در کلینیک ترک اعتیاد چه می‌گذرد؟
گفتگو با دکتر آذرخش مکری، روانپزشک
تحریریه اعتیاد
متاسفانه جملاتي مانند ترک اعتياد بدون درد، ترک اعتياد صددرصد تضميني، ترک اعتياد در يک هفته، هر روز در تبليغات رنگين و فريب‌دهنده روزنامه‌ها و سایت‌های آنلاین ديده مي‌شود و گاهي اوقات افراد بدون تحقيق به کلينيک‌هاي ترک مراجعه مي‌کنند و به جاي ترک، وابستگي‌شان به مواد بيشتر مي‌شود و فقط با صرف هزينه‌هاي هنگفت، مشکلات بیشتر و اعتياد شديدتر مي‌شود.
فردی که اعتیاد به مواد مخدر دارد از نظر جسمی و روانی وابسته می‌شود. برای درمان جسمی، مراکز ترک اعتیاد، پزشک متخصص و روانشناس نقش بسیار موثری را بازی می‌کنند. کمپ‌های ترک اعتیاد به سم زدایی در افراد کمک می‌کند که خماری و علائم ترک در فرد از بین برود و فرد بتواند با مصرف مواد مخدر مقابله کند. درمان وابستگی روانی در حین درمان و بعد از آن نقش اساسی دارد که با کمک راه کار‌های ارائه شده توسط متخصصین می‌تواند در درمان اعتیاد نتیجه بخش باشد.
بیشتر كمپ‌های ترك اعتیاد در ایران تخصصی نیستند و استانداردهای بین المللی را ندارند.
در این كمپ ها مشكلات بسیاری از جمله تغذیه نامناسب، ضرب و شتم معتادان، سرگرمی های غیراستاندارد و نداشتن دوربین مداربسته وجود دارد.
معتادان به کراک و شیشه بيشترين مراجعان به کلینیک ترک اعتیاد را تشکيل مي‌دهند. اين در حالي است که تا چندي پيش بيشتر مراجعان به اين کلينيک‌ها معتادان به ترياک بودند.
از طرف ديگر هشدار دکتر آذرخش مکري، روانپزشک و معاون آموزشي مرکز ملي مطالعات اعتياد مبني بر اينکه «براي ترک اعتياد به مراکز مجاز مراجعه کنيد» ما را بر آن داشت تا درباره عملکرد مراکز ترک اعتياد با ايشان گفتگو کنيم و آنچه مي‌خوانيد ماحصل همين گفتگو است.
آقاي دکتر! در بدو ورود فرد معتاد به کلینیک ترک اعتیاد چه اتفاقي براي او مي‌افتد؟
اصل کار با آنچه که در اکثر کلينيک‌ها اتفاق مي‌افتد، متفاوت است اما در بعضي از کلينيک‌ها اين اصول اوليه رعايت مي‌شود. پس از ورود شخص معتاد شرح‌حال دقيقي از وضعيت بيمار گرفته مي‌شود و مسايلي مانند نوع مواد مصرفي، مشکلات فردي و خانوادگي، سن، مدت زمان مصرف مواد و … در پرونده وي ثبت مي‌شود و پس از انجام مراسم معارفه و آشنايي پزشک و بيمار (همواره فرد معتاد را بيمار خطاب مي‌کنيم) روند درماني آغاز مي‌شود زيرا ترک اعتياد به ندرت نياز به اقدامات اورژانسي دارد و اين اطلاعات اوليه موجب بهبود وضعيت درمان مي‌شود و کمک‌کننده است.
آيا نوع مواد مصرفي تعيين‌کننده روند درمان است؟
بله؛ دو درمان کلي وجود دارد: درمان‌هاي پرهيزمدار (سم‌زدايي) و درمان‌هاي نگه‌دارنده. درمان نوع اول در مورد افراد معتاد به شيشه، حشيش و مواد محرک کاربرد دارد اما درمان نوع دوم براي افرادي که به مواد افيوني مانند ترياک و هروئین اعتياد دارند، مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
اين دو نوع درمان چه تفاوتي با هم دارند؟
در درمان‌هاي پرهيزمدار، فرد، مصرف مواد مخدر را به يک باره و در مدت بسيار کوتاهي کنار مي‌گذارد اما درمان نگه‌دارنده معمولا پايدارتر و مطمئن‌تر است زيرا طول مدت درمان بسته به نوع و مدت مصرف مواد يک تا چند سال طول مي‌کشد و امکان عود کمتر است. در کلینیک ترک اعتیاد، روش سم‌زدايي، متادون و بوپرونورفين به عنوان دارو مورد استفاده قرار مي‌گيرند و درواقع فرد معتاد با جايگزين کردن موادمخدر مختلف و به اصطلاح رسيدن به اعتياد خفيف، موفق به ترک مي‌شود. البته استفاده‌کنندگان از مواد مخدر جديد به ويژه کراک به دليل شدت وابستگي اکثرا بدون مداخله پزشک و مراجعه به کلينيک ترک اعتياد قادر به ترک نيستند و به همين دليل نوع ماده مصرفي است که هم نوع درمان و هم لزوم مراجعه به کلينيک‌هاي ترک اعتياد را مشخص مي‌کند.
شربت ترياک در کدام يک از اين درمان‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد؟
ببينيد؛ برخلاف بسياري از باورها، شربت ترياک با شربت متادون متفاوت است و اين دارو براي معتاداني تجويز مي‌شود که سابقه مصرف مواد آنها طولاني‌مدت است و يا به مواد سنگين‌تر نظير کراک معتاد هستند و امکان تعويض ماده مخدر يا ترک آن براي‌شان دشوار به نظر مي‌رسد.
