و در مدت ۲۴ ساعت پس از نوشیدن الکل صنعتی، سوءمصرف آن میتواند باعث کوری، بیهوشی، سکته و مرگ مغزی شود.
بسیاری از افراد آگاهانه الکل صنعتی نمینوشند. در برخی موارد در بازار زیرزمینی، مشروبات الکلی بستهبندی شده و به فروش میرسد که برخی آن را به اشتباه خریداری میکنند.
همچنین مشروبات الکی تقلبی ممکن است دارو به آن اضافه شده باشد. داروهایی که اثر مشروب را بیشتر میکند ولی فرد را در خطر مسمومیت و حتی مرگ قرار میدهد.
در ادامه فرق متانول با اتانول را توضیح خواهیم داد.
از نظر علمی، الکل خوراکی برای سلامت انسان مفید نیست. تحقیقات علمی بیشماری نتبجه گیری کردهاند که مرزی برای مقدار نوشیدن وجود ندارد و هر مقدار نوشیدن الکل میتواند بر جسم و روح انسان اثرگذار باشد. بهعنوان مثال، مصرف درازمدت الکل میتواند کبد را نابود کند و باعث افسردگی شود. همچنین الکل از دلایل اصلی ابتلا به چاقی، سرطان، بیماریهای قلبی و دیابت است. الکل همچنین میتواند بر حافظه و کارکرد مغز اثر بگذارد و مصرف بلندمدت آن، ظاهر آدم را متفاوت میکند و از زیبایی او میکاهد.
فرق اتانول و متانول
الکلهایی که در بازار وجود دارند، به دو دسته کلی اتانول (الکل سفید) و متانول (الکل صنعتی زرد رنگ) تقسیم میشوند. البته انواع دیگری هم از الکل وجود دارد که موضوع صحبت ما نیستند. با وجود اینکه به هر دو الکل میگویند، اما این دو تفاوت بسیار زیادی با یکدیگر دارند. به طور خلاصه از متانول برای ضدعفونی کردن نباید استفاده کرد.
اتانول صنعتی حاوی درصدی متانول است؛ اگر برای مصرف بهداشتی یا خوراکی اتانول تهیه میکنید، باید از صنعتینبودن آن صددرصد مطمئن باشید. بررسی برچسب روی محصول کافی نیست چراکه نمیتوان از اصالت آن اطمینان حاصل کرد. اگر برای ضدعفونیکردن سطوح دنبال الکل میگردید، باید بدانید که حتی در شرایط عادی هم الکل آخرین گزینه برای این کار است. در جایی که مواد شوینده و ضدعفونیکنندهی معمول با برندهای معتبر در دسترس است، استفاده از اتانول توجیهی ندارد و تنها در شرایطی که به این مواد دسترسی ندارید باید از الکل، آن هم اتانول ۷۰ درصدی معتبر، استفاده کنید.
رنگ، اولین نکته برای تشخیص الکل صنعتی و غیرصنعتی است. به الکلهای صنعتی رنگ اضافه میشود تا متمایز باشد. در صورت سفید بودن الکل، راه چاره، روشنکردن شعلهای مختصر با الکل مورد نظر است. شعله الکل صنعتی در پایین، آبی و در بالا، زرد و نارنجیرنگ است در حالی که الکل خوراکی یا طبی، شعلهای یکدست آبی دارد. استناد کردن به بوی الکل نیز راه مطمئنی نیست زیرا انواع متفاوتی از الکل با بوهای متفاوت یا بدون بو تولید میشود.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
آسیب درازمدت اوردوز بر مغز انسان
بدمستی و سیاهمستی چیست و راه درمان آن کدام است؟
مسمومیت با متانول
متانول یا الکل صنعتی سمی است و از طریق پوست هم جذب میشود. بنابراین تماس پوستی با متانول میتواند سبب عوارض جبران ناپذیر (مانند کوری) و حتی مرگ بشود. ضمنا متانول استفاده شده در روی سطوح، تبخیر میشود و تنفس بخار متانول نیز مسموم کننده است.
متاسفانه برخی افراد سودجو با اضافه کردن وایتکس به متانول، رنگ آن را سفید میکنند و آن را به جای اتانول میفروشند. این موضوع بسیار خطرناک است و حتماً اتانول را از فروشگاههای معتبر تهیه کنید.
متانول یا الکل چوب، نام خود را مدیون رابرت بویل است. شیمیدانی که چهارصد سال پیش آن را از تقطیر چوب به دست آورد. هرچند این الکل را در گذشته، از جمله در مصر باستان هم تولید میکردند. بهرغم مصارف صنعتی متعدد، نوشیدن آن در بدن میتواند کبد را تبدیل به یک کارخانه سمسازی کند.
