آسیب درازمدت اوردوز بر مغز انسان
مشکلات قلبی و عدم رسیدن اکسیژن به قلب، دو دلیل اصلی اوردوز است
تحریریه اعتیاد
اوردوز یا «بیش مصرفی»، به مصرف بیش از حد و اندازه مواد مخدر یا دارو اشاره دارد که در این حالت ممکن است بدن فرد مصرف‌کننده سمی شود یا حتی فرد زنده نماند. اوردوز معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که شخص مصرف کننده بیشتر از حد توان بدن خود دارو بخورد یا چند نوع مواد مختلف را باهم وارد بدن خود نماید.
آسیب اوردوز overdose دارو و مواد مخدر یکی از عوامل اصلی مرگ در دنیا است. معتادان با خطرهای اوردوز آشنایی دارند. بیش‌مصرفی میتواند مصرف کننده مواد مخدر یا داروی تجویزی را به دامان مرگ بکشاند. افرادی که عمدا اوردوز می کنند غالبا از بیماری روانی رنج می برند.
امروزه علاوه بر مواد مخدر، داروهای اپیوئیدی عامل اصلی این نوع مرگ میباشد. در آمریکا ۶۹٪ مرگ های بیش مصرفی به دلیل مصرف بیش از اندازه قرص های اپیوئیدی است. در گروه سنی ۲۵ تا ۶۴ سال، مرگ توسط اوردوز بیشتر از تعداد افرادی است که در تصادفات رانندگی کشته می‌شوند.
آمارها نشان می‌دهد که مرگ ناشی از مصرف بیش از اندازه مواد مخدر انواع گوناگون آن از جمله مواد مخدر طبیعی (تریاک)، نیمه صنعتی (مانند مورفین و هروئین) و صنعتی (متادون و فنتانیل) را در برمی‌گیرد. آمار نگران کننده حاکی از آن است که بخش بزرگی از این میزان مرگ و میر بر اثر مصرف بیش از حد مسکن‌های تجویز شده توسط کادر پزشکی است.
اوردوز کوکائین معمولا از طریق حمله قلبی یا مغزی (seizure) و توقف تنفس اتفاق میفتد. بیش مصرفی آمفتامین و شیشه میتواند منجر به ایست قلبی شود.
از لحاظ روانشناسی مصرف بیش از اندازه مواد محرک باعث روان‌پریشی یا سایکوز میشود و مصرف کننده با توهم و هذیان، تماس با واقعیات زندگی را از دست می‌دهد. اوردوز میتواند بر اثر از کار افتادن کبد، درجه حرارت بیش از اندازه بدن، یا افزایش فشار خون انجام شود. اوردوز مشروبات الکلی با مصرف بیش از اندازه و طولانی الکل اتفاق میفتد که معمولا با همان مشکلات بالا همراه است.
در مجله اعتیاد بیشتر بخوانید
علائم اوردوز چیست؟
مشکلات قلبی و عدم رسیدن اکسیژن به قلب، دو دلیل اصلی اوردوز است که در خیلی از مرگ‌های بیش‌مصرفی شاهد آن هستیم.
حالا سوال این است که آیا آسیب‌های اوردوز دائمی هستند یا نه؟ در زمان اوردوز چه اتفاقی در مغز میفتد؟ آیا اوردوز میتواند باعث ضربه دائمی به مغز انسان شود؟
در لحظه اوردوز بدن انسان دچار مسمومیت شدید میشود و معمولا مصرف کننده بلافاصله این مشکل اضطراری را درک نمی‌کند. مثلا کسی که مقادیر زیادی قرص اپیوئیدی مصرف کرده نمیتواند تشخیص دهد چه اتفاقی دارد میفتد، در صورتی که همراهان آن شخص میتوانند بهتر تشخیص دهند چه خبر است. برخی نشانه‌ها عبارتند از: حالت تهوع و استفراغ، دستان سرد، افکار تیره و مه آلود، تنفس آهسته… و بیهوشی. داروهای اپیوئیدی بعد از وارد شدن به بدن، مشتقات تریاک را به کلیه نواحی بدن می‌رسانند. وقتی مخدر وارد مغز شد باعث لبریز شدن و طغیان «دوپامین» در مغز میشود. دقیقاً همینجاست که ماده مخدر باعث خوشی و لذت بیکران شده و در اثر مرور زمان، مقدار مصرف ماده افزایش پیدا می‌کند و ادامه این افزایش شخص را به دامان مرگ می‌کشد.