البته در مورد معتادان تزريقي و معتاداني که به درمان با متادون پاسخ مناسب نمي‌‌دهند، شربت ترياک کمک‌کننده است، پس تاکيد مي‌کنم که شربت ترياک در درمان نگه‌دارنده مورد استفاده قرار مي‌گيرد و امکان عود بيماري اعتياد نيز در اين روش درماني در حد قابل ملاحظه‌اي کاهش مي‌يابد.
متاسفانه جملاتي مانند ترک اعتياد بدون درد، ترک اعتياد صددرصد تضميني، ترک اعتياد در يک هفته
هر روز در تبليغات رنگين و فريب‌دهنده روزنامه‌ها و مجلات ديده مي‌شود و گاهي اوقات افراد بدون تحقيق
به کلينيک‌هاي ترک مراجعه مي‌کنند و به جاي ترک، وابستگي‌شان به مواد بيشتر مي‌شود و فقط با صرف هزينه‌هاي
هنگفت، مشکلات صد برابر و اعتياد شديدتر مي‌شود...
آيا در کنار اين روش‌هاي درماني اقدامات ديگري هم در کلینیک های ترک اعتیاد براي فرد معتاد انجام مي‌گيرد؟
بله؛ مداخلات روان‌پزشکي و روان‌درماني، گروه‌درماني، خانواده‌درماني و برگزاري کلاس‌ها و دوره‌هاي آموزشي از جمله اقداماتي است که درکلینیک ترک اعتیاد براي تسريع روند درمان و کاهش احتمال عود بيماري اعتياد انجام مي‌شود؛ مثلا در صورتي که علايم خلقي بسيار شديد باشد و يا افت عملکرد را به وجود آورده باشد، نياز به درمان‌هاي روان‌پزشکي داريم که البته بدون آنها فعاليت‌هاي روان‌درماني نيز کم‌اثر يا حتي بي‌اثر خواهند بود. بعد از اتمام دوره سم‌زدايي هم فرد به صورت انفرادي تحت درمان قرار مي‌گيرد و آموزش‌هاي لازم را براي کنترل احساسات، هيجانات و واکنش‌هاي خلقي ورفتاري مي‌بيند که در اين شرايط به طور حتم احساس نياز به مصرف مجدد مواد پديدار نخواهد شد؛ درنتيجه احتمال بازگشت بسيار خفيف مي‌شود.
ویدیو کلینیک بتی فورد در کالیفرنیا
در مورد گروه‌درماني و خانواده‌درماني، چه‌طور؟ اين خدمات در چه صورت توسط کلینیک ترک اعتیاد ارايه مي‌شود؟
بعد از اتمام دوره درماني بعضي از کلينيک‌هاي ترک اقدام به برگزاري کلاس‌هاي 10 تا 12 نفره زير نظر يک پزشک ترک اعتياد مي‌کنند و با بحث و تبادل‌نظر درباره تجارب خود، عوامل اعتياد، بازگشت به آن و همچنين موفقيت در درمان را بهتر مي‌شناسند و با راهکارهاي عملي روبه‌رو مي‌شوند. در عين حال، در بسياري از موارد عامل ايجادکننده اعتياد، بازگشت به اعتياد دوباره و يا مصرف ماده مخدر در خانواده وجود دارد و در دوره‌هاي خانواده‌درماني، خانواده‌ها ياد مي‌گيرند که چگونه محيطي را فراهم آورند که فشار مضاعفي بر بيمار در حال ترک وارد نشود و فرد دوباره به سمت مصرف مواد مخدر گرايش پيدا نکند. اگر بيماري قصد دارد که درمان خود را به پايان برساند و دوباره به سمت مصرف مواد تمايل پيدا نکند، لازم است تمامي اين اقدامات در کنار درمان اصلي انجام شود. درمان در مراکز ترک اعتياد در واقع اولين راه است و جلوگيري از عود بيماري و مصرف مجدد مواد، هدف نهايي است.
چرا اين‌قدر تاکيد مي‌شود که فقط به مراکز ترک اعتياد مجاز مراجعه شود؟
متاسفانه جملاتي مانند ترک اعتياد بدون درد، ترک اعتياد صددرصد تضميني، ترک اعتياد در يک هفته هر روز در تبليغات رنگين و فريب‌دهنده روزنامه‌ها و مجلات ديده مي‌شود و گاهي اوقات افراد بدون تحقيق به کلينيک‌هاي ترک مراجعه مي‌کنند و به جاي ترک، وابستگي‌شان به مواد بيشتر مي‌شود و فقط با صرف هزينه‌هاي هنگفت، مشکلات صد برابر و اعتياد شديدتر مي‌شود. دليل اينکه اصرار داريم کلينيک‌ها بايد قانوني باشند، اين است که از روش‌هاي درماني اصولي و پزشکي در زمينه ترک استفاده شود.
از کجا بفهميم کلینیک ترک اعتیاد مورد نظرمان قانوني است يا نه؟
مسووليت دادن مجوز به مراکز ترک اعتياد بر عهده سازمان بهزيستي است و مراکزي قانوني هستند که اولا تابلوي مشخص داشته باشند و ثانيا مجوز خود را در دفتر کار خود نصب کرده باشند. همچنين مراکز درماني، مراکز کاهش آسيب و مراکز TC مراکز قانوني هستند و هر مرکزي غير از اين مراکز، غيرقانوني تلقي مي‌شوند. به همين دليل توصيه مي‌شود افرادي که به دنبال خدمات ترک اعتياد هستند، حتما به مراکز مجاز و قانوني مراجعه کنند تا هم خدمات متناسب با وضعيت‌شان به آنها ارايه شود و هم امکان نظارت مراجع قانوني بر فعاليت آنها وجود داشته باشد.
منبع: هفته نامه سلامت/ 1389