در مدت نزدیک به ۱۲ ساعت پس از نوشیدن متانول، کبد در جریان هضم آن، فرمالوئید، اسید فرمیک و فرمات تولید میکند که این سه ماده شیمیایی در بدن سمی میشوند که در ابتدا روی بینایی و اندامهای داخلی مثل کلیه و کبد تاثیر میگذارند. همچنین سیستم عصبی بدن را هم مختل میکنند.
در برخی موارد، فرد آنقدر دیر به سراغ بیمارستان میرود که دیگر کار از کار گذشته است.
مهمترین درمان مسمومیت به الکل صنعتی، مراجعه به موقع به پزشک و بیمارستان است. داروهای موجود اگر بهموقع استفاده شوند، یا فرد اگر در فاصلهای کوتاه دیالیز شود، میتواند زنده بماند.
چه مقدار متانول خطرناک است؟
حتی نوشیدن اندکی متانول یا الکل صنعتی میتواند انسان را مسموم کند. در منابع گوناگون ذکر شده که خوردن ۴ تا ۱۰ سیسی (تقریبا به اندازه یک تا دو قاشق چایخوری معمولی) متانول میتواند عوارض جدی داشته باشد و از ۲۵ سیسی به بالا حتی منجر به مرگ شود.
علائم و عوارض مصرف متانول
متانول به سرعت بر بدن اثر میگذارد، این علائم و عوارض میتوانند به تدریج و طی چند ساعت تا چند روز پس از مصرف ظاهر شوند. برخی از مهمترین علائم و عوارض مصرف متانول عبارتند از:
- علائم اولیه (چند ساعت اول پس از مصرف):
- تهوع و استفراغ
- سردرد شدید
- سرگیجه و احساس ضعف
- درد شکم
- سرگیجی و گیجی
- علائم میانی (چند ساعت تا یک روز پس از مصرف):
-
- تاری دید
- دیدن نقاط تاریک یا روشن در میدان دید
- حساسیت به نور
- کاهش دید که میتواند به نابینایی کامل منجر شود
- تشنج و تحریکپذیری
- علائم شدید و دیرهنگام (یک روز تا چند روز پس از مصرف):
-
- اسیدوز متابولیک (افزایش اسیدیته خون)
- مشکلات تنفسی
- کاهش هوشیاری و کما
- آسیب شدید به کبد و کلیهها
- افت فشار خون
- مرگ
در صورت مشکوک شدن به مصرف متانول، باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد.
درمان مسمومیت با متانول چگونه است؟
مسمومیت با متانول یا شک به آن یک وضعیت اورژانسی پزشکی است.
اگرچه علائم اولیه میتوانند با عوارض مصرف بیش از حد الکل استاندارد (زیادهروی در مصرف اتانول) اشتباه گرفته شوند، اما ادامه و تشدید این علائم باید هشدار دهنده باشد و درمان باید فوراً آغاز شود.
تشخیص آزمایشگاهی این مسمومیت بر اساس شناسایی متانول و مشتقات آن در خون امکانپذیر است.
درمانهای اصلی مسمومیت متانول شامل موارد زیر است:
تجویز داروهای متوقفکننده تولید مشتقات سمی متانول (مانند فومپیزول)
کنترل اسیدوز
درمانهای حمایتی
در صورت لزوم، دیالیز
اگر درمان به موقع آغاز شود، میتواند از پیشرفت مسمومیت و بروز عوارض خطرناک و مرگ جلوگیری کند.
مشروب غیر استاندارد در ایران
مشکل اصلی در ایران، نبود زیرساخت قانونی برای کنترل بازار نوشیدنیهای الکلی است. چون عرضه و مصرف نوشیدنیهای الکلی ممنوع و حرام است. نوشیدنیهای الکلی یا خانگی و دستساز هستند و یا به شکل قاچاق وارد کشور شده است. بههمینعلت، نمیتوان مقرراتی بر عرضه و مصرف آن وضع کرد و آن را از دسترس کودکان دور نگه داشت و نسبت به مصرف آن در جامعه آموزش داد.
بهرغم این، در ایران هزاران نفر الکلی زندگی میکنند و دستکم ۱۵۰ مرکز رهایی از اعتیاد به الکل در کشور فعال هستند.
جمع بندی
مصرف متانول به شدت خطرناک است و حتی مقدار کمی از آن میتواند عوارض جدی و مرگبار به همراه داشته باشد. بنابراین، باید با دقت از موادی که ممکن است حاوی متانول باشند، اجتناب کرد و در صورت مشکوک شدن به مسمومیت، به سرعت اقدامات پزشکی لازم را انجام داد.
تحریریه مجله اعتیاد etiad.org