اگر اوردوز کنید سیستم‌های اساسی مغر تحت تاثیر قرار گرفته و عمل تنفس آهسته میشود و کم کم ممکن است متوقف شود. عملکرد گردش خون قربانی بعدی است: ضربان قلب آهسته شده، اکسیژن به قلب نمی‌رسد، قلب ریتم‌های نامنظم خواهد داشت و نهایتاً منجر به ایست قلبی خواهد شد.
باید توجه داشت که برخی افراد ممکن است نسبت به داروها یا مواد خاصی حساسیت بیشتری از خود نشان داده و با مقادیر پایینی از آن هم دچار مسمومیت شوند. بنابراین ممکن است که حتی با مصرف دوز نرمال یک دارو دچار اوردوز شوند.
صدمه مغزی سمی
مواد مخدر بعد از مصرف وارد سیستم ارتباطی مغز شده و به‌دلیل شباهت با انتقال‌دهنده‌های عصبی، جایگزین آنها می‌شوند و این جایگزینی در دریافت و پردازش اطلاعات اختلال ایجاد می‌کند.
اگر اوردوز نکشد میتواند تاثیرات مُخربی بر مغز گذاشته و باعث از دست‌رفتن حافظه، قدرت تصمیم‌گیری و اختلال حواس شود. اوردوزها دارای اثرات سمی هستند که میتوانند نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی مغز را بکشند و زمانی که این سلول‌ها می‌میرند، به احتمال زیاد دیگر دوباره احیا نمی‌شوند.
تاثیر اوردوز تنها روی مغز نیست بلکه تقریبا تمام اندام‌های بدن را درگیر می‌کند. لطمه اصلی بعلت فقدان اکسیژن اتفاق میفتد.
هنگام درمان اعتیاد، علاوه بر توجه به درمان جنبه‌های فیزیکی و ظاهری اعتیاد، لازم است به اثرات مغزی آن مانند مختل‌شدن مسیرهای تصمیم‌گیری در افراد معتاد نیز توجه کرد زیرا برای ترک اعتیاد و بازگشت این افراد به زندگی عادی و قدم گذاشتن در مسیر خودباوری و موفقیت لازم است مراکز شناختی مغز مانند مراکز تصمیم‌گیری به‌درستی عمل کند و این لزوم پیگیری درمان زیر نظر پزشک متخصص را دوچندان می‌سازد.
کمک‌های پزشکی برای درمان اوردوز
پزشک و کادر درمانی بیمارستان‌ها یا اورژانس‌ها میتوانند میزان وخامت حال افراد مشکوک به اوردوز را تشخیص دهند. بررسی هرگونه علائم ناشی از اوردوز نیاز به اطلاعات فوری و دقیق در مورد نام، دوز و زمان مصرف دارو یا مواد مخدر دارد. غالبا بسته یا قوطی دارو میتواند اطلاعات کافی را در اختیار پزشکان و کادر درمان قرار دهد.
در صورت لزوم ممکن است شستشوی معده (با گذاشتن لوله) انجام گیرد تا داروهای جذب نشده از معده خارج شوند.
معتادی که دچار بیش‌مصرفی شده باید هرچه سریع‌تر تحت درمان قرار بگیرد، بنابراین اگر در این موقعیت قرار گرفتید، سریع با اورژانس (115) تماس بگیرید. توجه داشته باشید که مصرف بعضی مخدرها باعث بروز رفتارهای خشونت آمیز میشود بنابراین خود را به خطر نیندازید.
ترجمه: تحریریه مجله اعتیاد www.etiad.org